Verzoening. Ja, dat is een lastige term
In opinie door Tayfun Balçik op 25-04-2018 | 14:59
Gisteren nam historicus Tayfun Balçik deel aan de herdenking van de Armeense genocide in Assen. Het monument, waar in de jaren 2000 zo veel om te doen was, werd bezocht. Daarna begon het programma met vele sprekers, gedichten en muziek. De toespraak van een van de sprekers, Tayfun Balçik, is hieronder te lezen.
Ik wil vandaag beginnen met het bedanken van de Samenwerkende Armeense Organisaties die mij hebben uitgenodigd om te spreken op de 103-jarige herdenking van de Armeense genocide. Vandaag zijn onze gedachten bij de slachtoffers en nabestaanden van die weerzinwekkende en kolossale gruweldaad uit de Turkse geschiedenis. Hoewel het al vanaf het begin is geprobeerd, en nog steeds wordt gedaan, kan de systematische afslachting van meer dan een miljoen Armeniërs niet goedgepraat, gebagatelliseerd of ontkend worden. Al 103 jaar wachten de Armeniërs op erkenning. In 1915 werden eerst de Armeense mannen meegenomen, en daarna hun vrouwen, kinderen en ouderen. Iedereen. Alleen maar omdat ze Armeniërs waren. Als je eenmaal kennis hebt genomen van deze pijnlijke geschiedenis, dan is het belangrijk om hier op een gezonde manier mee om te gaan, voor zover dat mogelijk is bij zo’n deprimerende en mensonterende aaneenschakelijking van horrorverhalen. Helaas wordt een gezonde omgang met deze historische trauma extra bemoeilijkt door Turkse ontkenning. Het proces van collectieve verwerking, genezing en normalisering kan helaas niet starten. De trauma’s duren voort.
Ontkenning is onderdeel van de collectieve Turkse identiteit. We kennen inmiddels alle tegenwerpingen uit onze hoofd. ‘Zij begonnen. Zij hebben ons vermoord. Jullie waren landverraders en heulden met de Russische vijand.’ In de jaren tachtig van de vorige eeuw werd nog gezegd: ‘Er waren helemaal geen Armeniërs. Jullie hebben nooit bestaan.’ Onderzoek heeft aangetoond dat alle Turkse ontkenningstheorien op niks waren gebaseerd. Het werk van Vahakn Dadrian, Richard Hovanissian, Taner Akçam, Ugur Üngör, Ton Zwaan, Fuat Dündar, Donald Bloxham, te veel om op te noemen. Ze verdienen allemaal respect. Het is al 103 jaar tijd om deze geschiedenis te erkennen en de wegen naar verzoening te vergemakkelijken.
Verzoening. Ja, dat is een lastige term. Wie moet met elkaar verzoenen na 103 jaar ontkenning, afstand en segregatie? De daders en de directe nabestaanden zijn allemaal al dood. Maar uiteraard gaat het over de verzoening tussen Turken en Armeniërs. Want de pijn en haat wordt doorgegeven. Dan heb je nog de Koerden, die in samenwerking met het Jong-Turkse regime de Armeniërs en Assyriërs hebben afgeslacht. Daarna waren ze zelf aan de beurt. En lijden nog steeds onder de Turkse staat. Waar moet deze verzoening plaatsvinden? In het gebied zelf natuurlijk. Maar eigenlijk overal waar er Turken en Armeniërs zijn. Dus ook in Nederland. Hier hebben we tenminste de vrijheid om dat te doen. Maar uiteindelijk moet het daar gebeuren.
Alleen met erkenning, herstelbetalingen, een open grens met Armenië en een vredige regio, kan de maatschappelijke verzoening mogelijk gemaakt worden. Maar hoe komen we daar? Hoe komen we daar als ontkenning en vijanddenken nog steeds springlevend zijn? Ik ben ermee opgegroeid en hoor het nog steeds. Vele Turken zijn met wantrouwen, haat en minachting tegenover de Armeniërs opgevoed.
Armeniërs. Dat Nederlandse woord klinkt zo afstandelijk. Ik ben zelf een Turkse Nederlander, thuis bij mijn ouders hoor ik Turks. Die zeggen Ermeni en Ermeniler. Dat klinkt al veel vertrouwder, maar ook o zo angstaanjagender. Want de Ermeniler en Ermenistan, zij zijn altijd onze vijanden geweest. Althans, zo heb ik het geleerd. Taal is belangrijk. En in mijn moedertaal is Ermeni helaas een scheldwoord. Ik kan het niet mooier maken dan het is. Het zit helaas in ons systeem. Vastgeroest en ziekmakend. Al meer dan 100 jaar. We zijn ook ziek, zoals de vermoorde journalist Hrant Dink zei. Er is zo weinig positiefs tussen de Turk en Armeniër. Het verleden en de taal houdt ons gevangen. Kijk op wat voor dag ik jullie toespreek. 0p 24 april 1915 werden meer dan 200 Armeense gemeenschapleiders opgepakt om uiteindelijk vermoord te worden. De horror is onbeschrijflijk. Ik word er stil van.
Er kunnen niet genoeg stiltes zijn om de Armeense genocide te herdenken. Maar we moeten verder. We moeten ook werken aan verzoening. En dat is misschien wel de grootste uitdaging voor ons allemaal. Vorig jaar mocht ik in Amsterdam spreken. Op het Museumplein. Toen heb ik voornamelijk geciteerd uit Turkse bronnen waarin klip en klaar over de Armeense genocide werd gesproken. Argumenten als de Armeense archieven zijn niet open, slaan dus helemaal nergens op. Je hebt de Armeense archieven niet nodig. De Turkse bronnen zijn voldoende om de genocide te erkennen. Maar goed. Dit zijn die oude discussies weer.
Ik heb toen tijdens mijn speech ook gezegd dat we nog meer dan ooit de samenwerking aan moeten gaan. En dat zeg ik nu nog steeds. En niet alleen op deze dag. Maar het hele jaar door. Door één keer bij elkaar te komen kan deze historisch gegroeide segregatie en afstand niet opgelost worden. We zijn onderdeel van deze maatschappij. Maar de Nederlandse maatschappij lijkt zich daar nog niet echt van bewust. We willen dat Turken de genocide erkennen. Maar wat doen we er werkelijk aan om dat gezamenlijk tot die Turkse erkenning te komen? Het zijn niet één of twee Turken die ontkennen. Het is een structureel probleem. En dat kan je dus alleen maar met structureel beleid veranderen.
Afgelopen zomer, ben ik samen met een groep Rotterdammers naar Caux gegaan in Zwitserland. Een mooi pitoresk dorpje, dichtbij Montreux. Prachtig om te zien. Daar wordt ieder jaar een internationale vredesconferentie gehouden, waar ook ieder jaar een kleine groep Armeniërs, Turken en Koerden uit Armenië, Turkije en Libanon komen. Het zijn interessante ontmoetingen. En soms ook zeer heftig. Maar goed, zonder wrijving geen glans. 5 dagen waren we bij elkaar. En net wanneer we aan elkaar gewend begonnen te raken, waren we alweer terug in Nederland. Iedereen sprak de intentie uit om in contact te blijven. Internationaal is dat wat lastiger, maar toch. Wellicht gaan we dit jaar weer naar Zwitserland.
Met de Rotterdamse groep hebben we na de zomer van 2017 veel meer gedaan. In samenwerking met de Doopsgezinde kerk en WIJ-Samenleving hebben we ‘Werken aan verzoening’ georganiseerd, waarin we tot april 2018 elke maand 1 aflevering de documentaire Bloedbroeders hebben gekeken van Sinan Can en Ara Halici. En daarna nagesprekken gevoerd met gastsprekers.
Het waren mooie, emotionele bijeenkomsten. Graag wil ik een paar facebook-posts hier met jullie delen, die ik in de trein terug naar Amsterdam, of op bed vol van de adrenaline die nacht deelde.
23 september 2017
Het was al een tijd geleden dat ik Bloedbroeders van Sinan Can en Ara Halici had gezien, maar wat is het toch een verpletterende documentaire. Iedereen had wel even een moment nodig voordat we konden overschakelen naar het gesprek. En ook dat gesprek heeft erin gehakt. De verhalen van Bedel en Suna, pff, reacties uit de zaal met voorbeelden van pure haat, het is overweldigend. Helemaal uitgeput, en toch was het goed. Het verleden kan soms een enorm ballast zijn. Maar zonder respectvolle terugblik, reflectie en dialoog is een gedeelde toekomst moeilijk.
16 januari 2018
…In de gesprekken die volgden, kwam ook de kwestie van perspectief aan de orde. Iedereen kijkt natuurlijk met een ander blik naar een gebeurtenis. Toch is het belangrijk om te beseffen dat in mensonterende zaken als oorlog, vernietiging en verkrachting, het voor de slachtoffers en nabestaanden vaak niet relevant is dat er ook andere perspectieven zijn. Hun eigen geschiedenis is namelijk zo traumatisch en overweldigend, dat hun visie er lange tijd door bepaald wordt. De verwerking van zulke zaken hebben tijd nodig. En daar hebben we gisteren gezamenlijk weer een kleine bijdrage aan geleverd.
En zo kan ik nog uit vele posts citeren. Maar het is de bedoeling dat we vaker bij elkaar komen, en ook de Turkse gemeenschap meer betrekken in gezamenlijke initiatieven. Daar zal ik me ook na vandaag voor inzetten. Zodat we tot een daadwerkelijke Turkse erkenning van de Armeense genocide komen. Nogmaals bedankt voor de uitnodiging en voor het luisteren.
Zie ook:
Alle afleveringen van Bloedbroeders zijn hier terug te zien
Meer over de Armeense genocide
Waardeert u ons werk? U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
Meer over armeense genocide, turkije, verzoening.
Reacties
Jorein Versteege - 25/04/2018 16:00
