Praten over Jeruzalem bij interreligieuze dialoog
In opinie door Hanneke Gelderblom-Lankhout op 10-12-2017 | 07:27
Dit weekend organiseert de Unie van Marokkaanse Moslimorganisaties in Nederland (UMMON) in Amsterdam de conferentie 'De rol van interreligieuze samenwerking in Nederland'. Gisteren legde Hanneke Gelderblom-Lankhout - ondermeer actief in het Overleg Joden, Christenen en Moslims (OJCM) - in het tweede deel van haar inleiding de volle zaal de volgende vraag voor: Kunnen wij samen praten over de mogelijkheden solidair met de Palestijnen te zijn maar durven we dan ook hen te bevragen over echte vredesmogelijkheden? Hieronder haar betoog.
Alleen optimisten durven te kiezen voor samenwerken
Ik ervaar het als een voorrecht hier vandaag enkele woorden tot u allen te mogen richten.
Dit is voor de meesten van U een kennismaking. Het gaat vandaag over samenwerking.
Samenwerken als gevolg van de interreligieuze dialoog. En zoals bij sommigen bekend is praat ik dan vaak over de 3 fasen van de dialoog. En het gaat wat mij betreft vandaag juist om de derde fase. Ter verduidelijking: Het gaat hier en vandaag dus niet over de eerste fase het elkaar visitekaartjes geven en alleen een sfeer van een kop koffie en wat leuk dat ik U ontmoet heb. Het gaat ook niet over de tweede fase: Goh we hebben alle drie joden christenen en moslims feestdagen en soms lijken die zelfs op elkaar. joden en moslims blijken op elkaar lijkende lekkere koekjes te bakken zullen we recepten uitwisselen. Ik wil vandaag met U te praten over de derde fase.
Daar gaat het om elkaar echt te leren kennen om vertrouwen in elkaar op te bouwen. Om elkaar bij te staan wanneer de ander in de gevarenzone zit of onjuist bejegend wordt. Daar kom je tot de conclusie dat we niet hetzelfde zijn en naarmate het gesprek verder gaat dat er verschillen er zijn en dat die zullen blijven. Is dat erg nee, is het soms pijnlijk ja soms verdomd pijnlijk. Dat zult u verderop in mijn verhaal merken. En daarom is de titel en gaat mijn verhaal over alleen optimisten durven samen te werken.
Het kenmerkende verschil tussen optimisten en pessimisten? Pessimisten zeggen Het helpt toch niet. Hun drijfveer is ongenoegen soms zelfs haat. Maar ze vragen aan jou ook waar ben je mee bezig. Het is je allereerste taak om de eigen club te versterken. Pessimisten worden boos wanneer je niet vooral met de eigen.club bezig bent We worden immers van alle kanten bedreigd is hun argument. Maar zeg ik dan wanneer we ons ieder in onze eigen burcht terugtrekken en volgens orders van de leider vooral werken aan het uitdiepen van de slotgracht. Wie zorgt er dan nog voor de koeien in de wei, wie zaait het graan en oogst het. Wanneer er geen mensen meer zijn die voor het levensonderhoud zorgen de bruggenbouwers dan gaan we allemaal van de honger dood.
Dat het pessimisme dat samenwerken toch niet toch niet lukt komt mede doordat we elkaar niet echt kennen. Vooroordelen hebben over elkaar noemen we dat meestal. Ik zou dat woord vooroordeel liever willen schrappen. We hebben een oordeel over de ander. Vaak van jongs af aan meegekregen. Een oordeel dat noodzakelijk lijkt om je eigen positie in deze verwarrende wereld af te bakenen. En dat hebben we allemaal. Een beeld van de ander vaak zonder die ander te kennen of zelfs niet eens ooit gezien te hebben, en hier citeer ik instemmend ambassadeur Bellouki: Het is makkelijker wanneer er naar jou geluisterd wordt dan zelf te luisteren.
Wat ik bedoel: Joden maar ook heel veel zogenaamde gewone Nederlanders denken dat alle moslims die religieus zijn in principe gewonnen kunnen worden voor de heilige oorlog, dus in potentie allemaal jihadisten zijn. Alle moslims proberen zo de wereld te veroveren.
Veel moslims denken dat alle Joden achter het beleid van de Israëlische regering staan en geen vrede met de Palestijnen willen. Bovendien zijn alle joden rijk en hebben zij heel veel invloed, bij de regering bij de media.
In de christelijke wereld heeft heel lang het beeld geheerst dat de Joden er prat op gaan het z.g. uitverkoren volk te zijn, terwijl de leer van de kerk was dat dit dat voorrecht door de komst van Jezus door de kerk was overgenomen en ja de Joden hebben nou eenmaal niet zo veel met Jezus. Ik laat deze gedachten over de ander die we eigenlijk niet kennen even liggen.
Hoe kan het eigenlijk dat ik vandaag hier sta? Er was bij de inleiding geen stukje Thora.
Daarom waarom ben ik hier. U weet dat Zaterdag de sabbath is. Dan horen Joden niet te werken, maar thuis te zijn of in de synagoge. Maar net als in de Islam bv dat je niet mag vasten in de Ramadan wanneer je ziek bent zijn er ook bij ons regels die maken dat andere voorschriften van ondergeschikt belang kunnen zijn.
Pekuah nefesj heet dat. Wanneer het leven in gevaar is, gaat het redden voor alle voorschriften. Ik - als progressief liberale Jood - hanteer deze regel pekuh nefesj al meer dan 30 jaar. Ik kan hier vandaag zijn omdat dit geen werken is – ik krijg geen salaris - maar met U in gesprek te komen over wat mij motiveert om voor samenwerken te kiezen en vanuit het weten dat dit van levensbelang is en ook om van U te horen waarom U vandaag hier bent. Daarom iets dat helemaal in de actualiteit is maar waarvan ik denk dat het goed is om er hier iets van te verduidelijken. En ik neem bewust het risico dat U heel boos wordt.
Maandagavond begint Chanoeka. Chanoeka is het lichtfeest, channeke zoals dat in het jiddish heet . ja U hoort het goed dat is mijn voornaam. Gebaseerd op een meer dan 2000 jaar oud verhaal. Na een overwinning op de Syriërs, inderdaad daar liggen wij al duizenden jaren mee overhoop - moest de 9 armige kandelaar in de door afgodendiensten verontreinigde tempel in Jerusalem opnieuw worden aangestoken.. Maar voor dat her-inwijdingsceremonieel was ritueel zuivere olijfolie nodig. Ergens in de kelder werd een klein kruikje olie gevonden en dat leek in eerste instantie precies genoeg voor één dag. Maar wat was het wonder het bleek genoeg voor een hele week totdat er weer zuivere olie gewonnen en geperst was.
Nog steeds wordt waar ter wereld Joden wonen deze her-inwijding van de tempel in Jerusalem gevierd. Er hoort een speciale opdracht bij. Je zet de chanoekia die kandelaar op de vensterbank zodat het licht er niet alleen voor jou is maar ook naar buiten schijnt. Wees een licht voor anderen, dat is mijn opdracht die mijn naam meebrengt.
Waarom vertel ik dit verhaal omdat het duidelijk maakt dat de tempel in Jerusalem een kernbegrip is in het Jodendom. Ook nu er, na de verwoesting van dit identiteitssymbool door de Romeinen, alleen nog maar een muur van dit gebouw overeind staat. Wist U trouwens dat er altijd Joden in Jerusalem gewoond hebben, ook in de Ottomaanse periode Betekent dit dat Jerusalem vrede met de Palestijnen onmogelijk maakt. Absoluut niet.
Oost Jerusalem kan de hoofdstad van Palestina worden. Maar is onze vraag wanneer houden de Palestijnen op te ontkennen dat Joden iets met Jerusalem hebben? En in hoeverre is dat ook bij de islam in het algemeen het geval?
En daarmee kom ik bij een vraag die ik als een niet gemakkelijk stukje dialoogvraagstuk bij U neerleg. En ik zei al misschien bent U nu wel boos op mij. Maar mijn vraag is: Zijn moslims bereid te aanvaarden dat Joods zijn niet alleen het belijden van een ander soort godsdienst is. Maar dat Joden een volk zijn. Een volk waarvan sommigen na 2000 jaar rondzwerven terug naar dat eigen land willen.
Heel lang hebben wij in allerlei soorten dialoog gezegd dat we ons alleen met vraagstukken in Nederland samen moeten bezighouden, veiligheid van onze scholen en gebouwen en niet met het Midden-Oosten. Dat blijkt niet langer mogelijk of we dat willen of niet. Daarom de vraag die vandaag tussen alle andere vragen speelt. Kunnen wij samen praten over de mogelijkheden solidair met de Palestijnen te zijn maar durven we dan ook hen te bevragen over echte vredesmogelijkheden? Vrede sluit je met de vijand, niet met je vrienden.
Durft U het aan om optimist te zijn en de hoop op vrede te doen herleven.? Bent U met mij eens dat haat alleen maar tot nog meer haat leidt en werkelijke oplossingen blokkeert? Hoe krijgen we samen dat vredeproces weer op de rails? Een veilig Israël naast een gezond en vredelievend en welvarend Palestina? Kunnen wij, joden christenen en moslims samen solidair zijn met de Palestijnen maar met hen praten over die alles verterende haat die de vrede geen stap dichterbij brengt en het leger van boze mensen en pessimisten alleen maar doet groeien?
Terug naar Nederland. Het land waar wij samen veilig willen wonen. Ik begon dit verhaal met de stelling dat alleen optimisten durven samen te werken. Optimisten zien steeds opnieuw kansen in tegenstelling tot pessimisten die alleen maar problemen zien en steeds bozer worden omdat hun oplossingen niet blijken te werken. Ik besef dat ik een aantal niet gemakkelijk vragen bij U op tafel heb gelegd. Maar ik doe dat ook vandaag weer omdat ik ervaren heb dat wanneer het besef doordringt dat we niet hetzelfde zijn maar wel hetzelfde nastreven samenwerken mogelijk blijkt. Het vertrouwen dat wij, samen veel kunnen en wij samen zijn dan sterker de pessimisten groeit dan iedere dag.
De overheid vraagt veel van ons; bijvoorbeeld om vrijwilligerswerk te doen. Maar het niet goed uitgewerkte item scheiding van Kerk en Staat maakt dat nog steeds heel veel overheidsinstanties grote aarzeling hebben een werkwijze te vinden hoe overheid en vrijwilligers die nog wel iets met religie hebben kunnen samen werken.
Wij hebben wel iets met religie, het stimuleert ons. Daar ligt onze gezamenlijk kracht. Door te laten zien dat wij elkaar vertrouwen en kunnen aantonen dat wij ondanks de verschillen die er zijn en die voor een deel zullen blijven, in staat zijn die samenwerking vorm te geven. Daarom zijn we vandaag hier. Om samen wegen te zoeken hoe we aan die vraag om met de overheid samen te werken vorm kunnen geven zonder in door de overheid ontworpen vormen te moetenstappen waarin wij ons niet kunnen bewegen zoals we zelf willen.
Optimisten van alle soorten levensovertuiging; laten we samen optrekken en laten zien dat wij sterker zijn dan de pessimisten die denken en proberen aan te tonen dat dit niet kan.
Hanneke Gelderblom is oud-senator voor D66 en vertegenwoordigt het Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom in het OJCM (landelijke Overleg Joden, Christenen en Moslims)
Meer over interreligieuze dialoog, israël, jeruzalem, ojcm, palestina, ummon.
