Lampedusa en de mythen over migratie
In opinie door Roemer van Oordt op 11-10-2013 | 17:25
Tekst: Roemer van Oordt
In de Buitenhofuitzending van afgelopen zondag, bracht Paul Scheffer voor de rubriek ‘Schuim en As’ via een omweg het thema migratie en ontwikkeling onder de aandacht. Directe aanleiding vormde natuurlijk het drama dat zich al jaren voltrekt op en bij het Italiaanse eiland Lampedusa.
Migratie en ontwikkeling
Scheffer kwam eerst op de proppen met een aantal - in zijn ogen - veelzeggende data die werden gepresenteerd tijdens de UN High Level Dialogue on International Migration and Development van vorig weekend. Zo gaf hij aan dat de wereldwijde migratie de afgelopen twintig jaar met vijftig procent is gestegen en er ondanks de economische recessie vooral sprake is van een forse toename van het aantal migranten dat richting Europa trekt. Bijna een derde van alle migranten (ruim 70 miljoen) woont inmiddels op ons continent.
In één adem door maakte hij ook melding van de braindrain die vooral plaatsvindt vanuit Afrika naar het westen. Het aandeel van hoogopgeleide migranten in de totale migratie is sterk toegenomen. Een voorbeeld: zestig procent van de artsen die in Ghana zijn opgeleid werken daar niet. Tegen de achtergrond van de thematiek van de VN-top blijft de vraag actueel of geldovermakingen (remmittances) door migranten wel opwegen tegen dit verlies voor de ontwikkeling van het herkomstland.
Lampedusa
Dan toch de achtergronden van Lampudusa. Helaas kwam Scheffer niet verder dan de doorsnee beschrijving die we ook al in de krant lezen. Een dodelijke mix van morele verontwaardiging over 20.000 drenkelingen in ‘onze’ Middellandse zee in de afgelopen twintig jaar en de - door de politiek sterk gevoede - angst voor een tsunami van miljoenen migranten uit Afrika die Europa de komende decennia zullen overspoelen. En daarbij dan nog eens het trieste beeld van Zuid-Europa, dat als een soort Calimero alles in z’n eentje moet regelen; zowel de opvang van vluchtelingen als de behandeling van asielaanvragen.
Oplossingen had de schrijver van Het land van Aankomst evenmin. Het bleef bij een cynisch verhaal over de effectieve afspraken die - inclusief mensenrechtenschendingen - over het beperken van migratie gemaakt konden (Libië) of kunnen (Marokko) worden met autoritaire regimes in Noord-Afrika. Moeten we dat willen? Verder zal volgens Scheffer de uitdaging in de (nabije) toekomst vooral liggen bij betere en strengere bewaking van de buitengrenzen van Europa. Gaan we meer investeren in Frontex dan de 300 ambtenaren die nu duizenden kilometers grens in de gaten houden en gaan we Lampedusa analoog aan Schengen ook daadwerkelijk als onze eigen grens zien, vroeg Scheffer zich af.
Reacties in Europa
Eurocommissaris Cecilia Malmström lijkt een roepende in de woestijn door te verdedigen dat Europa vluchtelingen meer wettelijke mogelijkheden moet geven. Naast krokodillentranen over Lampedusa blijft het op de Europese onderhandelingstafel bij investeren in de gemeenschappelijke grensbewaking door Frontex, of de opsporingsmogelijkheden van het eind dit jaar te starten Eurosur. De ministers van Justitie besloten deze week in Luxemburg bovendien dat, mochten de grenzen aan de buitenkant ondanks opwaardering van Frontex niet waterdicht blijken, de lidstaten gezamenlijk toch gaan beslissen over tijdelijke binnengrenscontroles.
Ook dringen veel lidstaten aan op opvang in de regio, aanpak van mensenhandelaren en een grotere rol van landen die op de migratieroute liggen. Steun aan Italië of andere Zuid-Europese landen bij opvang wordt nauwelijks overwogen. Laat staan dat er over de oorzaken en achtergronden van migratie - zoals oorlog, onderdrukking en hongersnood - of over de effecten van aangescherpte wetgeving werd gesproken.
Dodelijke gevolgen strafbaar stellen illegale immigratie
De Italiaanse premier kondigde na de tragedie op Lampedusa aan dat iedereen die was omgekomen Italiaans burgerschap zou krijgen. Tegelijkertijd werden de 114 vluchtelingen die gered waren beschuldigd van illegale immigratie, waarop in Italië sinds 2002 dankzij de xenofobische Lega Nord van Berlusconi uitzetting en een boete van 5000 Euro staat. Hoe cynisch kan het worden.
Deze criminalisering en strafbaarstelling had bovendien tot gevolg dat de bemanning van plaatselijke vissersboten mensen letterlijk van hun boort afduwden of links lieten liggen om geen gevaar te lopen vervolgd te worden voor het helpen bij illegale immigratie. Hiermee wordt op een brute manier het gevaar van het strafbaar stellen van illegale immigratie onderstreept. Het verhoogd immers niet alleen het risico dat migranten moeten nemen, maar laat hun toenemende afhankelijkheid van mensensmokkel zien en verminderd ook nog eens de kans dat burgers voor hen in de bres springen in noodsituaties.
Mythen over migratie
Anders dan de politiek ons wil doen laten geloven, vormt mensensmokkel een onderdeel van het probleem omdat het een reactie is op de intensievere grensbewaking, niet de oorzaak van migratie. Migratiekenner Hein de Haas legt op zijn weblog nog eens haarfijn uit dat grenscontroles de trans-Saharaanse en trans-Mediterane mirgatieroutes niet hebben gestopt, maar verspreidt. Gevolgen: gebruik van onbekende routes en dus meer afhankelijkheid van smokkelaars. Nog strengere contoles zullen in zijn optiek leiden tot meer inkomsten voor mensensmokkel en gedwongen keuzes voor nog gevaarlijke routes met meer kans op nieuwe ‘Lampedusa’s’.
Een andere mythe is die van ‘de invasie van immigranten uit Afrika’. Zo geeft De Haas in hetzelfde blog aan dat de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken in 2011 waarschuwde voor een vluchtelingenstroom van rond de 800.000 uit Libië na de val van Khadaffi. Er waren zelfs politici die als gevolg van het conflict in Libië zo’n 1,5 miljoen Afrikaanse immigranten naar Europa zagen trekken. Feitelijk ging het om een paar duizend mensen, omdat velen niet vertrokken en de meeste die dat wel deden er zelf voor kozen terug te keren naar hun herkomstland. Ook de vage bespiegelingen van Paul Scheffer in Buitenhof over ‘door demografen voorspelde 2 miljoen immigranten uit Afrika per jaar’, dragen niet positief bij aan een feitelijk debat.
Organisaties als Frontex hebben materieel belang bij deze 'invasie mythe’. Voor politieke leiders kan het wellicht een instrument zijn om de aandacht af te leiden van de precaire economische sitiuatie op het thuisfront. Maar vasthouden aan het geloof in deze mythes zal leiden tot politieke keuzes die blijvend inzetten op repressieve en restrictieve maatregelen, zoals het verscherpen van de grenscontroles (en daarmee het stimuleren van levensgevaarlijke mensensmokkel) en het criminaliseren van immigatie. Geen oplossing dus.
Hoe het zou moeten….
Het zou mooi zijn als het drama op Lampedusa niet blijft bij Europese krokodillentranen, maar dat in Europees verband gekeken wordt naar oplossingen. Hein de Haas heeft voor Europese politici een goed advies: heb het lef om burgers uit te leggen dat het niet gaat om een invasie, maar om een aanzienlijke maar hanteerbare groep vluchtelingen; zie in dat de restrictieve maatregelen vaak niet langer of juist averechts werken; geef onderdak en bescherming aan degenen die vluchten of vervolgd worden; laat niet langer mensen doodgaan aan de grenzen van Europa. En zo is het.
Roemer van Oordt is redacteur van Republiek Allochtonië
Meer over immigratie en vluchtelingen op dit blog: hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over hein de haas, immigranten, lampedusa, mensensmokkel, migratie en ontwikkeling, paul scheffer, roemer van oordt, schengen, vluchtelingen.
