Leven in een mislukte, ja zelfs ‘gescheiterde’, samenleving
In opinie door Dick Mantel op 15-09-2012 | 17:23
Tekst: Dick Mantel
De verkiezingsstrijd werd overheerst door banen, de zorg, de woningmarkt en Europa, maar eindelijk was het maandag 10 september, bij het debat tussen Samsom en Rutte bij Nieuwsuur, zover. De multiculturele samenleving. Die is mislukt was de stelling. ‘Dat lijkt me een onzin stelling’ zei Samsom, ‘de multiculturele samenleving is er’. ‘De multiculturele samenleving is wel mislukt’ zei Rutte. Rutte schaarde zich hier bij de klaagzangen van Merkel en Cameron, die om het hardst hetzelfde beweerden. Een anti ‘houdt de moed erin’ uitlating in optima forma. We leven in een mislukte samenleving, veel geluk ermee. Samsom leed niet aan dit soort defaitisme, zijn antwoord was aan de ene kant duidelijk -een onzin stelling-, maar hij had iets dieper op de zaak in kunnen gaan.
Het gaat om het woord multicultureel, waarbij de nadruk op het culturele aspect wordt gelegd. Impliciet wordt bedoeld dat nieuwkomers vanuit een andere cultuur komen, dat zij nog niet door de verlichting zijn gegaan en dat ze een vreemd -door sommigen zelfs achterlijk genoemd- geloof beoefenen. Een enkeling gaat zelfs zover dat hij beweert dat er geen sprake is van een geloof, maar een totalitaire politieke ideologie. Een kwalijk gevolg van de nadruk op het culturele aspect is dat deze gepaard gaat met het idee van ‘onverenigbaarheid’, leidend tot de eis van ‘aanpassen’.
Rutte hangt dit idee van ‘verplicht aanpassen’ denkelijk ook aan. Dit gezien zijn opmerking dat we pas recent gestopt zijn met het teloor laten gaan van onze, boven elke twijfel verheven, normen en waarden en dat we pas recent onze weerbaarheid wat dat betreft hebben vergroot.
De kern van mijn betoog is dat het nodig is dat we het defaitisme van de mislukte multiculturele samenleving afzweren, dat we zelfbewuster onze kracht uitstralen. Misschien helpt het om de beladen term multicultureel te vervangen door pluriform. De onterechte nadruk op cultuur is dan verdwenen, daarover straks meer. En het geeft prima aan waarin we al eeuwenlang (redelijk) goed zijn. We leven in een pluriform land en hebben geleerd daar, met vallen en opstaan, mee om te gaan. Met verschillen tussen religieuze groeperingen, tussen verschillende landsdelen, tussen stad en platteland. We zijn wat dat betreft gepokt en gemazeld. Dat moet ons het zelfvertrouwen geven ook de huidige periode aan te kunnen. Zelfvertrouwen is een basis voor handelen, niet angst en verkramping.
De overtuiging dat het huidige cultuurpessimisme onterecht is maakt een optimistische kijk op de toekomst mogelijk. Dit cultuurpessimisme is gebaseerd op de gedachte dat cultuur onveranderlijk is en alles bepalend, dat cultuur een soort besturingssysteem voor menselijk handelen is. De essentialistische of deterministische visie op cultuur. De andere, nu vrij algemeen aanvaarde, visie op cultuur is dat cultuur veranderlijk is, gemaakt wordt door mensen en dat er steeds nieuwe mengvormen ontstaan. Dat oud- en nieuwkomers daarbij veranderen en zich aanpassen. De constructivistische visie. Deze visie geeft reden voor optimisme. Bovenstaande betekent ook dat de term ‘multicultureel’, in de zin van naast elkaar levende culturele entiteiten, praktisch een onmogelijkheid inhoudt.
Rutte vermeldde in het interview twee, volgens hem doorslaggevende, feiten uit het recente verleden. We zouden niet trots meer zijn op onze westerse normen en waarden. En de negatieve aspecten horend bij immigratie mochten niet benoemd worden. Naar mijn mening overdrijft hij hierbij schromelijk en bovendien wekt hij de indruk dat het terugvinden van onze trots een keuze voor een streng seculiere samenleving inhoudt. Terwijl juist het niet dwingend optreden ons met trots zou moeten vervullen. Laten we oppassen dat we niet een seculier fundamentalisme gaan aanhangen. Christelijk en islamitisch fundamentalisme zijn genoeg.
De reactie van Samsom was dat Rutte misschien een situatie van 10 jaar geleden schetste. Hij liet daarbij helaas na om de rol van rechts en links bij de immigratie in de zestiger, zeventiger en tachtiger jaren te belichten. Maar misschien was er ook geen tijd voor. Rechts en de werkgevers speelden bij die immigratie een doorslaggevende rol. En hij had ook ter sprake kunnen brengen wat als het toppunt van kwalijk beleid uit de tachtiger jaren wordt gezien: de integratie met behoud van eigen identiteit -ondersteund trouwens door de VVD. Dit beleid stelde praktisch gezien weinig voor. Het voornaamste doel was het bevorderen van de mogelijkheden van terugkeer. Het onderwijs in eigen taal en cultuur (OETC) werd slechts korte tijd gegeven.
Samenvattend: een juist begrip van onze westerse normen en waarden is essentieel: de gelijkheid van man en vrouw, hetero en homo, de vrijheid van meningsuiting. Maar omgaan met pluriformiteit is ook een van onze waarden!! Laten we niet doorslaan naar een seculier fundamentalisme. Laten we dat betreft onze terechte trots bewaren.
Voor meer literatuur over dit onderwerp zie onder meer het werk van de gebroeders Lucassen, Erik Snel, Martijn de Koning, Jan Willem Duyvendak, Halleh Ghorashi en de komende boeken van ondergetekende ’De zoektocht naar eenheid. Van hang naar volkseenheid tot dwang om te assimileren’ en ‘Oost, west, thuis best? Over ons beeld van het oosten, over democratie en populisme’.
Dick Mantel is lid van de PvdA; auteur van ‘Angst en verkramping werken averechts. Een visie op migratie en integratie’; voorbereidend: ‘De zoektocht naar eenheid. Van hang naar volkseenheid tot dwang om te assimileren’ en ‘Oost, west, thuis best? Over ons beeld van het oosten, over democratie en populisme’.)
Eerdere artikelen van Dick Mantel op dit blog leest u hier
Zie ook: Monoculturele staat is een valse illusie
Meer artikelen over 'multiculturele samenleving' hier
Zie ook voor een andere mening: multi-etnisch is prima, maar het moet zeker niet multicultureel van Carel Brendel
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Bezoekt u dit blog geregeld? Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over #tk2012, dick mantel, multiculturalisme, multiculturele samenleving, pvda, rutte, samsom, vvd.
