Ook voor islamitisch onderwijs zou 'gelijkheid voor de wet' moeten gelden
In opinie door Teije Terhorst op 09-06-2016 | 10:33
Tekst: Teije Terhorst
Vorige week heeft staatssecretaris Dekker van OCW definitief een stokje gestoken voor de oprichting van een islamitische middelbare school in Amsterdam. Daarmee lijkt hij tegelijkertijd een einde te hebben gemaakt aan een strijd tussen de gemeente Amsterdam en de Stichting Islamitisch Onderwijs die al sinds 2012 gevoerd werd. Het besluit - en de manier waarop dat besluit tot stand kwam - zegt veel over hoe de staatssecretaris en de gemeente vrijheid van onderwijs interpreteren.
Strijd
Nadat in 2011 de eerste islamitische school van Amsterdam (het Islamitisch College, ofwel ICA) werd gesloten omdat de onderwijsresultaten zouden achterblijven, verenigde een deel van het voormalige bestuur zich, samen met wat anderen, in de Stichting Islamitisch Onderwijs. Het doel van deze stichting zou zijn om een nieuwe school op te richting in het ICA-gebouw.
De gemeente Amsterdam reageerde daarop bij monde van onderwijswethouder Asscher onmiddellijk sceptisch: voor de camera’s van de NOS sprak Asscher veelvuldig over “het drama rond de ICA” waarvan herhaling zou moeten worden voorkomen, en eiste hij vervolgens dat de school aannemelijk zou maken dat het bepaalde vormen van ‘burgerschap’ zou doceren. Een opvallende eis, omdat de Onderwijsinspectie op het ICA nooit concludeerde dat ‘burgerschap’ te weinig werd onderwezen. Van de stempel die Asscher hiermee op het SIO plakte, kwam de stichting nooit meer af.
De strijd die volgde, verliep volgens een vast patroon: de gemeente stelde eisen, en het SIO stelde die eisen ter discussie. Vervolgens concludeerde een rechter of de onderwijsinspectie dat de eisen van Amsterdam niet rechtsgeldig waren, waarna de gemeente een serie nieuwe voorwaarden opstelde. Enzovoorts. De genadeklap voor de SIO bleek uiteindelijk een Facebookbericht uit juni 2014 te zijn, waarin bestuurslid Abdoe Khoulani zijn steun uitsprak voor ISIS. Hoewel Khoulani kort na die uitspraak uit het bestuur stapte en de rest van het bestuur er afstand van nam, was dit twee jaar na dato de reden voor Dekker om de school niet te financieren.
Door de hevigheid van de strijd tussen de gemeente en de SIO, en door de onmiddellijke afkeuring van de plannen van de SIO bij monde van Asscher, blijven wij achter met de indruk dat Dekker en de gemeente Amsterdam er gewoon geen zin in hebben. Er is zoveel te doen geweest om het Islamitisch College in Amsterdam en Ibn Ghaldoun in Rotterdam, dat de oprichting van een nieuwe islamitische school een enge onderneming is geworden. Maar bijna 100 jaar na het einde van de Schoolstrijd, waarin de vrijheid van onderwijs (artikel 23 van de Grondwet) tot stand is gekomen, is zo’n houding lastig vol te houden.
Burgerschap
Tussen 1917 (de ontknoping van de Schoolstrijd) en de jaren ’00 was het vrij eenvoudig om de vrijheid van onderwijs in stand te houden. De katholieken en de protestanten die van dit recht gebruik wilden maken, kenden we immers allemaal al heel goed. Maar de wet was niet berekend op een grote islamitische minderheid die uiteindelijk op dezelfde democratische rechten aanspraak maakten. In 1992, kort na de oprichting van de eerste islamitische scholen, sprak VVD-onderwijswoordvoerder Fransen zijn zorgen uit in het NRC Handelsblad: “Zelf was ik op een islamitische school in Rotterdam-West. Het was een en al nostalgie wat ik daar zag aan Arabische platen, foto's en teksten. De invloed van het Nederlands op de school was ogenschijnlijk miniem.” De vraag die sindsdien dominant is gebleven, is of islamitische scholen wel ‘goede Nederlandse burgers’ kunnen afleveren.
Maar burgerschap is een lastig begrip. Waar het voorheen vooral een juridische status was, gaat sinds de jaren ’90 in de volksmond vaak gepaard met overtuigingen en loyaliteiten. Een Nederlands burger is een betere burger als hij met ‘Nederlandse’ symbolen uitdrukt dat hij zich in dit land thuis voelt, zo lijkt de gedachte.
Je zou kunnen zeggen dat de oprichting van een school voor de islamitische denominatie bij uitstek getuigt van burgerschap: islamitische burgers kunnen zich in Nederland kennelijk goed verenigen en weten inmiddels de weg te vinden in het Nederlandse rechtssysteem. Volgens politicoloog Herman van Gunsteren worden religieuze burgers echter hoofdzakelijk nog gezien als ‘risicoburgers’: “De nieuwe definitie van een goede burger komt gevaarlijk dicht bij de stelling dat dit iemand is die zich zo gedraagt dat de overheid hem goed kan besturen”.
In 2004 werd in de wet op basisonderwijs vastgelegd dat scholen “mede gericht [moeten zijn] op het bevorderen van actief burgerschap en sociale integratie”. Op basis daarvan werd vier jaar later de Amsterdamse basisschool As Siddieq gekort door het ministerie van OCW en de gemeente Amsterdam. Onterecht, zo oordeelde de Raad van State echter, want hoe toon je aan dat een school “geen gestalte geeft aan onderwijs dat mede is gericht op het bevorderen van actief burgerschap en sociale integratie”? De aanpassing van de wet bleek vooral een symbolische waarde te hebben.
Het is opvallend dat er zo druk wordt gespeculeerd over burgerschap op islamitische scholen, terwijl de Onderwijsinspectie slechts op één school zijn zorgen daarover heeft geuit. Van al dat gekeuvel lijkt dan ook vooral een preventieve werking uit te gaan: burgerschap wordt ingezet als laatste middel om te voorkomen dat we de controle over islamitisch onderwijs verliezen. Ongeacht de vraag of het SIO capabel genoeg is om een school op te richten, zou het goed zijn als de staatssecretaris en de gemeente de besluitvorming rondom islamitisch onderwijs meer zouden laten ingeven door gelijkheid voor de wet, en minder door de vooringenomen veronderstelling dat een islamitische school geen ‘goede burgers’ kan opleveren.
Teije Terhorst is politicoloog
Meer over islamitisch ovnderwijs op polderislam.nl of hier op Republiek Allochtonië
Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door ons te steunen. Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Meer over ICA, islamitisch onderwijs, onderwijs, Sander Dekker, SIO, Teije Terhorst.
