Nadia Bouras: 'Nederland heeft een obsessie met cultuur'
In opinie door Fenna Ulichki en Nadia Bouras op 04-06-2013 | 17:56
Fenna Ulichki start een interviewreeks met Amsterdammers voor wie de tijd niet stilstaat, die nieuwsgierig, solidair en ongehoorzaam durven te zijn. Over grote kwesties en kleine verhalen.
De eerste die Fenna sprak is historicus Nadia Bouras. Ze heeft twee boeken geschreven over migratie en Marokkanen in Nederland, gastarbeiders noemt zij pioniers en als zij later groot is, wil zij haar eigen boekwinkel.
Je was genomineerd voor de TANS Talent Award. Je bent een succesvolle Marokkaan. Een van de weinige als we de beeldvorming moeten geloven. Hoe voelt dat om succesvol Marokkaan te zijn?
Lachend: ‘Dat geeft druk, dat begrijp je. Ik zie mijzelf normaal gesproken niet snel naar zo’n gala gaan, maar ik was uitgenodigd en ze zijn ontzettend aardig. Ik was daar niet als succesvol Marokkaan. De reden dat ik was genomineerd was dat ik mij als historicus regelmatig meng in het publieke debat en omdat ik kennelijk een fris geluid heb. Althans dat heb ik begrepen…..’
Is het historica of historicus?
'Historicus, alsjeblieft. Ik vind historica zo aanstellerig.'
Je bent genomineerd vanwege je frisse geluid. Ik ga ervan uit dat je met het debat bedoelt ‘het Marokkanendebat’? Wat is er fris aan jouw geluid?
‘Ik meng mij niet in het debat als een Marokkaan, laat staan als een succesvolle Marokkaan. Ik benader migratie en Marokkanen in Nederland als historicus. En ik stel vast dat Nederland is gegijzeld door het zogenaamde Marokkanendebat. Het dominante mainstream geluid dat zegt dat Marokkanen vaker crimineel zijn als gevolg van hun cultuur.
Ik heb geen fobie voor cultuur, het speelt altijd een rol, maar ondertussen heeft Nederland wel een obsessie met cultuur. Etniciteit is voor mij alleen geen verklaring, de historische werkelijkheid en de sociale context van migranten en hun nazaten wel.’
Waar gaat het mis volgens jou?
‘Er is een kleine groep jongeren van Marokkaanse afkomst die overlast veroorzaakt. Dus, Marokkanen zijn overlastgevers, het zijn ook criminelen en ze voeden hun kinderen niet op. Het lijstje is een opeenstapeling van vooronderstellingen. Het zijn percepties, niet altijd waar maar wel hardnekkig. Je moet stevig in je schoenen staan om die beeldvorming te corrigeren. Er lijkt geen oog te zijn voor de menselijke maat.’
Je kent het fragment uit Draadstaal: Het is niet de Mexicaanse griep het is de Marokkaanse varkenspest?
'Inderdaad. Ik verafschuw het problematiseren van etniciteit en cultuur en tegelijkertijd gaan mijn haren recht overeind staan bij het mantra “Wees trots op je Marokkaan zijn”.
Marokkaan zijn is politiek gemaakt, of je deugt niet of je bent een heavenly creature?
‘Inderdaad. Het andere extreme speelt ook. ‘Marokkaan zijn’ lijkt dan een vaardigheid, wordt bijzonder gemaakt en inderdaad uitvergroot. Ik heb meegemaakt dat mensen bijna een staande ovatie kregen simpelweg om het feit dat ze en Marokkaans zijn en gymnasium hadden gedaan. Het lijkt wel alsof men zich extra wil bewijzen en wil zeggen: “die criminele Marokkaan, dat ben ik niet, dat is een ander. Ik deug, kijk hoe succesvol ik ben en een trotse goede Marokkaan.” Helemaal over the top.’
Over the top inderdaad: de wereld bestaat uit autochtonen, allochtonen, scooterende en plunderende Marokkaan en het inmiddels standaard rijtje Abdelkader Benali, Najib Amhali en Khalid Boudou. Mijn hemel als één van de succesvolle Marokkanen een appel steelt, dan kan de rest inpakken?
'Het onderscheid is een kwalijke ontwikkeling. Het is pervers!'
Pervers?
‘Ik vind het onderscheid tussen de samenleving aan de ene kant en de Goede en Slechte Marokkaan aan de andere kant pervers. Marokkanen zijn daar zelf in gaan geloven. Hoe nobel en goedbedoeld: initiatieven die erop gericht zijn te laten hoe succesvol Marokkanen zijn beleef ik als zelfkastijding. “Wij deugen echt, ik ben niet die Marokkaan waar het over gaat, dat is een ander”. Het is gebaseerd op een minderwaardigheidscomplex. De meeste Marokkanen in Nederland, duizenden mensen, gaan elke dag naar hun werk of naar school. Niet beter of minder dan de autochtone Nederlander. Daar heeft niemand het over. Het is zwart – wit. Je bent acteur of crimineel. Daar wil ik mij tegen verzetten.’
Dat doe je stevig. Je schreef niet zo lang geleden een opiniestuk met de stelling: “Schaf het integratiebeleid af!” Je bent wel de genuanceerde historicus maar niet vies van kwalificaties.
‘Ik schreef het artikel samen met Jurriaan Omlo en Sinan Cankaya. Je moet soms ook gewoon je punt maken. En ik ben soms ook gewoon boos. De reactie van velen is vaak: “Het gaat niet over jou. Jij bent gewoon Nederlander”. Alsof het dan beter wordt want je bent geslaagd voor het examen Beschaafd Mensch. Daar kan ik boos om worden. Mijn Marokkaan zijn is een gegeven, maar het is geen neutraal gegeven meer. Ik ben ook onderdeel van het debat. En dat ik Nederlander ben klopt, maar je bent nooit alleen Nederlander, of alleen Marokkaan. We zijn zoveel meer. Naast dat ik beschik over een dubbel paspoort, ben ik ook vrouw, moeder, liefhebber van Indisch eten, dol op Amerika en lezen.’
Wat ligt er op je nachtkastje
'Boeken! Arabieren kijken van Hassnae Bouazza en Last Man in Tower van Aravind Adiga . Interessant boek over Bombay en al die lagen die komen kijken bij een hyperdiversteit.'
Je bent Marokkaan en culturele elite. Dubbel pret.
'Hoe bedoel je?'
De elite is ook de ander, deugt niet en is verantwoordelijk voor het intrekken van het koningslied.
'We lachen erom, maar je weet heel goed dat de elite een bastion is. Ik mag dan wel twee boeken hebben gepubliceerd en gepromoveerd zijn, ik blijf De Marokkaan. Niet zo lang geleden zat ik bij Buitenhof met twee schrijvers en opiniemakers. We werden geïntroduceerd als Drie Marokkanen aan tafel.'
Dat zag ik, alsof jullie van Mars kwamen
'Het overkomt mij vaker. Bij Radio 1 tijdens het programma Dit is de Dag met Thijs van der Brink. Ik was daar gast samen met David Pinto. Thijs van der Brink introduceerde mij als Marokkaan en opvallend genoeg David Pinto niet.'
Als er iemand Marokkaan is, dan is het David Pinto.
'Precies. Als je moet aanwijzen wie van ons tweeën de Marokkaan is, dan is hij het wel. Hij is er inderdaad geboren en heeft er de langste tijd van zijn leven gewoond.'
Laten we het hebben over migratie en de effecten daarvan. Welk verhaal wil je vertellen?
‘Geschiedenis is belangrijk. Wil je vooruitkomen dan moet je weten waar je vandaan komt. Tijdens research voor mijn onderzoek naar migratie heb ik bijzondere verhalen gehoord van migranten. Verhalen die gehoord moeten worden en overgedragen. Het verklaart zoveel en brengt zoveel menselijke maat. Het begint bij de jaren 60, de gastarbeiders, de vriendschappen tussen gastarbeiders en autochtonen. Er waren en zijn zoveel overeenkomsten en gedeelde belangen die we uit het oog zijn verloren.
Het is waar dat migratie mensen conservatiever maakt, maar ik ben het niet eens met de stelling dat migranten uit Marokko de Nederlandse samenleving afwijzen en zich opsluiten in een geïsoleerde leefwereld. Ik beschouw de hang naar conservatisme als een overlevingstrategie. Met mijn laatste onderzoek en boek Het Land van Herkomst wil ik laten zien dat het, hoe conservatief ook, samen kan gaan met het omarmen van Nederland als thuisland. De gastarbeiders waren pioniers. We hebben het over mensen met wensen, verlangens en angsten voor de toekomst en die van hun kinderen in Nederland. Het is zoveel gelaagder dan het huidige debat over migratie doet voorkomen.’
Je noemt gastarbeiders. Hoe zit het met vrouwen, werden die ook conservatiever?
'Het is opmerkelijk: voor vrouwen werkte dat anders. Mijn moeder heeft vier zussen buiten Marokko wonen en één in Marokko. De achterblijver in Marokko werkt niet en is minder economisch zelfstandig dan haar zussen in het buitenland. Met andere woorden: migratie kan ook een een emanciperend effect hebben.'
Tenslotte: Vraag aan een vrouw met een Marokkaanse achtergrond wie haar rolmodel is en zij komt met of haar moeder of Khadija, de vrouw van de profeet, of Oprah Winfrey of alle drie. Wat is dat toch?
'Ik begrijp wat je bedoelt. Ik hou van mij moeder, maar het is niet mijn rolmodel. En de vrouw van de profeet. Ach dat is zo lang geleden. Ik zie het als gevolg van het beschikken over een zeer beperkt referentiekader, niet uit onwil overigens. Als ik tijdens trainingen/workshops de vraag stel wie is je rolmodel, dan komt vaak precies dat rijtje, ongeacht het opleidingsniveau. Ik zou willen dat vrouwen hun historisch referentiekader verbreden en voorbij religie, commercie of hun moeder kijken. Vrouwen met een Marokkaanse achtergrond zouden een mooi breed historisch referentiekader kunnen hebben. Los van de Aletta Jacobs en de Joke Smits, komen zij ook voort uit een samenleving met vrouwen die een zeer actieve rol hebben gespeeld bij de onafhankelijkheidsstrijd in Marokko en de onderwijsstrijd voor meisjes. Toegankelijk maken van die geschiedenis is daarom een goede zaak.'
Waar ben je over 5 jaar
'Dan heb ik een boekwinkel, waar je koffie en thee kan drinken, een fijne sfeer, mooie banken en Barbra Streisand op de CD.'
Fenna Ulichki. Dit stuk verscheen ook op het blog van Fenna en de website van GroenLinks Amsterdam.
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over fenna ulichki, nadia bouras.
