Home » Blog » Opinie » Integratienota negeert bestaande waarden

Integratienota negeert bestaande waarden

In opinie op 22-06-2011 | 16:18

Minister Donner gaat met zijn integratienota voorbij aan de al jarenlange stabiele steun van Nederlanders voor de multiculturele samenleving. De opvattingen van autochtonen zijn anders dan de scherpe toon van het publieke debat suggereert.

Het kabinet moet bezuinigen, en natuurlijk ontkomt ook het integratiebeleid daar niet aan. Zo’n bezuiniging moet je natuurlijk wel inhoudelijk motiveren, en dat deed minister Donner dan ook, toen hij afgelopen donderdag zijn integratienota presenteerde. De visie van het kabinet komt hierop neer: de overheid draagt de verantwoordelijkheid voor integratie aan de immigrant over, die moet zelf voor zijn inburgering betalen, en bij mislukking volgt inleveren van de verblijfsvergunning. Meer nog dan nu wordt aanpassing aan de Nederlandse samenleving – de Nederlandse taal en cultuur kennen – de norm. Het is de minister menens.

Tekst: Fons van de Vijver

Nederlanders zijn niet anders gaan denken over allochtonen
Het kabinetsbeleid veronderstelt dat autochtonen steeds kritischer zijn geworden over de multiculturele samenleving. Het mag misschien verbazen, maar dat is niet het geval. Uit verschillende studies die wij vanuit de Universiteit van Tilburg hebben verricht blijkt dat oude Nederlanders de afgelopen tien jaar nauwelijks anders zijn gaan denken over allochtonen. In overgrote meerderheid hebben ze er geen problemen mee dat verschillende etnische groepen in ons land samenleven. Autochtonen vinden al die tijd wel dat allochtonen onvoldoende aangepast zijn, en dat ze op het werk Nederlandse moeten spreken (thuis en op straat hoeft niet). Maar tegelijk zijn ze ook sterk van mening dat je niet mag discrimineren, en dat immigranten en oude Nederlanders moeten samenwerken ‘om de problemen in Nederland op te lossen’.

Zelfs ingrijpende gebeurtenissen als 9/11 en de moorden op Fortuyn en Van Gogh gaven niet meer dan een kleine en voorbijgaande rimpeling te zien in deze stabiele multiculturele steun. We deden onderzoek onder uiteenlopende groepen en van allerlei leeftijden, en steeds vonden we hetzelfde: Nederlanders zijn niet heel positief en niet heel negatief over multiculturele waarden. Dat was zo 1999 en dat was nog steeds zo in 2009. Blijkbaar gaat het om diepgewortelde waarden die zich niet zo maar laten veranderen.

Natuurlijk, er is ook onderzoek gedaan – in Utrecht en Nijmegen onder andere – waaruit blijkt dat autochtonen veel kritischer zijn geworden over Turken en Marokkanen. (Over Surinamers en Antillianen zijn de meningen nauwelijks veranderd). Als je mensen vraagt ‘Vertrouwt u Marokkanen?’, dan wordt dat ingekleurd door incidenten, het zijn dagkoersen. Maar als je ze vraagt naar hun dieper liggende overtuigingen, en die gaan dan bijvoorbeeld over gelijke rechten of aanpassing, dan is er weinig nieuws onder de zon. Het is net als met de mode: die verandert van jaar tot jaar, maar mensen vinden mode onveranderlijk belangrijk. Autochtonen vonden tien jaar geleden discriminatie op basis van ras uit den boze en vinden dat nog steeds. Autochtonen vonden tien jaar geleden dat allochtonen zich niet genoeg aanpasten aan Nederland en vinden dat nog steeds. De dieper liggende opvattingen achter multiculturalisme veranderden dus niet, maar op basis van de kritische toon in het publieke debat zijn er wel specifieke houdingen veranderd.

Nederlanders hebben zich dus deep down niet laten brainwashen door de scherpe toon van het publieke debat. Die toon staat ook haaks op wat er werkelijk in de Nederlandse samenleving gebeurt. Zoals ook weer eens duidelijk werd uit een recente studie die liet zien dat Nederland hoog scoort op kansen en mogelijkheden voor allochtonen om vooruit te komen, niet alleen in vergelijking met al onze Europese buurlanden, maar ook vergeleken met de Verenigde Staten en Canada (zie de Migration Integration Policy Index (MIPEX)).

Druk op immigranten om zich aan te passen werkt averechts
Minister Donner lijkt zich weinig aan te trekken van zulke feiten en van de diepgewortelde waarden. Zijn ideeëngoed is afgeleid van het populisme dat in het debat de boventoon voert. Met zijn integratienota geeft hij een duidelijke boodschap af: je bent in Nederland pas welkom als je je volledig aanpast en je oorspronkelijke cultuur zo snel mogelijk verliest. Immigranten vinden dit zelden een interessante optie, omdat ze daarmee de wortels met hun eigen cultuur doorsnijden. Druk op immigranten om hun taal en cultuur aan te passen aan de samenleving van het gastland werkt dan ook vaak averechts. De dreiging die hiervan uitgaat versterkt juist de wil om de eigen cultuur te behouden. Immigranten zullen zich veel sneller aanpassen wanneer zij hier meer mogelijkheden hebben en zich meer welkom voelen. Honing werkt nu eenmaal beter dan azijn.

Minister Donner zegt met zijn nota afstand te willen nemen van “het relativisme dat besloten ligt in het concept van de multiculturele samenleving”. Zijn idee is dat de Nederlandse cultuur voorop moet staan en dat de Nederlandse waarden “niet inwisselbaar zijn voor welke andere samenleving dan ook”. Ook dat gaat voorbij aan een realiteit, en wel die van de machtsverhoudingen in de Nederlandse multiculturele samenleving. Die zijn immers duidelijk gemarkeerd en daar bestaat ook onder verschillende etnische groepen veel overeenstemming over, zo laat onderzoek zien. Er is sprake van een duidelijke rangorde, waarbij de autochtone groep de grootste en belangrijkste groep vormt, gevolg door westerse immigranten, op hun beurt gevolgd door Surinamers en Antillianen, met onderaan de Turken en Marokkanen. Hoe lager de positie in de rangorde, hoe minder macht en dus ook hoe minder invloed op de Nederlandse cultuur. Het is niet goed in te zien hoe in een dergelijke maatschappelijke structuur Nederlandse waarden bedreigd zouden kunnen worden.

Fons van de Vijver is hoogleraar crossculturele psychologie aan de Universiteit van Tilburg en buitengewoon hoogleraar aan de North-West University in Zuid-Afrika. Hij deed jarenlang onderzoek naar attitudes van Nederlanders ten aanzien van multiculturalisme.

Dit stuk werd gepubliceerd op de website van Sociale Vraagstukken en is met toestemming van de auteur op Republiek Allochtonië geplaatst.

Lees ook: Integratiebeleid Rutte I mist onderbouwing.

Meer over Fons van de Vijver, integratiebeleid, multiculturalisme.

Reacties