Hoezo is handen schudden De norm?
In opinie door Jean Tillie op 08-02-2011 | 16:51
Tekst: Jean Tillie
Van links tot rechts is iedereen het erover eens: handen schudden is in Nederland De Norm om elkaar respectvol te begroeten. Zeker in een publieke functie hoor je elkaar bij een ontmoeting een hand te geven. Wie dat niet doet gedraagt zich respectloos.
Hier moet ik meteen een nuance maken: als er al een norm is, dan is het een (krachtige) hand geven én elkaar in de ogen kijken.
In de documentaire ‘Curaçao’ van Sander Snoep en Sarah Vos zit een scéne waarin een Nederlandse trainster een hand krijgt van een Curaçaose vrouw. De Curaçaose vrouw kijkt hierbij naar beneden. Zij legt uit dat dit uit respect is voor de witte Nederlandse vrouw. Een vorm van respect die, ironisch genoeg, in het koloniale verleden is ontstaan. De Nederlandse vrouw vindt het respectloos. Een tweede nuance die moet worden gemaakt is dat we niet altijd boos worden als iemand geen hand geeft. De Japanse zakenman die bij het begin van een vergadering buigt, wordt met hetzelfde gebaar begroet.
Wat is er aan de hand? Een docent bedrijfseconomie aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) weigert vrouwen een hand te geven omdat hij dit niet kan combineren met zijn Islamitische geloof. Hij zal vrouwen nu begroeten met een buiging terwijl hij zijn hand op zijn hart legt. Naar aanleiding van deze kwestie staat Nederland, zoals gebruikelijk bij zaken die rond de Islam spelen, op zijn kop. De PVV stelt haar traditionele kamervragen, de voorzitster van de Centrale Medezeggenschapsraad van de HvA, Astrid de Jager, vindt het Staphorst in het kwadraat en in strijd met artikel 1 van de Grondwet, de website Geenstijl plaatst bij haar berichtgeving rond dit incident subtiel een foto van een vrouw die gestenigd wordt, burgemeester van der Laan vindt het een ‘onwenselijke situatie’ en wethouder Andrée van Es gaat praten met het college van bestuur van de HvA.
De crux lijkt mij te zitten in de interpretatie van het gebaar. Is het een eerste stap naar het stenigen van vrouwen (Geenstijl), uiting van een koloniaal verleden (Curaçao), in strijd met de Grondwet (de Jager), in strijd met een algemene Nederlandse norm (de PVV, van der Laan en van Es), of gewoon een uiting van respect?
In de Nederlandse orthodoxe variant van de Islam geven mannen en vrouwen elkaar geen hand omdat zij dit als te intiem ervaren. Het is een wederzijs gebaar: mannen geven vrouwen geen hand en vrouwen geven mannen geen hand. De uitzondering is de eigen man of vrouw of een directe naaste. Men geeft bijvoorbeeld wel een hand aan de man of vrouw waarmee men getrouwd is. Het geven van een hand aan iemand van het andere geslacht die op afstand staat, bijvoorbeeld een collega, komt te dichtbij. De gelijkheid van mannen en vrouwen is niet in het geding omdat het een wederzijds gebaar betreft. Voor de Nederlandse omgangsvormen betekent dit dat we te maken hebben met een gebaar dat de ene partij als te intiem ervaart, terwijl de andere partij op grond van respect vindt dat er een hand wordt gegeven.
Aangezien in een open democratische samenleving beide opvattingen gelijkwaardig zijn (in regimes als Iran of Afghanistan worden er inderdaad uniforme omgangsvormen geeist) ligt het zoeken naar een alternatief gebaar voor de hand. Het is namelijk een nul-één situatie: of iemand ervaart een gebaar als te intiem of iemand ervaart een gebaar als respectloos. In een democratische samenleving moeten we een gebaar vinden dat voor de één niet te intiem is en voor de ander respectvol is. Dit reflecteert de principiële gelijkwaardigheid van beide opvattingen. Een buiging met de hand op het hart lijkt me hier een prima oplossing. Er wordt geen hand gegeven en het is overduidelijk een uiting van respect.
Ik hoop dat het college van bestuur van de HvA bij haar beslissing blijft en dat de collega’s van de docent bedrijfseconomie zien dat het niets met hun te maken heeft, maar dat het uitsluitend de mate van intimiteit betreft die iemand in zijn leven wil toestaan.
Jean Tillie is als hoogleraar politicologie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Een bewerkte versie van dit artikel is ook deze week in het Parool verschenen.
Zie ook:
Wij Hollanders (Bart Voorzanger)
Handen geven voor beginners (Ewoud Butter)
Meer over hand, handen geven, handen schudden, hva, Jean Tillie, Parool.
Reacties
marielle schaepman - 10/02/2011 13:08
wim van der noort - 09/02/2011 18:19
Handenschudden, kussen (1,2 of 3), buigen...dat staat ieder vrij.
Maar een werkgever mag en zal van zijn werknemer eisen zich aan bepaald
gedragsregels en fatsoenscodes te houden. Handenschudden hoort
daarbij. Ook al brengen we begrip op voor het feit dat iemand zich ongemakkelijk
voelt bij de "intimiteit" van de hand, het ongemak van degenen die geen hand krijgen moet
ook meewegen. Dat laatste moet zwaarder wegen.
Als een werknemer aanstoot geeft in zijn werkomgeving' dan zal hij zich moeten
aanpassen en niet zijn omgeving. Ongeacht of het aanstootgevend gedrag religieus of anderzins gemotiveerd is
Overigens als iemand griep heeft si het slimmer en fatsoenlijker niet de hand te schudden...
Je hebt het stuk van Tillie niet begrepen, bovendien gaat het hier niet om dat wat daadwerkelijk geschreven staat in de Koran. De motieven van de persoon in kwestie duiden op hetgeen Tillie uitlegt, namelijk niet een gebrek aan respect maar een andere intimiteitsgrens die in dit geval door geloof is ingegeven.
Me dunkt, dat zaken discriminatoir zijn impliceert niet automatisch dat dit immoreel is of niet zou kunnen, laat staan dat het het gelijkheidsbeginsel aantast. Dan zou er ook bezwaar gemaakt moeten worden voor iedere man die met vrienden de kroeg in gaat, vrijgezellenavonden met hetzelfde geslacht en al dat soort geïnstitutionaliseerde discriminerende fenomenen.
Ik moet er wel bij verklaren dat ik natuurlijk ook behept ben met eniog vooroordeel; de mensen welke op deze wijze groeten, behoren tot dezlfde religie als ik, maar desondanks zie ik geen enkel bezwaar in de 'vervanger van het handenschudden".
Het is een grof schandaal dat deze man nog steeds aan de universiteit werkt; niet omdat hij geen handen wil schudden maar omdat hij klaarblijkelijk kiest voor een ideologie die vrouwen vernedert en die rechtstreeks ingaat tegen (bevochten) Westerse waarden.
http://digiboek.50megs.com/koran/koran004.html
Lees dit eens vanaf nummer 34 lees dan nummer 43 en lees dan verder. Ik als ongelovige vrouw vind als ik dit lees gewoon niet kunnen.
