Ontwaak uit de secularisatiedroom en zweer stereotyperingen af
In opinie door Dick Mantel op 14-11-2012 | 17:56
Tekst: Dick Mantel
‘Het gezicht weer naar de wereld’, de kop van een artikel in de Volkskrant (12 nov. 2012). De hartenkreet van zeven nieuwe Tweede Kamerleden bij de start van Rutte II. Start nr. 1 of start nr. 2? Zeg maar dé start, hun kreet heeft niets te maken met koopkrachtplaatjes en puntenwolken. Het is zeer te hopen dat ‘het gezicht inderdaad weer naar de wereld gaat’. Dat we het enorme belang en de onmisbaarheid van Europa weer gaan inzien, dat we van onze ‘migratie-verkramping’ af raken, dat we laten blijken dat we meer kennis hebben over de islam dan 1000 jaar geleden en dat we beseffen dat het heilig verklaren van de secularisatie is als zwemmen op het droge.
Het wordt de hoogste tijd dat we aandacht hebben voor de actuele ontwikkeling in de aantallen aanhangers van de christelijke godsdienst, de islam en andere religies. Niet de moslims nemen, mondiaal gezien, het snelst in aantal toe, maar de nieuwe christenen. Het gaat hierbij om een enorme toename van het aantal christenen in Zuid-Amerika, Afrika en Azië. Deze ontwikkeling ontlokte David Brooks al in 2003 de hartenkreet ‘secularisme is niet de toekomst; het is de niet correcte visie van gisteren op de toekomst’.
Eerst iets over onze islam-angst en dan over de aantallen aanhangers van de verschillende godsdiensten.
De islam-angst
‘Nederland, zelfs heel Europa, wordt geïslamiseerd’. ‘Ons wacht de sharia’. Je vraagt je af waar is ons zelfvertrouwen gebleven? Zijn we ‘door de Verlichting gegaan’ om dit soort angsten te ontwikkelen? Waarom doen nog steeds dezelfde stereotyperingen opgeld als 1000 jaar geleden?
Zinvol lijkt te herinneren aan de begintijd waarin christenen en moslims elkaar ‘ontmoetten’, de tijd van de islamitische veroveringen. In de islam werden christenen en joden in de veroverde gebieden beschouwd als horend tot de ‘volkeren van het boek’. Ze mochten hun godsdienst uitoefenen en genoten bescherming mits zij een belasting betaalden.
Heel illustratief is de historie van de tijd dat Spanje en Portugal onder islamitisch bewind vielen (begin achtste eeuw tot halverwege de dertiende eeuw, Sevilla werd zelfs pas in 1492 heroverd). In het jaar 1492 gebeurde ook iets dat boekdelen spreekt. Het decreet van koning Ferdinand en koningin Isabella maakte een eind aan de beschermende regels die voor de joden onder de islamitische wetgeving golden. Zij vielen vanaf toen onder de christelijke regels. Per decreet werd hun in 1492 bevolen óf te bekeren, óf het land te verlaten. Anders riskeerden ze de dood.
Stereotyperingen ook over de persoon van Mohammed. Een veroveraar? Vaak komt er ook nu nog geen objectief beeld naar voren. Tot het begin van de twaalfde eeuw gold dit nog extremer, toen berustte het beeld volledig op het overgeleverde ‘van horen zeggen’. Aan het begin van de twaalfde eeuw schreef Guibert of Nogent over Mohammed: ‘je kan veilig kwaad van iemand spreken wiens kwaadaardigheid al het kwaads dat gesproken kan worden overtreft’. Daarna kwam er juistere informatie door. Het niet vermelden van de historie van de christelijke kruistochten en ander christelijk geweld maakt de karakteriseringen nog minder overtuigend.
De sharia. Beelden van afgehakte handen, gestenigde vrouwen en verplicht in boerka geklede vrouwen komen bij ons op. Afgrijselijk uiteraard. Maar is dat een gevolg van de sharia? Wat is de sharia? Welke groepering heeft in Nederland aangedrongen op invoering van de sharia? Brengt de uitspraak van minister Donner dat, als de meerderheid dat wil, de sharia in Nederland wordt ingevoerd, ons nog steeds in verwarring? Het probleem is dat de sharia weliswaar het wetboek van de moslims wordt genoemd, maar het dat niet is. Zoals Maurits Berger het formuleert: er zijn tienduizenden uitspraken van moslimgeleerden (fatwa’s) en vele boeken die het woord van God (de koran) en het voorbeeld van de profeet (de sunna) duiden. De sharia is weliswaar door God gegeven, maar de vormgeving is grotendeels van de mens. Waardoor de interpretatie enorm uiteen kan lopen. John L. Esposito en Dalia Mogahed pleiten er in hun voortreffelijke boek ‘Who Speaks for Islam? What a billion muslims really think’ voor om een onderscheid te maken tussen sharia en islamitische wet. Waarbij de sharia een ‘kompas’ is (God’s openbaring, tijdloze principes die niet kunnen veranderen) en de islamitische wet als een ‘kaart’ fungeert. De ‘kaart’ moet overeenkomen met het ‘kompas’, maar varieert afhankelijk van tijd en plaats. Het ‘kompas’ ligt vast en de ‘kaart’ kan steeds veranderen. Van groot belang is dat we dit verschil tussen sharia en islamitische wet in de gaten houden. Overtuigend is hierbij dat uit het onderzoek van Esposito en Mogahed blijkt dat voor veel hervormingsgezinde moslimvrouwen ‘gender gelijkheid’ kan samengaan met de sharia.
De ontwikkeling getalsmatig
De ontwikkeling van de godsdiensten mondiaal plaatst de huidige islamdiscussie in een ander perspectief. Hoe ziet die ontwikkeling eruit? Wat is de verwachting voor 2050? De grootste groei zit bij de christenen en dat is gezien de afname van het geboortecijfer verrassend. De reden is dat in de zuidelijke landen sprake is van een enorme groei van het aantal christenen. In de veertiger jaren van de vorig eeuw vroeg men zich nog af of de christelijke kerk zou overleven. Maar in 2002 was het aantal christenen 2 miljard (van de 6,3 miljard). Het aantal zal in 2025 gestegen zijn tot 2,6 miljard en in 2050 tot 3 miljard. 34% van de wereldbevolking. Het aantal moslims zal van 1,3 miljard in 2002 stijgen tot 2 miljard in 2050. 22% van de totale bevolking.
Veel spectaculairder dan de totaalcijfers zijn de toenamecijfers van het aantal christenen in Afrika, Latijns Amerika en Azië. In Afrika: in 1900 10 miljoen christenen (9% van de totale Afrikaanse bevolking); in 2002 360 miljoen oftewel 46%; in 2025 633 miljoen, 49%. In Latijns Amerika: in 2002 480 miljoen; in 2025 640 miljoen; In Azië: in 2002 313 miljoen en in 2025 460 miljoen. En in contrast hiermee: in Europa een afname van 560 miljoen in 2002 tot 555 miljoen in 2025.
Een heel snel in aantal toenemende christelijke beweging is die van de pentecostals. In 2002 waren er 400 miljoen en in 2050 zullen het er naar verwachting 1 miljard zijn. De verwachte aantallen voor 2050 nog even bij elkaar: 3 miljard christenen, waaronder 1 miljard pentecostals, 2 miljard moslims, 1 miljard hindoes en 0,5 miljard boeddhisten.
Waarom is deze ontwikkeling, dus de enorme toename van het aantal ‘nieuwe’, zuidelijke christenen van belang? Het nieuwe christendom heeft een totaal ander karakter dan het moderniserende christendom in het noorden. Veel conservatiever wat betreft homoseksualiteit en abortus, haar kracht ontlenend aan directe geestelijke openbaringen. Charismatische diensten, gepaard gaande met uitbundige zang en dans. Waarbij een geloofsgenezing, uitdrijving van duivel en geesten een belangrijke plaats inneemt. Een gehoor van gelovigen reageert enthousiast op een gospel die zegeningen in het leven belooft. De achterliggende gedachte is dat de bron van veel kwaad niet in sociale structuren zit, maar in soorten spiritueel kwaad. En die kunnen effectief door gelovigen bestreden worden.
Essentieel is dat er geen sprake meer is van een hiërarchische organisatie, zoals bij de Rooms Katholieke Kerk. In plaats daarvan een lokale gemeentestructuur (een congregationalistische structuur). In de Verenigde Staten zijn de ‘nieuwe’ kerken ook ontstaan. Ten gevolge daarvan is de ‘marktwerking’ bij de kerken binnengedrongen. Als je als kerkorganisator niet verandert, lopen ‘de klanten’ weg, dus nodig is een meer ‘hartelijk onthaal’, meer emoties en meer persoonlijke benadering.
De grote vraag is wat de invloed van de zuidelijke christelijke kerken op de noordelijke wordt. De spirituele reserve ligt duidelijk in het zuiden. Binnen de Rooms Katholieke Kerk halen de noordelijke parochies in toenemende mate hun priesters uit Afrika of Latijns-Amerika. Afrikaanse priesters verschijnen in een aloude bakermat van het katholicisme, Ierland. De conclusie van een bekend hoogleraar uit de Verenigde Staten, Philip Jenkins, is dat binnen enkele tientallen jaren geen van beide bestanddelen van globaal christendom het andere bestanddeel als authentiek christelijk zal beschouwen.
We zullen moeten accepteren dat ‘het geloof terug is’. In ons land door de binnenkomst van de nieuwkomers. En ook mondiaal. Eigenlijk niet zo moeilijk te begrijpen. Ook een atheïst kan begrijpen dat samen zijn in kerkverband steun geeft. De behoefte aan steun kan ontstaan als er sprake is van een nieuwe leefomgeving, of als een groep zich buitengesloten voelt. De toegenomen moskeegang die in het SCP-rapport ‘Moslim in Nederland 2012’ gesignaleerd wordt, kan ook mede die achtergrond hebben.
Op de ontwikkeling reageren door ons ‘verloren seculiere ideaal’ tot norm te verheffen, is een vorm van fundamentalisme, het zogeheten -excuses voor de beladen term- seculier fundamentalisme.
Dick Mantel
Bezig met het schrijven van het boek ‘Onze visie op de islam en op volkseenheid. Over eeuwigdurende stereotyperingen, eenheidsdwang en immigratiemythen’.
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over christendom, dick mantel, islam, islamdebat, islamisering, religie, secularisatie.
