Marokko kent geen Tahrirplein, wel Koninklijke Boulevards
In opinie door Saïd Bouddouft op 17-02-2011 | 20:53
Tekst: Said Bouddouft
De volksopstanden in een aantal Arabische landen doet al snel de vraag reizen of de Arabische lente aan het breken is. Enthousiasme over de opstand in Egypte met massa’s mensen op het Tahrirplein lijkt het door te klinken bij de publieke opinie. In het uiterst westelijke deel van Noord Afrika ligt Marokko. De vraag is of in Marokko ook massademonstraties gehouden zullen worden. Als het aan `beweging van 20 februari’ ligt wel.
De laatste massale volksopstand die Marokko heeft gekend vond plaats in 1984. De zogenaamde broodopstand. Jarenlange droogte en een lege schatkist ten gevolge van corruptie, oorlog in de Westelijke Sahara en een ondraaglijke schuldenlast hadden er toe geleid dat de staat een lening bij IMF moest vragen. IMF kwam met een toen der tijd zeer gebruikelijk recept: bezuiniging op subsidies voor voedsel en op de publieke sector en het bevorderen van de export. Voor dit recept moest de Marokkaanse bevolking wel de prijs betalen. Het Marokkaanse regime kondigde dan ook een prijsverhoging aan voor de meest elementaire levensbehoeften, zoals meel en suiker en bezuinigingen op gezondheidszorg en onderwijs. Hierop volgde een enorme volksopstand in bijna alle steden van Marokko. Deze opstand is keihard neergeslagen door militairen en andere veiligheidstroepen. Diverse opstanden vóór 1984 en ook daarna zijn steeds op dezelfde manier beëindigd.
De tijden zijn veranderd. Een leger op demonstranten afsturen zal nu niet snel gebeuren. Een politiemacht waarmee normaal een demonstratie in bedwang gehouden kan worden werkt niet meer. Dat hebben wij gezien in Tunesië en in Egypte. Het regime in Marokko beseft dit maar al te goed. Het regime heeft een andere strategie en tactiek ontwikkeld om hervormingen tegen te houden. Deze strategie houdt in dat het regime zelf de politieke hervorming claimt. Men is meer dan 15 jaar aan het hervormen geslagen. Het staatshoofd is de initiatienemer van vele veranderingen, die gepaard gaan met goed in elkaar gezette PR campagnes. De kracht van herhaling doet de rest, vooral in het buitenland. Vanaf begin jaren 90 zijn veel initiatieven tot hervorming op elkaar gestapeld.
- Familierecht is gewijzigd in het voordeel van vrouwen.
- Bewegingen van berbers is de wind uit de zeilen genomen door een Koninklijke raad voor tamazikhte in te stellen. Er is nu zelfs een onderwijscampagne gestart om migranten kinderen in de berbertaal te onderwijzen.
- In Marokko kun je meer zeggen dan de jaren tachtig en daar voor. Met uitzondering van een aantal politieke taboes: het Koninklijk huis, Westelijke Sahara en het religieus leiderschap van de Koning, mag je in Marokko over alles spreken en schrijven.
- De pijnlijke mensenrechtendossiers zoals mensenverdwijningen, politieke moorden en het gewelddadig neerslaan van demonstraties heeft het staatshoofd zelf laten onderzoeken.
- Er is een campagne tegen corruptie via TV gevoerd en af en toe worden functionarissen uit hun functie afgezet door het Staatshoofd zelf. Naar verluid gebeurt dit wegens corruptie en machtsmisbruik.
- De bijna dagelijkse demonstraties van hoogopgeleide werklozen voor het parlement worden over het algemeen met rust gelaten. Af en toe wordt de boulevard Mohamed V voor het overige verkeer afgesloten. Hoogopgeleide werklozen krijgen alle ruimte om te demonstreren. Af en toe worden zij wel uit elkaar geknuppeld door de politie.
- In kiosken vind je kranten en weekbladen van alle politieke oriëntaties. Het politiek landschap is kleurijker dan het Nederlandse. Zelfs de Islamistische PJD mag mee doen aan de verkiezingen. Sterker nog: de PJD mocht burgmeesters leveren voor de steden Meknes en Marrekkech. Opmerkelijk daarbij is dat Meknes de enige is stad in Marokko waar de bars bierreclame aan de gevels mogen ophangen. Amstel en Heineken zie je overal. Marrekkech is de meeste toeristische trekpleister van Marokko. Dit zijn onder andere de zaken die de PJD in Marokko wil veranderen: alcohol gebruik en toerisme. De PJD heeft natuurlijk niets tegen Europese toeristen als die maar een hoofddoek en een jallaba dragen. In korte broeken en met blonde lokken in Marrekkech ronddwalen is een doorn in het oog van de PJD.
- Ter bescherming van de rechten van in `buitenland Verblijvende Marokkanen’ zijn adviesraden en departementen ingesteld.
- Recentelijk is de zogenaamde regionalisering aan de hervormingsagenda toegevoegd. Dit is iets wat op de decentralisatie van de macht moet lijken.
De tactiek van het regime is een hervorming aan te kondigen terwijl de bevolking nog bezig is met de discussie over de vorige. De bevolking, civiel society en Politieke Partijen lopen constant achter de feiten aan.
Met al deze hervormingen is de Marokkaanse bevolking geen enkel stap verder gekomen. De armoede onder grote lagen van bevolking is toegenomen, terwijl de bovenlaag rijker is geworden. De economische, politieke en sociale omstandigheden zijn in Marokko niet anders dan in Tunesië of Egypte. Er zijn zelfs vergelijkingen waaruit blijkt dat de bevolking in Marokko er slechter aan toe is. Hoger geboortesterfte, meer analfabetisme, slechter onderwijs, veel meer armoede en een lagere levensverwachting. In de Human Development Index van UNDP wordt Marokko aanzienlijk lager gerangschikt dan Tunesië en Egypte. Op de index scoren Egypte en Tunesië hoger dan het gemiddelde van de Arabische landen en Marokko juist lager. Courrierinternational publiceerde een artikel over de slechte situatie van Marokkaanse jongeren in vergelijking met hun leeftijdgenoten in Tunesië en Egypte. Volgens dit artikel is 82 % van Marokkaanse jongeren in de leeftijd van 15-29 jaar werkloos en in Tunesië is het 56 % en in Egypte is 73 %.
De Marokkaanse staat kent parallelstructuren: door de bevolking gekozen vertegenwoordigers en door het staatshoofd benoemde functionarissen, de zogenaamde Soultat Alwissaya. De zeggenschap, de uitvoerende macht en controle op financiën is in handen van de benoemde functionarissen. De Marokkaanse regering kent geen regeringsakkoord die tot stand komt op basis van coalitieonderhandeling. De regering voert alleen de instructies van het Staatshoofd uit. Dit is overigens de geformaliseerde structuur. De werkelijke macht ligt altijd in handen van de schaduwregering, het staatshoofd en koninklijk adviseurs. Illustratief in dit geval is de rapportage van Amerikaanse Consul Generaal in Marokko over de investering in vastgoed. De beslissing hierover ligt volgens de consul in handen van drie mensen.
Ondanks veel commissies en onderzoeken lopen alle economische en politieke misdadigers nog steeds vrij rond in Marokko. Demonstraties van Hoogopgeleide werklozen tegenover het parlement in Rabat zijn bijna een dagelijkse bezigheid. Deze breiden zich uit naar de rest van het land. Inmiddels hebben zich zes gevallen van zelfverbranding voorgedaan.
De vrees van het regime voor Egyptische en Tunesische toestanden is dan ook groot.
Het regime zet alles op alles om massademonstraties tegen te houden. Op Facebook is tot een demonstratie op 20 februari 2011 opgeroepen. De regering en proregeringsgroepen doen alles aan om `de Facebookisten’, benaming van de regeringswoordvoerders, het werk onmogelijk te maken. De aangekondigde demonstratie wordt op Facebook als het ware doodgeknuppeld. Dit gebeurd door toepassing van verschillende tactieken.
Niets aan de hand
Volgens verschillende woordvoerders van de Marokkaanse regering is er in Marokko niets aan de hand. De Marokkaanse bevolking is immuun voor misbruik door radicalisten, al dus de Marokkaanse vertegenwoordiger bij de EU, de heer Menouar Alem. Verschillende Marokkaanse ministers proberen er alles aan te doen om de parallellen te ontkennen tussen de situatie in Tunesië en in Egypte enerzijds en Marokko anderzijds. De ministers benadrukken het bijzondere karakter van Marokko door te verwijzen naar het eeuwenoude koningrijk en het hervormingsproces in Marokko. Hervorming die andere Noord Afrikaanse landen ontberen. De vertegenwoordigers van de regering en hun aanhangers geven een zeer rooskleurig beeld van Marokko. Volgens hen vindt er in Marokko geen politieke onderdrukking plaats, corruptie en armoede worden bestreden. Een Zwitser zou jaloers worden als hij de beschrijving van Marokko zou aan horen. Deze propaganda is kennelijk effectief. Zelfs de Spaanse minister van Buitenlandse zaken vindt de vergelijking tussen Tunesië en Egypte en Marokko onjuist is. Volgens haar is Marokko al een aantal jaren bezig met politieke hervorming.
Alle ontkenningen van de parallellen met Tunesië en Egypte ten spijt. De Marokkaanse regering lijkt geen raad te weten met de aangekondigde demonstraties. Eerste heeft de Minister van voorlichting gezegd dat de regering geen reden ziet om de demonstratie te verbieden. Deze week heeft de regering een samenscholingsverbod op zondag de 20ste afgekondigd en de initiatiefnemers worden gewaarschuwd voor de gevolgen. Om de pijn een beetje te verzachten, heeft de regering deze week 15 miljard Marokkaanse Dirham (circa €1.350 miljard ) vrij gemaakt om de prijzen van levensmiddelen en brandstof te verlagen. De reden: hogere prijzen op internationale markten en het verzachten van de sociale onrust die de regio in zijn greep houdt. Hogere prijzen op internationale markten waren voor de Marokkaanse regering nooit een reden om aandacht te geven aan de koopkracht van de bevolking.
Liefde en verraad
De andere tactiek om de bevolking af te houden van demonstraties is de initiatienemers in diskrediet brengen. Volgens pro-regeringsgroepen zijn de initiatiefnemers van `de 20 februari beweging’ allemaal homo’s en travestieten die alcohol consumeren en niet vasten tijdens de ramadan. Beschuldigingen die in Nederlandse verhoudingen enige hoon zullen oogsten. In Marokko niet. De pro-regeringsgroepen verklaren hun liefde voor God, vaderland en de Koning. Wie oproept tot demonstratie wordt uitgemaakt voor verrader van alle drie. Beschuldigingen van huldigen met Polisario komt ook veel voor. Zelfs de minister van jeugd en sport uit deze beschuldiging regelmatig. De minister, tegelijkertijd directeur van een investeringsmaatschappij, is zeer actief op Facebook en de laatste weken lijkt hij zich vooral zorgen te maken om het patriottisme van de Marokkaanse jeugd en niet om haar sportiviteit. De minister ging zo ver dat hij de journalist, Ali Lmrabet, tot een direct debat uitdaagde. De betrokken journalist is uitgeweken naar Spanje omdat hij in Marokko de gevangenis in moest wegens het openlijk uiten van zijn mening. De vertegenwoordigers van de regering vereenzelvigen zich zelf met het koninklijk huis. Sprekend over kritiek op de regering verwijzen ministers naar de worteling van het koningshuis in eeuwenoude Marokkaanse tradities. Dit impliceert dat je met deze traditie wilt breken als je oproept tot hervorming.
Demonstraties gaan door
De 20 februari beweging heeft nadrukkelijk gewezen op de plaats van het koningschap in de Marokkaanse samenleving. Voor hen staat koninklijk huis niet ter discussie. Sterker nog, de jongeren doen een beroep de koning zelf om de door hem ingang gezet hervorming door te zetten. Men eist een mensenwaardig bestaan en het tegengaan van verpaupering van de meerderheid van de bevolking, een democratische rechtstaat, met eerlijke en transparante verkiezingen en een scheiding der machten.
De beweging krijgt steeds meer steun. Eerst was grote terughoudendheid te bespeuren bij burgerorganisaties, maar deze week hebben de islamitische beweging Al Adl Wal Ihsane (gerechtigheid en rechtvaardigheid) en uiteenlopende mensenrechten- en vrouwenorganisaties hun steun uitgesproken. Vandaag, 17 februari, zijn in heel land 43 coördinatiecommissies gevormd. En het aantal groeit elke dag.
Said Bouddouft, directeur van de Stichting Meander, Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling in Zuid-Holland
Zie ook:
Marokkanen boos, maar niet op koning (NOS)
Er broeit iets in Marokko #feb20 (NRC
Meer over 20 februari beweging, marokko, said bouddouft.
