Vijf mythen over islamofobie. Deel 3 – Islamofobie is geen racisme want moslims zijn geen ras
In opinie door Martijn de Koning op 21-03-2015 | 19:57
Tekst: Martijn de Koning
Dat moslims / islam geen ras zijn, is alleen een zinnige opmerking als men daadwerkelijk gelooft dat de mensenwereld is onder te verdelen in duidelijk van elkaar te onderscheiden rassen. Dit is wetenschappelijk allang achterhaald. Waarom wordt het dan toch zo vaak herhaald?
Het standpunt ‘islam is geen ras’ moet op drie manieren worden begrepen. Allereerst is het een veroordeling van racisme zelf. Het is tegenwoordig in brede kring niet geaccepteerd om racistische standpunten te uiten; een sterk geïnternaliseerd idee dat er voor zorgt dat mensen ook oprecht beledigd kunnen zijn om de stelling dat men wél racistische standpunten huldigt.
Ten tweede gaat het uit van een modern begrip van religie als vrije keuze. Moslims kiezen voor islam en (zo zit er vaak achter) dat is een slechte zaak want moslims en islam (in hun abstracte generaliserende geheel) staan op gespannen voet met onze cultuur. Dus door het kiezen voor islam, kiezen ze niet voor integratie en meer nog bedreigen ze onze cultuur door de islamisering. En dat laatste is een slechte zaak want de ‘eigen cultuur’ is beter, superieur. We zien dus hier de paradoxale opvatting dat de ‘eigen cultuur’ superieur is aan islam, maar ook zeer kwetsbaar is ten opzichte van die islam. Om dat aan te tonen worden meestal voorbeelden getoond van zaken als eerwraak, vrouwenbesnijdenis en andere vormen van geweld, intolerantie en vrouwenonderdrukking die typisch zouden zijn voor islam.
Daarmee komen we aan een derde element, namelijk de opvatting dat datgene wat moslims doen het resultaat is van die islam, ongeacht de geloofsbeleving en -praktisering van het individu zelf. Ook dit is een paradoxale opvatting: enerzijds wordt islam gezien als kwestie van vrije keuze anderzijds wordt het label islam en moslims zo ingevuld én opgelegd dat de opvattingen en praktijken van moslims (behalve die het negatieve generaliserende beeld bevestigen) er totaal niet toe doen. Dat gebeurt in debat, beleid en in het dagelijks leven.
Islamofobie en macht: racisme
Het gaat bij islamofobie dus niet om het idee van ‘ras’, het gaat ook niet per se om vooroordelen en stereotyperingen maar om macht. Het doet er niet toe wat moslims van islam vinden en hoe men islam wel of niet praktiseert: men krijgt een bepaalde definitie van islam en moslim opgelegd die erop neer komt dat islam in essentie anders zou zijn dan de Nederlandse cultuur en dat leidt tot het maken van een onderscheid tussen moslims en anderen.
En daarmee zijn we wel degelijk terug op het terrein van racisme. In racisme theorieën hebben biologische en culturele (inclusief religieuze) argumenten altijd naast elkaar bestaan, maar na de Tweede Wereldoorlog zijn biologische argumenten naar de achtergrond gedrongen en zijn culturele argumenten juist versterkt. Racisme schept een verbeelding van de Ander op die ‘ons’ zou bedreigen op basis van angsten, symbolen, stereotypes, doemscenario’s. Het gaat het om het racialiseren van verschil door de dominante groep ten opzichte van de ondergeschikte groep. Met racialiseren bedoelen we dat we a) mensen indelen in categorieën b) dat we daarbij vooral aangeven wat verschillen tussen categorieën zouden zijn c) dat we die verschillen als logisch, natuurlijk en onveranderlijk zien en d) dat we die verschillen vervolgens generaliseren over alle individuen heen.
Omdat mensen van een ander ras zouden zijn, of van een andere cultuur, zijn ze anders en men handelt anders dan wij omdat ze van een andere cultuur zijn. Bij de nadruk op biologische argumenten gaat het dan om de zuiverheid van het ‘witte’ ras en bij de nadruk op cultuurargumenten gaat het om ‘behoud van de eigen cultuur’. Racisme is dus een vorm uitoefenen van macht over minderheden ten einde de status quo te handhaven.
Categorieën als ‘allochtoon’ worden nooit bedacht door de mensen over wie het gaat, maar altijd door de dominante groep. Het zijn nooit de migranten die bepalen of zij voldoende geïntegreerd zijn, dat is altijd de dominante groep. Het zijn nooit moslims die wel of niet bepalen of zij onderdeel zijn van integratiebeleid of anti-radicaliseringsbeleid; dat is altijd de dominante groep. Sterker nog, het doet er niet eens toe of mensen zich identificeren met het label moslim; als men afkomstig is uit specifieke landen (of hun ouders tot in de zoveelste generatie – hoezo vrije keuze?) dan wordt men in beleid, debat en in het alledaagse leven aangesproken als moslim.
Het witte voorrecht
Het categoriseren van islam en moslims op basis van een eenzijdige negatieve en generaliserende definitie zorgt er tevens voor dat beschuldigingen van racisme en discriminatie weggelachen of gewoonweg ontkend worden. Doordat men geassocieerd wordt met terrorisme bijvoorbeeld worden moslims niet als slachtoffer gezien maar als dader en het maken van onderscheid tussen moslims en anderen krijgt daardoor een zekere legitimiteit en vanzelfsprekendheid: het is immmers hun eigen schuld en het is logisch om bang te zijn van moslims.
Waar de dominante groep dus de overhand heeft, worden tegelijkertijd beelden geschapen van de Ander die de puurheid van het witte ‘ras’, de Westerse cultuur of ‘onze kernwaarden’ zou bedreigen. Islamofobie is daarmee, net zoals anti-semitisme, een vorm van racisme die echter verhuld wordt door te stellen dat het om cultuur of religie gaat. Daarmee kan men redelijk ongestraft allerlei generaliserende opmerkingen maken over een grote groep mensen, kan men van alle moslims eisen afstand te nemen van de daden van een kleine groep en kan men stellen dat moslims die niet voldoen aan het schrikbeeld dat we hebben geschapen van islam ‘taqiyya’ plegen of gematigde moslims zijn terwijl er geen gematigde islam is.
Met andere woorden door te stellen dat islam geen ras is, kunnen we van moslims racialiseren maar dan in culturele termen. Aangezien racisme ook nog eens vooral geassocieerd wordt radicaal-rechts en de daarbijbehorende rabiate uitingen over joodse, zwarte en islamitische burgers, is het voor meer mainstream opinieleiders ook nog eens mogelijk van dergelijke praktijken afstand te nemen en tegelijkertijd te negeren dat racisme nog steeds een centraal onderdeel is van de Westerse natie-staat door witte mannen als uitgangspunt en norm te nemen waar anderen zich aan aan dienen te passen. Zo houden we het beeld van de tolerante, vreedzame en superieure witte burger in stand.
Eerder verscheen:
Mythe 1: Islamofobie is een uitvinding van Khomeiny
Mythe 2: Islamofobie is angst voor islam
Martijn de Koning is antropoloog. Dit artikel is eerder gepubliceerd op Closer, het weblog van Martijn de Koning. In overleg met Martijn de Koning wordt de serie ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Over moslimhaat op Republiek Allochtonië
Republiek Allochtonië besteedt aandacht aan alle vormen van discriminatie, met speciale aandacht voor antisemitisme en moslimhaat. Wij geven meestal de voorkeur aan de term moslimhaat boven de term islamofobie. Onder moslimhaat verstaan wij het uitsluiten, discrimineren of bedreigen van moslims of het geweld tegen moslims of hun gebouwen. Overigens kunnen niet alleen moslims slachtoffer van 'moslimhaat' zijn, maar ook mensen die er voor anderen kennelijk als moslim uitzien. Religiekritiek rekenen wij nadrukkelijk niet tot moslimhaat of islamofobie.
Meer over moslimhaat op dit blog hier.
Lees bijvoorbeeld het artikelen van Martijn de Koning , Brian Whitaker en Ineke van der Valk over de term islamofobie. Meer over islamofobie hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over islamofobie, islamofobiemythen, martijn de koning, moslimhaat, mythe.
Reacties
John Dubbelboer - 07/04/2015 13:05
Het tweede element is dat religie een keuze is. Dat is dus een verschil met “ras” want ras is geen keuze maar art. 1 GW strekt zich ook uit over religie dus waarom dat eerste element aangeroerd?
Voor het overige wordt de keuze voor de Islam volledig afgekraakt. De bedoeling van het betoog lijkt te zijn dat dit afkraken een laakbare vorm van “othering” is maar wat zou je willen ontkennen uit dit betoog? Wil je een verzachtende omstandigheid aanvoeren voor de Islam? Zeg dan liever dat de Islam helemaal niet origineel is en steunt op Jodendom, Christendom en een vleugje Zoroastrisme. Het probleem ligt meer bij theïstische godsdiensten dan bij de Islam in het bijzonder. Alleen, het Christendom en het (niet orthodoxe) Jodendom zijn gedomesticeerd maar de Islam en het orthodoxe Jodendom ( nog) niet.
Het derde element zegt dat er geen één op één relatie is tussen de Islam en al die Moslims met hun diverse praktijken. Met andere woorden: je mag niet essentialistisch worden.
Deze mening doet afbreuk aan de Islam als theïstische godsdienst. Je kunt de Koran niet wegzetten als een soort inspiratiebron zoals bij ons die malle CDA’ers altijd doen met de Bijbel.
Het enige juiste beeld van de Koran is dat daarin het Goddelijk Bevel staat. Het is het Woord van God en daarom is gehoorzaamheid aan dat Woord het Goede, ook al is het even slikken. Dat geldt voor alle Moslims net zo goed als dat geldt voor orthodoxe Joden en voor streng gereformeerden. Het geldt niet voor Christenen die ervan overtuigd zijn dat de Bijbel door mensenhand is vervaardigd, zoals de bovengenoemde CDA’ers die zich laten inspireren in een waaier van praktijken en meningen. Het draaipunt is dus of je gelooft of de Koran door God is gemaakt of door mensenhand. En het antwoord moet luiden dat alle Moslims geloven dat in de Koran het Woord van God staat, nee het ultieme Woord zelfs, een verbetering ten opzichte van de Bijbel.
De conclusie moet luiden dat het er inderdaad niet zo veel toe doet wat de opvattingen en praktijken van de Moslims zijn. Het beleid en het debat negeren die particuliere opvattingen en dat is, gezien de orthodoxie, volkomen terecht.
Daarna gaat het betoog helaas verder als een grap. We lezen over islamofilie dat als term zomaar uit de lucht komt vallen.
no double standard - 06/04/2015 03:11
Dat moslims / islam geen ras zijn, is een zinnige opmerking omdat de mensenwereld niet is onder te verdelen in rassen.Waarom wordt het dan toch zo vaak herhaald?
Het standpunt ‘islam is geen ras’ moet op drie manieren worden begrepen. Allereerst is het een veroordeling van racisme zelf. Het is tegenwoordig in brede kring niet geaccepteerd om racistische standpunten te uiten; een sterk geïnternaliseerd idee dat er voor zorgt dat mensen ook oprecht beledigd kunnen zijn om de stelling dat men wél racistische standpunten huldigt.
Ten tweede gaat het uit van een modern begrip van religie als vrije keuze. Moslims kiezen voor islam en (zo zit er vaak achter) dat is een slechte zaak want moslims en islam staan op gespannen voet met onze grondwet en democratie. Dus door het kiezen voor islam, kiezen ze niet voor integratie en meer nog bedreigen ze onze democratische rechtsorde. En dat laatste is een slechte zaak want ‘de democratische rechtsorde’ is beter dan de absolute en statische wetgeving van Allah. De wetgeving van Allah is. nl nog nooit herzien. We zien dus hier de opvatting dat de ‘democratie en de dynamische rechtsorde’ superieur is aan islam, maar ook kwetsbaar is ten opzichte van die islam. Om dat aan te tonen worden meestal voorbeelden getoond van zaken als eerwraak( die hoewel nergens in de Koran vermeld wel in andere culturen voorkomt), vrouwenbesnijdenis(idem) en andere vormen van geweld, intolerantie(bijv.de vrijheid van meningsuiting uitleggen op een manier zoals Allah dat wenst en vrouwenonderdrukking( zoals bijv. ongelijke berechtiging van man en vrouw)en andere vormen van culturele belevingen die typisch zijn voor islam.
Daarmee komen we aan een derde element, namelijk de opvatting dat datgene wat moslims doen het resultaat is van die islam, ongeacht de geloofsbeleving en -praktisering van het individu zelf. Ook dit is een paradoxale opvatting: enerzijds wordt islam gezien als kwestie van vrije keuze anderzijds wordt het label islam en moslims zo ingevuld én opgelegd dat de opvattingen en praktijken van moslims (behalve die het negatieve generaliserende beeld bevestigen) er totaal niet toe doen. Dat gebeurt in debat, beleid en in het dagelijks leven.
Islamofilie en macht: racisme
Het gaat bij islamofilie dus niet om het idee van ‘ras’, het gaat ook niet per se om vooroordelen en stereotyperingen maar om macht. Het doet er niet toe wat moslims van islam vinden en hoe men islam wel of niet praktiseert: men krijgt een bepaalde definitie van islam en moslim opgelegd die erop neer komt dat islam in essentie anders zou zijn dan de Nederlandse Rechtsorde en dat leidt tot het maken van een onderscheid tussen moslims en anderen.
En daarmee zijn we wel degelijk terug op het terrein van racisme. In racistische theorieën hebben biologische en culturele argumenten altijd naast elkaar bestaan, maar na de Tweede Wereldoorlog zijn biologische argumenten naar de achtergrond gedrongen en zijn culturele argumenten juist versterkt. Racisme schept een verbeelding van de Ander op die ‘ons’ zou bedreigen op basis van angsten, symbolen, stereotypes, doemscenario’s. Het gaat om het racialiseren van verschil door de dominante groep ten opzichte van de ondergeschikte groep. Met racialiseren bedoelen we dat we a) mensen indelen in categorieën b) dat we daarbij vooral aangeven wat verschillen tussen categorieën zouden zijn c) dat we die verschillen als logisch, natuurlijk en onveranderlijk zien en d) dat we die verschillen vervolgens generaliseren over alle individuen heen.
Omdat mensen van een ander ras zouden zijn, of van een andere cultuur, zijn ze anders en men handelt anders dan wij omdat ze van een andere cultuur zijn. Bij de nadruk op biologische argumenten gaat het dan om de zuiverheid van het ‘witte’ ras en bij de nadruk op cultuurargumenten gaat het om ‘behoud van de eigen cultuur’. Racisme is dus een vorm uitoefenen van macht over minderheden ten einde de status quo te handhaven.
Categorieën als ‘allochtoon’ worden nooit bedacht door de mensen over wie het gaat, maar altijd door de dominante groep. Het zijn nooit de migranten die bepalen of zij voldoende geïntegreerd zijn, dat is altijd de dominante groep. Het zijn nooit moslims die wel of niet bepalen of zij onderdeel zijn van integratiebeleid of anti-radicaliseringsbeleid; dat is altijd de dominante groep. Sterker nog, het doet er niet eens toe of mensen zich identificeren met het label moslim; als men afkomstig is uit specifieke landen (of hun ouders tot in de zoveelste generatie – hoezo vrije keuze?) dan wordt men in beleid, debat en in het alledaagse leven aangesproken als moslim.
Het witte voorrecht
Het categoriseren van islam en moslims op basis van een religieuze definitie zorgt er tevens voor dat beschuldigingen serieus worden genomen. Doordat men geassocieerd wordt met terrorisme bijvoorbeeld worden moslims niet als slachtoffer gezien maar als dader en het maken van onderscheid tussen moslims en anderen krijgt daardoor een zekere legitimiteit en vanzelfsprekendheid: het is immers het tragische lot van Nederlanders en het is logisch om bang te zijn van moslims.
Waar de dominante groep dus de overhand heeft, worden tegelijkertijd beelden geschapen van de Ander die de puurheid van de mensen, de Westerse cultuur of ‘onze kernwaarden’ zou bedreigen. Islamofilie is daarmee, net zoals anti-semitisme, een vorm van racisme die echter verhuld wordt door te stellen dat het om cultuur gaat en niet over religie. Daarmee kan men redelijk ongestraft allerlei generaliserende opmerkingen maken over een grote groep mensen, kan men van alle mensen eisen afstand te nemen van de daden van een kleine groep en kan men stellen dat moslims die niet voldoen aan het schrikbeeld dat we hebben geschapen van islam ‘taqiyya’ plegen of gematigde moslims zijn terwijl er geen gematigde islam is.
Met andere woorden door te stellen dat islam geen ras is, kunnen we moslims een religieuze stroming noemen die soms ook radicaliserende trekken vertoont. Aangezien racisme ook nog eens vooral geassocieerd wordt radicaal-rechts en de daarbijbehorende rabiate uitingen over joodse, zwarte en islamitische burgers, is het voor meer mainstream opinieleiders ook nog eens mogelijk van dergelijke praktijken afstand te nemen en tegelijkertijd te negeren dat racisme geen onderdeel is van de Westerse natie-staat want antidiscriminatie is in de wet verankerd. . Zo houden we het beeld van de tolerante, vreedzame en superieure burger in stand.
Ewout Helmich - 24/03/2015 17:43
Islam is geen ras. Dat is een FEIT. Dat men de noodzaak ziet om dit te bevestigen komt omdat politiek correct Nederland plus bijna iedere moslim die publiek de mond open doet, mensen te pas en te onpas beschuldigt van racisme omdat dat zo lekker demoniseert. Er wordt geprobeerd het woordenboek te herdefinieren teneinde critici van de Islam de mond te snoeren. Dat moeten we niet toestaan.
Dat Islam in de praktijk vaak geen vrije keuze is, maar wordt opgedrongen, komt o.a. doordat de doodstraf voor afvalligheid zo stevig verankerd is in de Sharia en dat blasfemiewetten vrij normaal zijn in de Islamitische wereld. Dit zou een grote smet op de religie moeten zijn; een bron van schaamte, in plaats van een stok om de critici mee te slaan.
Hoe verdwaasd zijn we als niet-moslims wanneer zelfs experts hun uren vullen met het uit de wind houden van de islam, en alle kritiek afdoen als moslims als "de Ander" zien?
John Dubbelboer - 23/03/2015 21:04
Dat ging meestal met geweld gepaard. De uitroeiing van de Indianen in Noord- en Zuid-Amerika werd vergezeld van immigratiegolven. Soms zien we immigratiegolven zonder uitroeiing zoals de massale komst van de Han-Chinezen naar Tibet en soms is er alleen maar uitroeiing zoals bij de Joden of de Armeniërs.
De Koning wil het graag over meer subtiele onderdrukkingsmechanismen hebben en het blijkt te gaan om een totale beheersing. De witte Europeaan begint eerst eens via racialisering een verbeelding van de Ander te scheppen. Hij bedient zich van angsten, symbolen en stereotypes van de ondergeschikte groep. Zo bepaalt hij wat een Moslims is en wat de Islam. Het is een actief construeren waarbij de “witte” de andere negatief generaliseert. De dominante “witte” is een soort Schepper!
Maar het kan ook anders, primitiever. De Westerse cultuur heeft in rabiaat rechts ook een tamelijk domme vorm van racisme jegens zwarten, Joden en Moslims voortgebracht. Dat alles is niet overbodig geworden want in een alomvattende greep weten mainstream opinieleiders dit primitieve racisme toch nog voor eigen voordeel aan te wenden.
Maar dit is wel verdomd slim allemaal van die witte! Dit is de witte 2.0
