‘Orientalist vaak bewonderaar Arabische cultuur’
In opinie door Michel Hoebink op 11-02-2013 | 08:10
Tekst: Michel Hoebink
De leerstoel Arabisch van de Universiteit Leiden viert dit jaar zijn 400 jarig bestaan. Al die tijd was Leiden een van de belangrijkste centra voor de studie van de Arabische cultuur in Europa. De in de Arabische wereld zo gevreesde ‘orientalist’ was niet zelden een bewonderaar van de Arabische cultuur.
“Het is beschamend om toe zien hoe velen tegenwoordig de Mohammedanen bekritiseren zonder enig begrip van hun wetten en hun geloof.” Dat zei Erpenius, de eerste hoogleraar Arabisch aan de universiteit Leiden bij de aanvaarding van zijn ambt vierhonder jaar geleden. De wereld lijkt niet erg veranderd: Het zou zomaar een uitspraak kunnen zijn van een hedendaagse islamoloog die zich ergert aan ongenuanceerd gezwets in de media.
In de Arabische wereld heeft de oriëntalist geen goede naam. Hij zou zijn kennis van de islam en de Arabische cultuur gebruiken om die in een kwaad daglicht te stellen en om de superioriteit van de westerse cultuur te bewijzen. Maar toen Erpenius in 1613 de eerste leerstoel Islam in Leiden besteeg, waren zijn intenties toch net iets anders. Kennis van het Arabisch, gaf hij toe in zijn oratie, was belangrijk voor de handel met de Orient en ook voor hen die de islam wilden weerleggen. Maar voor alles was het belangrijk omdat de Arabische taal een culturele en intellectuele wereld ontsloot die in veel opzichten rijker was dan de Europese. “Het is een beschaving die verslaafd is aan studie en het geschreven woord”, zei hij vol bewondering. “De Arabieren hebben meer belangrijke boeken in iedere soort van kennis dan je waar ook ter wereld kan vinden.”
Al snel na het oprichten van de leerstoel werd Leiden een van de belangrijkste centra voor de bestudering van de Arabische cultuur in Europa, zegt een trotse Petra Sijpesteijn, de tegenwoordige hoogleraar Arabisch te Leiden. “Leidse geleerden als Golius, Dozy en de Goeije maakten edities van klassieke Arabische teksten die tot op de dag van vandaag bruikbaar zijn. In de loop der jaren werd een grote collectie Oosterse manuscripten opgebouwd.”
Het is waar, geeft Sijpesteijn toe, in de loop der jaren waren de motieven van de geleerden verschillend. “De kolonisatie van Indonesie maakte van Nederland het land met de grootste moslimpopulatie ter wereld. Geleerden als Cornelis van Vollenhoven en Snouck Hurgronje waren diep betrokken bij koloniale politiek van de Nederlandse overheid.” Maar door de eeuwen heen bleef de fascinatie met de culturele en intellecuele rijkdommen van de Arabische wereld altijd een belangrijke drijfveer.
In de westerse publieke opinie is het laatste decennium een beeld ontstaan van de Arabische wereld als intolerant en zelfs gewelddadig. Een beeld dat in schril contrast staat met dat van de Arabische wereld als een schatkamer van intellectuele en culturele rijkdom. Sijpesteijn: “We willen dit feestelijke jaar dan ook aangrijpen om de aandacht te vestigen op die andere kant, op de veelzijdigheid van de Arabische cultuur.”
Het vierhonderdjarig bestaan van de leerstoel Arabisch wordt dit jaar in Leiden op verschillende manieren onder de aandacht gebracht. In het Leidse museum voor Volkenkunde komt een tentoonstelling over de bedevaart naar Mekka en bij het Leids filmfestival worden Arabische films vertoond. Vanaf de maand april organiseert de universiteit een stadswandeling langs de ‘Arabische plekken’ van de stad, zoals het huis van Omar Bouck, de eerste Noord Afrikaanse inwoner van Leiden (1596) en het stadhuis met de halve maantjes op de het dak, waarmee de Leidse bevolking destijds te kennen gaf nog liever te buigen voor de Turkse sultan dan voor de paus. Sijpesteijn: “De protestante Leidenaren wisten dat religieuze minderheden als zijzelf onder de moslims beter behandeld werden dan in het katholieke Europa.”
Michel Hoebink werkt voor de Arabische Afdeling van de Wereldomroep. De Arabische versie van dit artikel verscheen op hun website. Meer artikelen van Michel Hoebink op Republiek Allochtonië vindt u hier.
Twee recente boeken over de Arabische wereld:
Het andere Arabische geluid van Petra Stienen
Arabieren Kijken van Hassnae Bouazza
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over arabisch, leiden, michel hoebink.
