Sinterklaas 2013, een moment voor heroriëntatie
In opinie door Lody van de Kamp op 21-10-2013 | 10:19
Tekst: Lody B. van de Kamp, lid van het Zevenmanschap Amsterdam
Twee volle zalen in het Amsterdamse stadhuis tonen de grote belangstelling voor de hoorzitting over de intocht van Sinterklaas.
Vooral vertegenwoordigers van de Surinaamse gemeenschap, maar ook anderen, maken bezwaar tegen het beeld en de rol van Zwarte Piet die nog steeds deel uitmaken van de jaarlijkse intocht en de viering van dit Nederlandse volksfeest.
Tijdens de hoorzitting wordt niet alleen verwoord wat de feitelijke achtergrond zou zijn van de ´zwarte piet´: is het een uiting van het koloniale verleden van ons land? Is het een overblijfsel van beelden die in ons land leven als restant van de slavernij waar ook Nederland een aanzienlijke rol in heeft gespeeld? Bevestigt het kwalijke vooroordelen over en toont het bezwaarlijke stereotype beelden van hele delen van onze bevolking?
Ook wordt helder voor het voetlicht gebracht welke emoties en gevoelens er leven bij de Surinaamse, Ghanese en Somalische burgers in ons land wanneer in de maanden november en december de rol van de onderdanige zwarte knecht op straat, in de winkels en op de scholen zichtbaar wordt gemaakt. Voorbeelden worden gegeven van kinderen die in de buurt en in de klas uit worden gemaakt voor ´domme zwarte piet´.
In de zalen van het stadhuis heerst boosheid, onbegrip en verdriet dat ´de anderen dit nou niet kunnen begrijpen´.
Buiten de muren van het Amsterdamse stadhuis worden zo langzamerhand de verschillende meningen van dit debat, dat nu ook internationale dimensies lijkt te krijgen, zichtbaar.
Diegenen die het meeste last hebben van de beeldvorming rond zwarte piet, en namens wie ook wordt aangedrongen op het afschaffen van de rol van zwarte Piet, vragen voor afschaffing van de zwarte Piet. Dit is een helder en duidelijk standpunt.
Aan de andere kant van de discussie ligt het ingewikkelder.
Er zijn sentimenten zichtbaar van burgers die zich benadeeld voelen door de bezwaarmakers. Sinterklaas en zwarte Piet maken deel uit van een onschuldig traditioneel volksfeest waarbij ´geen enkele relevantie bestaat met slavernij, vooroordelen of discriminatie´. Deze burgers gaan niet in op de gevoelens van de bezwaarden en wensen niet dat anderen hun feest en het feest voor hun kinderen afpakken. De traditie moet gehandhaafd blijven.
In het bijzonder bij deze groep blijkt het nationaal besef over de slavernijgeschiedenis en het koloniaal verleden afwezig. Racisme, het gebruik van stereotypen, vooroordelen zijn zij zich met betrekking tot Piet niet bewust en deze spelen dan ook geen rol. Het is voor hen het ´onschuldige volksfeest´.
Een andere groep erkent wel de beeldvorming en het karikaturale beeld van de Piet. Maar zij roept dat hier niet over ´gezeurd moet worden´. Geklaag en gezeur wordt afgedaan als kinderachtig en niet volwassen.
Of een tandje zwaarder. Het besef over slavernijverleden en koloniaal besef is wel degelijk aanwezig maar de schuldgevoelens die dit besef met zich mee brengt worden op een negatieve manier afgewenteld op diegenen die te lijden hebben onder de zwarte Pietencultuur bijvoorbeeld in de zin van ´als ze het niet goed vinden, dan gaan ze maar weer weg´.
Of nog erger, ook heb ik onderhand vanuit deze groepering gehoord, dat het eigenlijk best goed zou zijn om zwarte Piet af te schaffen. Binnen deze groep wordt namelijk ook de weerzinwekkende mening vertolkt dat afschaffing leidt tot ´het uiteindelijk bevrijden van het Nederlands erfgoed van de ´negroïde invloeden´.
Het is nu aan onze samenleving om een modus te vinden om deze discussie, met ook heel onprettige dimensies, toch in zulke banen te leiden om aan in ieder geval de goedwillenden recht te doen.
Mijns inziens zijn daar wel mogelijkheden voor.
In eerste instantie leek afschaffing van de zwarte Piet een optie. De bezwaren waren overtuigend. Nu de discussie op gang is gekomen blijkt dat het daadwerkelijk afschaffen veel sentimenten oproept. Voornamelijk bij hen die in hun onschuld nog steeds geen racisme en vooroordelen zien in het beeld van de Piet, Bij hen zou ook boosheid worden gecreëerd om dat zij in de hoek dreigen te worden gedrukt van de racisten en de vreemdelingenhaters terwijl dit bij deze categorie burgers niet speelt.
Ook zou het afschaffen bij hen die een onaangename invulling geven aan het debat, door te verwijzen naar het Nederlands cultureel erfgoed waar die ´anderen´ als ´vreemdelingen´ dus nog steeds geen raad mee weten, de mogelijkheid geven om te roepen dat Sinterklaas nu eindelijk bevrijd is van zijn zwarte knecht.
Aan de andere kant doorgaan op de manier zoals het al jaren gaat kan ook niet meer. Het besef dat er veel mis is met de karikatuur van Piet ligt nu midden in de samenleving. De gevoelens en de negatieve effecten zijn de afgelopen dagen voldoende verwoord. De discriminatie, de pijn en het verdriet zijn gelukkig zichtbaar gemaakt zo dat we allemaal weten dat er nu eindelijk gehandeld moet worden.
Hoe dan?
Binnen onze Amsterdamse samenleving proberen wij een plek te geven aan elke burger. Zonder te kijken naar welke vorm van diversiteit dan ook, wordt iedereen opgeroepen om artikel 1 van onze grondwet voor zich zelf op te eisen. Gelijke rechten voor iedereen en discriminatie op welke grond dan ook is niet toegestaan.
Dat geldt binnen de gemeente, dat geldt op straat, in het bedrijfsleven, in de zorg en binnen het onderwijs. Dat geldt voor Sinterklaas, dat geldt voor Piet. Dat geldt voor iedereen. De burger in Amsterdam wil dat niet meer.
Anno 2013, nu na het indienen van de bezwaren tegen de gangbare vorm van de inhuldiging van Sinterklaas en het mede daardoor lopende debat, ligt er een unieke kans die benut moet gaan worden.
Werd tot nu toe de blanke Sinterklaas ingehuldigd, een Sinterklaas die begeleid wordt door onderdanige zwarte Pieten? Dit jaar zal het de stad sieren om Sinterklaas en Piet samen, als gelijkwaardige bezoekers, in te huldigen. En wel zo dat het fenomeen van Sinterklaas en zwarte Piet een afspiegeling is van hoe wij, met artikel 1 in ons achterhoofd, in ons dagelijks leven een gelijke plek toebedelen aan onze donkere en onze blanke burgers. Geef Sinterklaas en Piet een gelijke status, een evenredige rol en gelijkwaardige verantwoordelijkheid tijdens de inhuldiging, op de schoolfeesten en thuis.
Voor de invulling hiervan bestaat ongetwijfeld voldoende inventiviteit en creativiteit bij het bedrijfsleven, de ambtelijke instanties, het onderwijs en waar al niet meer.
Net zo als de stad gelijkwaardige burgers kent van allerlei achtergronden die trots zijn en op hun afstamming en op hun plaats in de samenleving zo kunnen wij ook gelijkwaardige Sinten en Pieten creëren die ons nationaal volksfeest als nationaal symbool van eenheid waar achterstelling, vooroordelen en beeldvorming geen plek meer hebben.
Ik kijk uit naar een trotse Pieter en een trotse Sint die samen juichend worden begroet wanneer zij dit jaar vanaf de stoomboot door de burgermeester worden verwelkomd. Een Sint en Pieter die gelijkwaardig al die kinderen en volwassenen blij maken met hun kadootjes en hun gedichtjes.
Vóór 17 november, de dag van de inhuldiging, zal wat dit betreft nog veel extra werk moeten worden verricht. Maar in goede samenwerking met alle betrokkenen moet dat vast nog lukken...
Rabbijn Lody B. van de Kamp is lid van het Amsterdamse Zevenmanschap. Hij studeerde voor rabbijn aan talmoedscholen in Zwitserland en Engeland. Hij was daarna als rabbijn verbonden aan verschillende orthodox-Joodse gemeenten. Kijk voor een overzicht van zijn uitgaven op de website van Boekencentrum Uitgevers. Meer van of over Lody van de Kamp op dit blog hier
Meer over Zwarte Piet op dit blog hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over lody van de kamp, sinterklaas, zwarte piet.
Reacties
1) Het creert een reflexmatige angst voor zwarte mensen bij blanken
Als mensen vanaf een zeer jonge leeftijd worden geindoctrineerd met het idee dat zwarte mensen 'gevaarlijk zijn', of hen associeren met 'straf', dan heeft dat een psychologisch effect op hen als volwassenen. Als je extreem rechts bent, dan wil je dat effect natuurlijk. Echter als je een vreedzame samenleving wil, is dit zeer eenvoudig te voorkomen.
2) Het is een speelbal voor extreem rechtse politici zoals Geert Wilders
Als er geen aanstootgevende intentie in is, waarom zegt een Geert Wilders tien keer achter elkaar 'de zwarte piet toespelen', 'de zwarte piet toespelen', 'de zwarte piet toespelen', etc?
3) Het is ouderwets en aanstootgevend
Het creert een klimaat waarin aanstootgevende afbeeldingen van zwarte en Afrikaanse mensen wordt genormaliseerd. Bijvoorbeeld, het is nu standaard dat als zwarte mensen op de nederlandse televisie worden afgebeeld, zij met hun ogen moeten rollen, alsof dit 1913 is, en niet 2013. Dit is een uitsluitend nederlands fenomeen. Je ziet het niet op de Belgische, Duitse, Franse of Scandinavische televisie - alleen in nederland. Buiten nederland is het al lang niet meer gewoon om programmas as "The Black and White Minstrel Show" uit te zenden, zoals dat in Groot Brittannie de gewoonte was van 1958 to 1978. 1978 is wel erg lang geleden, maar blijkbaar niet lang genoeg voor nederland.
4) Beledig mensen, en accepteer het resultaat
Wat de bullebakjes, laf als ze zijn, willen, is het recht om mensen te beledigen zonder in elkaar geslagen (of neergestoken) te worden. Want dan roepen ze opeens om de politie. Neem verantwoording voor jullie eigen gedrag, en beledig mensen niet zonder bereid te zijn om in een vuistgevecht verzeild te raken.
Ik snap evenmin waarom de sint in Amsterdam van zijn kruis is ontdaan, alsof de beste man kindertjes tot het christendom probeerde te bekeren. Sinterklaas (vaak toch afgeschilderd als een vriendelijke maar wat vergeetachtige oude man die zonder zijn slimme vrolijke pieten nergens zou zijn). Laat mensen lekker hun feesten vieren zoals zij dat willen, met de tijd evolueren feesten en gebruiken beetje bij beetje vanzelf. Met betutteling en druk van buiten af jaag je mensen alleen maar in het harnas. Zo is zwarte piet in de loop der jaren zijn roe, surinaams accent en veelal ook zijn oorbellen en rode lippen kwijtgeraakt. Jammer dat we meer en meer lijken de buigen voor intolerantie (wat niet weg neemt dat ik geloof dat er personen zijn die de piet oprecht fout vinden, offeren oprecht fout vinden etc. maar de mensen die deze gebruiken vieren zijn toch helemaal niet bewust uit op het kwesten van anderen, dus waarom dan geen tolerantie op brengen als een gebruik niet de jouw is of zou zijn?). Laat sinterklaas lekker een kinderfeest blijven met sint en zijn pieten. Wie weet hoe het feest er over 50 jaar uit ziet.
Gregorius Grimbaard - 21/10/2013 13:45
Vergelijkbare argumenten bij de Zwarte Piet discussie kunnen worden gebruikt bij de discussie over een verbod op de discriminerde en seksistiche islamitische hoofddoek.
Er is weliswaar een groep in Nederland die plijt voor een hoofdoekenverbod, maar deze wordt door de overgrote meerderheid weggehoond. Het zou fijn zijn als dit ook zou gebeuren bij het groepje zeurPieten wat zich nu zo luid laat horen. Het zou nog mooier zijn als deze groep een stukje oerhollandse tolerantie zou overnemen, zodat we volgend jaar niet weer het zelfde gezeurpiet hebben.
