Home » Blog » Opinie » Rutte II laat Wilders oogsten

Rutte II laat Wilders oogsten

In opinie door Ewoud Butter op 14-10-2015 | 15:40

Door: Ewoud Butter en Roemer van Oordt

Wegblokkades, het bedreigen van politici, bestorming en bekladdingen van AZC’s, zwalkende politieke partijen, forse tegenstellingen in een traag reagerend kabinet en een daarvan profiterende, xenofobe, opruiende populist die maar weer eens een stigmatiserend meldpunt opricht: een weinig verheffende schets van de reacties op de opvang van asielzoekers in Nederland.

Bij de bevolking in vooral de ‘onevenredig belaste’ dorpen en kleine steden leeft bezorgdheid, teleurstelling of zelfs woede omdat zij zich door de politiek voelen gepiepeld en misbruikt.

Het is de wrange oogst van een land dat de afgelopen decennia tot op het bot gepolariseerd is geraakt over immigratie en integratievraagstukken en waarbij de politiek een rammelend democratisch vehikel is geworden.

Maar met alleen dat beeld zouden we de werkelijkheid geweld aan doen. In heel het land werken tienduizenden vrijwilligers zich uit de naad en zijn er hier en daar politici die de algehele malaise lijken te ontstijgen en wel enig moreel leiderschap tonen. De afgelopen week was misschien wel illustratief.

Oranje
Het kleine gehucht Oranje dat zonder noemenswaardige problemen opvang bood aan ruim 700 asielzoekers, kreeg zonder enig overleg 700 extra mensen toegewezen. De staatssecretaris kwam het vluchtig vertellen en werd, toen hij wegreed, tegengehouden door meerdere woedende dorpsbewoners, waaronder de boze Hilda. Zij werd ruw opzij geduwd door een 'stille', een anonieme ambtenaar die ruim baan maakte voor het gezag. Veel symbolischer kun je het niet krijgen.

De bewoners van Oranje werden door sommigen direct weggezet als racisten en door anderen omarmd als patriotten. 'Wij houden van Oranje' twitterde Wilders.

De journalisten die de dagen daarna de moeite namen om met de mensen in Oranje te spreken, konden duidelijk maken dat geen van beide klopte. De bewoners van Oranje waren doorgaans niet boos omdat ze iets tegen vluchtelingen hadden, ze waren kwaad omdat ze zich niet gezien en gehoord voelden en omdat ze het gevoel hadden dat ze een buitenproportioneel deel van de opvang voor hun rekening moeten nemen. Vandaag werd overigens bekend dat door het kabinet het aantal asielzoekers in Oranje weer wordt terug gebracht naar 700.

Premier
Ondertussen schitterde de premier door afwezigheid. Dat was niet alleen doordat hij in het buitenland verbleef. Rutte, die na het neerschieten van de MH17 liet zien dat hij wel degelijk een verbindend staatsman kan zijn, lijkt niet over het vermogen te beschikken om een Vader des Vaderlands te zijn, wanneer het gaat over zaken die het integratie- en immigratiebeleid raken. Hij lijkt, zo bleek ook uit de discussies het afgelopen jaar over discriminatie en racisme, weinig affiniteit met het onderwerp te hebben.

Wat ook meespeelt is dat hij leiding geeft aan een kabinet dat op dit punt tot op het bot verdeeld is. Het kabinetsbeleid is het resultaat van een ruilhandel, maar niet van een gemeenschappelijk gedragen visie. Asiel is anders dan in Duitsland geen ‘Chefsache’, Bij onze buren noemde bondskanselier Angela Merkel het dossier haar ‘verdomde plicht’.

Wel draagt Rutte de erfenis van een eerder kabinet onder zijn leiding, dat met gedoogsteun van de PVV regeerde, een partij die zich bij uitstek op polariserende toon profileert in het integratiedebat.

Wilders
De PVV vaart electoraal wel bij de huidige polarisatie op integratie en immigratie, zoals recente peilingen laten zien (35 zetels; veel meer dan PvdA en VVD bij elkaar). 'Wilders zaait geen haat, hij oogst haat', beweert de Rotterdamse historicus Zihni Özdil. Daarmee doet hij de werkelijkheid tekort. Je kunt Wilders een xenofoob of een moslimhater noemen en een deel van zijn achterban ook, maar dat betekent nog niet dat alle PVV-stemmers xenofoob zijn. De PVV kapitaliseert namelijk niet alleen de door de partij structureel aangewakkerde angst voor vreemdelingen en de islam, maar ook de frustratie bij het deel van de autochtone bevolking dat zich niet gehoord en gezien voelt. Een deel van de Nederlanders met een niet-westerse achtergrond heeft overigens vergelijkbare gevoelens en voelt zich politiek door geen enkele partij vertegenwoordigd. Maar dat terzijde. 

Wilders verwoordt het ongenoegen zonder dat hij met uitvoerbare oplossingen komt. Hij wakkert het vuur aan en heeft alleen een flesje olie om de brand te blussen. Terwijl het vuur om zich heen grijpt, laten de andere politieke leiders, andere brandweermannen in deze beeldspraak, het afweten.

Deels heeft dat te maken met de Nederlandse debatcultuur. Anders dan Wilders zijn de meeste Nederlandse politici geneigd om over wat dan ook in ieder geval op termijn te polderen en tot consensus te komen. Het debat over vluchtelingen is echter vernauwd tot een ‘voor’ of ‘tegen’ gevecht, waarbij het ‘voor-kamp’ anders dan het ‘tegen-kamp’ alleen een zacht mompelende politieke vertegenwoordiging heeft. Het debat wordt buiten het parlement in alle heftigheid voortgezet door ‘linkse’ en ‘rechtse’ actiegroepen die allang geen binding meer hebben met de gevestigde partijen.

Antwoord 
Het kabinet heeft op de huidige situatie nog niet een overtuigend antwoord. De vice-premier pleit voor een warm hart en een koel hoofd. Dat zijn behartigenswaardige woorden, maar ze dreigen op termijn hol te worden wanneer een gedeelde visie uitblijft op vragen als: Hoe denkt het kabinet in internationaal verband de vluchtelingencrisis op te lossen? Wat is hierbij de rol van het door een deel van het electoraat verfoeide Europa? Hoe zorgt het kabinet voor voldoende opvang en voor voldoende draagvlak bij de bevolking? Hoe zorgen we ervoor dat tienduizenden nieuwkomers soepel hun weg in Nederland vinden op gebieden als woning, scholing en werk? Wat betekent dit voor het grotendeels opgeheven inburgerings- en integratiebeleid? Hoe wordt segregatie voorkomen? Wat voor lessen zijn er geleerd uit de aanpak van begin jaren ’90?

Vrijdag was premier Rutte weer in het land en riep hij op tot kalmte. Daar is ook staatssecretaris en locatiescout Dijkhoff bij gebaat. Een dag later werd niet alleen een tijdelijke opvang in Woerden bestormd, maar maakte VVD-fractievoorzitter Zijlstra een karikatuur van vluchtelingen door in eerste instantie te suggereren dat ze voor een borstvergroting naar Nederland komen. Hij gaf er, bang voor de PVV, blijk van zich meer te laten leiden door electorale motieven dan interesse te tonen voor het verminderen van maatschappelijke spanningen. Uiteindelijk maakt hij hierdoor ook van zichzelf en van de politiek een karikatuur. 

Politiek leiderschap wordt door Nederlandse politici te vaak verward met het vertolken en vergroten van de angsten en zorgen van kiezers. Dat werkt misschien even bij een deel van het electoraat, maar draagt op langere termijn alleen maar bij aan verdere polarisatie en het lost geen enkel probleem op. De meeste kiezers zijn niet gek. Ze doorzien het wanneer politici maar wat babbelen voor de bühne en hebben meer behoefte aan een eerlijk verhaal. Dat eerlijke verhaal is dat er zeer waarschijnlijk nog heel veel vluchtelingen komen, of wij dat nou leuk vinden of niet.

Opvang in eigen regio
Belangrijk daarbij is dat het kabinet een realistisch beeld gaat geven over de mogelijkheden voor en de effecten van opvang in de ‘eigen regio’. Naar schatting 95% van de oorlogsslachtoffers uit Syrië is nog steeds op de vlucht in eigen land of heeft de afgelopen vier jaar een plek gevonden in Jordanië, Libanon en Turkije. Het grootste deel van hen wordt anders dan het breed verspreide beeld niet opgevangen in kampen, maar probeert te overleven in dorpen en steden van de buurlanden. Achtergrondreportages uit de regio tonen aan dat daar al heel lang geen rek meer in zit.

Dat nog niet eens de helft van de toegezegde steun aan de UNHCR voor humanitaire hulp in de vluchtelingenkampen binnen is, blijft stuitend. Maar zelfs met de aangevulde budgetten voorkom je niet dat het deel van hen dat in een situatie zonder uitzicht op werk, scholing of ander perspectief terecht is gekomen, verder probeert te trekken. Nederland zal één van de gewenste bestemmingen blijken en blijven. De nu door het kabinet voorgestelde versobering van de opvang zal - wat je er verder ook van vindt en of het juridisch haalbaar is of niet - oorlogsslachtoffers niet weerhouden te komen. Het haalt vooral de ergste angel uit het groeiende verzet hier.

Hoewel veel vluchtelingen op den duur ook weer vertrekken, is de kans groot dat een grote groep voorlopig of misschien wel definitief blijft. Hoe groot die groep uiteindelijk zal zijn, weten we niet. Staatssecretaris Dijkhoff liet gisteren weten dat hij dit jaar ongeveer 60.000 mensen verwacht. Een deel van hen zal een verrijking voor onze samenleving blijken te zijn en een ander deel niet. Om die eerste groep zo groot mogelijk te maken is een goed integratie- en inburgeringsbeleid noodzakelijk. Ook op dat terrein is er voor het kabinet een hoop werk aan de winkel.

Moreel leiderschap
Vandaag werd bekend dat politici in Rijswijk die voorstander zijn van een AZC, worden bedreigd. Op de facebookpagina Steun de PVV schreef een ‘bezorgde burger’ vorige week:

De beheerder van de facebookpagina vindt deze oproep tot geweld blijkbaar zo normaal dat hij die met andere, soortgelijke uitspraken heeft laten staan. Er zijn meer pro PVV-facebookpagina’s waarop uitingen staan die absoluut als hatespeech zijn te kwalificeren.

Het is uiteraard het goed recht van bezorgde burgers om in verzet te komen tegen kabinetsbeleid, maar hatespeech vraagt om een krachtig weerwoord, in dit geval in eerste instantie van Wilders, omdat het gaat om zijn aanhangers.

Overigens heeft niet alleen Wilders, maar hebben alle politici  de dure plicht te voorkomen dat dit gierend uit de hand loopt. Dat vraagt om moreel leiderschap. Dat betekent niet kiezers naar de mond praten, maar een realistisch verhaal vertellen waarin in ieder geval geen ruimte is voor hatespeech, het fact free vergroten van angsten of het criminaliseren van bevolkingsgroepen.

Ewoud Butter en Roemer van Oordt zijn politicoloog, verbonden aan Republiek Allochtonië en Polderislam.nl en doen onder meer (actie-)onderzoek naar processen, aanpak en preventie van radicalisering en de institutionalisering van de islam in Nederland.

Ter leringh ende vermaeck: Arjen Lübach over vluchtelingen.

Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.  

Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!  

Meer over asielzoekers, ewoud butter, immigranten, kabinet, roemer van oordt, vluchtelingen.

Reacties