Niet voltooid, maar volmaakt leven
In opinie door Tineke Bennema op 04-11-2016 | 11:28
Door: Tineke Bennema
Niemand weet precies hoe oud hij is, mijn Arabische schoonvader, hij vermoedt zelf rond de 85. Een paar jaar geleden heeft hij de brui gegeven aan zijn werk als autostoffeerder, in een winkeltje van 4 bij 4 meter. Veel te druk met andere zaken, gaf hij als verklaring. Als clanhoofd van duizenden mensen is hij dagelijks in de weer met huisbezoeken aan familieleden die behoeftig zijn, of met het beslechten van ruzies en vergadert hij ook regelmatig in de diwaan (zaal voor de familie) met andere stamhoofden over familiezaken.
Mijn schoonvader heeft ondanks bittere armoede zijn tien kinderen kunnen laten studeren en de stabiliteit en continuïteit van zijn stam verzekerd. Zijn taken zijn volbracht. Als zijn kinderen en kleinkinderen hem zien, begroeten ze hem door zijn hand te kussen en deze vervolgens naar hun voorhoofd te brengen, als uiting van respect. Hij is wijs, zijn leven is niet alleen voltooid, het is in mijn ogen zelfs volmaakt.
In de discussie over voltooid leven komt dat nooit overeen met volmaakt en zelden met volbracht. Voltooid is blijkbaar per definitie oud en overbodig. Nu is dit vooral een cultureel bepaalde term. Voltooid leven bestaat niet in de Arabische cultuur, omdat ouderen nog een zeer actieve en vooral gerespecteerde rol te vervullen hebben. Sterker nog, ouderdom wordt meer gewaardeerd dan jeugd.
Je zou kunnen zeggen dat net als voor hen ook voor gezonde bejaarden in onze samenleving plaats is en voltooid leven zich vooral voordoet als er fysieke en psychische problemen zijn die zorg nodig hebben. Die drukken op de samenleving en overheid. Nu is ouderenzorg van staatswege natuurlijk veelal niet algemeen. Toen ik eens op bezoek ging bij een stokoude Arabische tante, trof ik haar in bed, middenin de huiskamer. Het leven ging rondom haar door. Kinderen speelden op de grond, de gastvrouw bracht mij en haar vrolijk babbelend een stroom van hapjes en drankjes, al ik merkte dat de oude dame er niet meer bij was. Toen ik afscheid nam, zei haar schoondochter ter verklaring breeduit lachend tegen me: ‘Ja, dement en incontinent!’ Ik heb haar niet horen mopperen. Aftakeling, het wordt hier maatschappelijk opgevangen.
Ouderen in collectivistische culturen horen tot hun dood bij in het leven. Bij ons wordt ouderdom fysiek en overdrachtelijk geëxcommuniceerd. En niet alleen dat, ook gedefinieerd als: niet productief, lastig, drukkend op de overheidsbegroting. Daarbij hoort ouder en ziek worden niet bij onze alles overheersende ideologie van de maakbaarheid van de mens. Maximale zelfontplooiing (op school en in het gezin) is gouden kalf in het westen. Carrière, gezin, vrije tijd/hobby’s het wordt allemaal volgens individuele wens strak gepland. Als de blauwdruk daarvan anders uitpakt, dan is het individu zelf verantwoordelijk voor het niet halen van zijn ‘targets’. Faal je, dan kun je daar hooguit een medische verklaring voor krijgen. Andere oorzaken, zoals het feilen van de samenleving zijn er niet meer, want de verzorgingsstaat is weg en religie en verbindende ideologieën verloren hun aantrekkingskracht. Op hulp van je naasten hoef je niet te rekenen, je kunt je tenslotte overal tegen verzekeren. Dat kunnen we ons in ons puissant rijke land permitteren.
En ook je lichaam is maakbaar, in de sportschool, door diëten en je kunt het versieren met tattoos en piercings of het zelfs verbouwen. Alleen de dood was niet maakbaar. Als het aan het kabinet ligt dan binnenkort toch wel. Nu is dat een uitkomst voor oude mensen die een volmaakt leven hebben gehad, en vrij kunnen kiezen voor de dood. Wat is er mooier dan zachtjes wegzweven door een pil, omringd door geliefden? Maar tegen degene die alleen is, ziek, gedeprimeerd, die behoefte heeft aan hulp, zegt het kabinet: deze samenleving heeft geen vangnet van compassie meer voor jou. Je leven is klaar, zeg je, fijn, dat vinden wij ook.
Het recht van de sterkste overwint met de afkoop van de samenleving van ellende door een kille semi-medische oplossing. Deze samenleving is doorgeschoten met zijn maximale ruimte voor autonomie van het sterke individu. Hop, terug naar de jungle en we noemen het vooruitgang.
We zouden meer moeten reflecteren op hoe wij ouderdom/aftakeling zijn gaan zien als tegenhanger van ons for ever young Peter Pan complex. Oud zijn is een deel van het leven net als de kleutertijd, of de pubertijd, dat we moeten omarmen. In de Arabische cultuur zou het een grote schande zijn als je een kwetsbare oudere niet bijstaat, ook hij is nog steeds nuttig en geliefd. Omdat elk leven deel is van een collectief. Maakbaarheid is gemeenschappelijk, niet individueel. Valt iemand buiten de boot, dan faal je gezamenlijk. En dat is precies wat wij hier in Nederland met dit kabinetsvoornemen ook doen.
Tineke Bennema is schrijfster en journaliste. Ze houdt van multiculti en het Midden-Oosten, ze woonde 7 jaar in Palestina en schreef onder andere: Checkpoint Jeruzalem, De Last van Khalil en Welkom in het paradijs. Je kunt haar volgen op twitter of via haar blog waarop dit stuk ook eerder verscheen.
Foto: Anja Meulenbelt
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over tineke bennema, voltooid leven.
