Islam en ideologie (Bart Voorzanger)
In opinie door Bart Voorzanger op 04-09-2010 | 17:57
Of de islam een ideologie is, hangt er geheel van af wat je met ‘ideologie’ bedoelt. Is dat laatste eenmaal duidelijk, dan wordt de vraag triviaal.
De afgelopen weken heeft menig stukjes- en ingezondenbrievenschrijver zich ferm en met een schat aan argumenten uitgesproken voor of tegen de stelling dat de islam een ideologie is. De vraag wat die stelling betekent, kwam minder uitgebreid aan bod – misschien wel omdat het antwoord op de vraag zo uitgesproken saai is: ‘’t Is maar net wat je met ‘ideologie’ bedoelt’.
Geloof me, ik heb daar ooit het een en ander over gelezen toen ik een allerwetenschappelijkst artikel voor een allerwetenschappelijkst tijdschrift schreef, dus ik kan het weten: mensen bedoelen met ‘ideologie’ heel verschillende dingen. Voor sommigen is ‘ideologie’ niet meer en niets minder dan een zeer negatieve aanduiding voor andermans uitgangspunten – zoals in ‘Ik heb mijn principes, jij hebt jouw mening, en hij heeft een ideologie’, waarmee je drie keer hetzelfde zegt, zij het over verschillende mensen en met toenemende verontrusting. Wie vanuit die interpretatie de islam een ideologie noemt (en daar begon die hele krantendiscussie mee) zegt in pseudo-objectieve termen dat de beginselen van de islam onjuist en eng zijn.
Een discussie over de juistheid van beginselen heeft weinig zin. ’t Zijn ‘beginselen’ omdat ze het begin vormen. Er gaat geen redenering aan vooraf, ze volgen nergens uit. Je kiest ze omdat ze je om zichzelfs wille aanspreken, of je groeit ermee op. En of beginselen eng zijn, hangt af van de manier waarop ze, eenmaal gekozen, gebruikt worden. Uit een beginsel zelf volgt nog weinig. Je moet ze interpreteren, en ze combineren met feiten, voor er uit dat geheel iets volgt over hoe je je te gedragen hebt. Mensen die uit overtuiging iets naars doen – en die heb je, ook onder moslims – en zich daarbij beroepen op hun beginselen, laten een groot deel van het verhaal weg. En wie dat niet in de gaten heeft (of het donders goed weet, maar even niet gebruiken kan, zoals de aanstichter van deze hele discussie), denkt dan (of doet alsof hij denkt) dat dat naars uit die beginselen voortkomt. Maar dat hangt nog. ’t Zou zomaar kunnen dat het venijn ’m zit in de interpretatie van de beginselen of in de ‘feiten’ die worden gebruikt om dat naars af te rechtvaardigen. Het feit dat ongeveer honderd procent van de moslims op deze aardbol geen cent minder aardig is dan willekeurig wie anders, maakt het zeer waarschijnlijk dat er met hun beginselen zelf niet meer of minder mis is dan met die van anderen. Terroristen die zich op de islam beroepen gaan uit van een andere interpretatie en/of van andere feitelijke veronderstellingen dan die vrijwel honderd procent van hun geloofsgenoten. Val ze daar dan op aan, en niet op hun beginselen, en val hén daarop aan, en niet hun vreedzame geloofsgenoten.
Over de discussies in de krant kunnen we verder kort zijn. Die gingen uit van andere interpretaties van het ideologie-begrip, bijvoorbeeld van het idee dat ‘ideologie’ staat voor een stelsel van politiek relevante uitgangspunten. Natuurlijk kun je er dan over twisten of de islam een ideologie is. Ik denk van wel, net zoals andere levens- en wereldbeschouwingen, religieuze en niet-religieuze, in die zin ideologieën zijn. Al is er voor de stap van uitgangspunt naar praktische consequentie nog wel steeds die hele riedel van interpretaties en feitenmateriaal nodig, zodat de eruit afgeleide politiek nog aardig kan variëren. En natuurlijk kun je betogen dat de politieke consequenties niet in die uitgangspunten besloten lagen, dus dat het eigenlijk niet aangaat ze ideologisch te noemen, en dat je dat vanwege de nare bijklank van ‘ideologie’ ook maar beter kunt laten. Ach, en ook in dat standpunt kan ik me prima vinden.
Ik zal er niet gauw voor pleiten een woord te mijden omdat het een bijklank heeft. Meestal komt er een nieuw woord voor in de plaats dat eventjes neutraal klinkt en vervolgens die bijklank alsnog krijgt, dus dat lost niets op. Maar voor ‘ideologie’ wil ik best een uitzondering maken. Anders dan ‘neger’, ‘mongool’ en ‘invalide’ – allemaal verboden woorden waarvan elke opvolger ook weer een verboden woord zal worden – heb ik voor ‘ideologie’ geen enkel emplooi. Nou ja, ná dit stukje dan.
Maar één ding geef ik u graag toe: ook deze analyse is mosterd na de maaltijd. De heer Wilders is er wederom in geslaagd een discussie te ontketenen waar niemand behalve hij garen bij spinde. Chapeau!
Deze blog is van Bart Voorzanger en eerder verschenen op zijn eigen weblog. Eerdere blogs van Bart Voorzanger die op Republiek Allochtonie zijn verschenen vindt u onder de tag bart voorzanger
Meer over bart voorzanger, ideologie, islam, islamdebat, pvv.
