Politiek pakt door in dossier Islamitische Universiteit Rotterdam
In opinie door Roemer van Oordt op 05-10-2016 | 21:30
Door: Roemer van Oordt
Gisteren nam de Tweede kamer een PVV-motie aan die gericht is op het zo snel mogelijk beëindigen van de accreditatie van de opleidingen die de Islamitische Universiteit Rotterdam (IUR) verzorgd. Dat is goed nieuws voor minister van Onderwijs Jet Bussemaker, die in een jarenlang gevecht gewikkeld is met de autoritaire én controversiële IUR-rector Ahmet Akgündüz en zijn volgzame bestuur en Raad van Toezicht.
Bussemaker heeft er nooit een geheim van gemaakt dat ze de ‘universiteit’ - een naam die nu nog ‘vrij’ gevoerd mag worden - wil sluiten. Dat gaat niet zomaar. Eerst zal ze haar in februari van dit jaar ingediende wetsvoorstel om wijzigingen in de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, de Wet op het onderwijstoezicht en het Wetboek van Strafrecht aan te brengen door beide Kamers moeten loodsen. Het politieke signaal dat de Tweede Kamer gisteren afgaf is voor de minister een hoopvol teken. Eerder leek een meerderheid van de kamer nog uitermate sceptisch over haar plannen.
De IUR ligt al jarenlang van allerlei kanten zwaar onder vuur. De zaak escaleerde vanaf 2013, toen Akgündüz begon met een forse serie ferme uitspraken, onder meer over religieus en politiek andersdenkenden. Die staan dan ook centraal in de PVV-motie. Toch kreeg de ‘universiteit’ eerder accreditatie voor twee hbo-opleidingen van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO).
NVAO
De NVAO deed in 2015 op verzoek van Bussemaker opnieuw onderzoek naar de kwaliteit van de opleidingen aan de IUR. Daarin werd vooral gekeken naar de manier waarop de visie van de universiteit op ''burgerschap en sociale integratie in de praktijk van het onderwijs gestalte krijgt''. Die kwaliteit werd in juli 2015 als voldoende beoordeeld, zonder een oordeel te vormen over de uitspraken van Akgündüz. Een oordeel over de grenzen aan de vrijheid van meningsuiting en godsdienst ligt volgens de NVAO buiten het domein van de organisatie.
Op basis van dit onderzoek werd de accreditatie voor beide opleidingen aan de IUR door de NVAO met 6 jaar verlengd. De NVAO vraagt zich wel af of de IUR haar eigen doelstellingen voor de opleiding ‘voorbereiden van studenten op de Nederlandse pluriforme samenleving’ en ‘openheid jegens andersdenkenden in het onderwijs’ blijvend kan waarmaken, gezien de opstelling van de rector. De NVAO wilde daarom in een met de IUR overeengekomen vervolgonderzoek bekijken of de aandacht voor maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef en burgerschap concreet en duurzaam in het onderwijs worden verankerd. Dit vervolgonderzoek zou door een onafhankelijke commissie onder leiding van voormalig voorzitter van de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU) Sijbolt Noorda voor 1 januari 2017 worden uitgevoerd.
In een recent Kamerdebat gaf Bussemaker aan dat de IUR niet langer aan dit onderzoek wil meewerken. Dat beeld van gebrek aan transparantie heeft geleidt tot meer twijfel en wantrouwen. Wellicht was dat de druppel die de emmer voor het sceptische deel van de Kamer bij de stemming over de motie deed overlopen.
Op haar beurt stelt de IUR dat ondanks volgens de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) ‘maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef’ niet op haar van toepassing is, zij zelf heeft voorgesteld een vervolgonderzoek op te starten. De inhoud van het onderzoek moest volgen de IUR steeds worden gewijzigd en de NVAO stond volgens de ‘universiteit’ onder zware druk van de Onderwijsinspectie en minister Bussemaker. Het bestuur van de IUR zegt op haar site: “het werd duidelijk dat de lange arm van de Minister via de Onderwijsinspectie doorklonk in een onafhankelijk onderzoek van de NVAO”.
De IUR heeft naar eigen zeggen ‘maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef en burgerschap’ geïntegreerd in de module Capita Selecta, met als onderwerp ‘Grondrechten: vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting en het non-discriminatie beginsel’. Het Ministerie van OCW werd expliciet uitgenodigd om in dit kader gastcolleges te verzorgen, maar is daar volgens de IUR niet op ingegaan. Akgündüz zou Bussemaker ook zonder resultaat of reactie hebben aangeschreven voor een persoonlijk onderhoud.
Wetswijziging
De wetswijziging is formeel gericht op alle privaat gefinancierde onderwijsinstellingen, maar in de praktijk op maat gemaakt voor het aanpakken van de IUR. Inhoudelijk spits het voorstel zich toe op het tegengaan van misleidend gebruik van de naam universiteit en hogeschool, het onterecht verlenen en voeren van graden én - last but not least - het bevorderen van maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef aan studenten. In dat kader is discriminatie door bestuurders van die instellingen volgens het voorstel van de minister van Onderwijs voldoende reden om ze te sluiten.
De Raad van State is een andere mening toegedaan. Die vindt dat de overheid met dit voorstel de grondwet overtreedt. Ingrijpen kan volgens de Raad alleen als de kwaliteit van het onderwijs gevaar loopt. Ook moet de overheid niet te snel oordelen over de vraag of iemand zich discriminerend uit. Dat is ter beoordeling aan de rechter.
Uit de wetenschap en de politiek werd instemmend op het oordeel van de Raad van State gereageerd. Zo bracht D66 in dat de minister niet op de stoel van de rechter moet gaan zitten en beter aangifte zou kunnen doen van een strafbaar feit. Ook hoogleraar onderwijsrecht Zoontjes vraagt zich in een interview met Univers af of een gebrek aan een dergelijk ‘besef’ voldoende grond is om een universiteit te sluiten. Verdenkingen van discriminatie of haatzaaierij zouden wat hem betreft moeten leiden tot strafrechtelijke vervolging, niet tot sluiting. Verder wijst hij op de vrijheid van onderwijs.
In antwoord op schriftelijke vragen probeerde minister Bussemaker de Kamer gerust te stellen. De overheid zal terughoudend zijn, Een onderwijsinstelling krijgt eerst de kans om zich van discriminerende uitspraken te distantiëren. Als de minister de erkenning toch intrekt, dan kan de onderwijsinstelling daar tegen in beroep gaan, zodat het uiteindelijk aan de rechter is om te beoordelen of sprake is geweest van discriminatie.
Eerste Kamer
Al met al dekt de kop in de Dagelijkse Standaard: ‘Hoera! Tweede Kamer neemt motie aan om Islamitische Universiteit Rotterdam de deuren te laten sluiten’, vooralsnog vooral de wens van de auteur. Vrijheden van meningsuiting, onderwijs en godsdienst behoren tot de kernwaarden van onze samenleving. Dat bleek in deze zaak al eerder. Die rechten worden nu feitelijk afgezet tegen de moeilijk meetbare mate waarin de IUR in haar onderwijsprogramma werk maakt van burgerschapsvorming en sociale integratie (overigens voldoende volgens de NVAO) en (het bestuur) aandacht besteed aan de basiswaarden van de democratische rechtsstaat en het bijbrengen van maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef. Die afweging zal vooral in de Eerste Kamer gemaakt moeten worden.
Daarin zal zeker worden meegenomen dat stopzetten van de accreditatie op termijn einde oefening van de IUR betekent. Zonder erkende opleidingen weinig deelnemers én nauwelijks inkomsten. Zelfs een door de wol geverfde fondswerver als Akgündüz delft dan het onderspit. Nu kan de accreditatie nog alleen worden ingetrokken als de kwaliteit van het onderwijs aantoonbaar onder de maat is. En - hoe controversieel de uitspraken en de bestuursstijl van de rector ook mogen zijn - daarover zijn veel (ex)studenten nu juist zeer te spreken.
Roemer van Oordt is politicoloog en redacteur van Republiek Allochtonië. Hij doet onder meer onderzoek naar de institutionalisering van de islam in Nederland. Meer van Roemer op dit blog: hier
Meer over de IUR op dit blog: hier
Lees verder ook de achtergronden op Polderislam
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over ahmet akgündüz, islamitische universiteit rotterdam, jet bussemaker, Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie, onderwijs, roemer van oordt.
