Halsema: veiligheidsmaatregelen bij moskeeën, meer controle op koranscholen
In opinie door Roemer van Oordt op 26-01-2019 | 08:33
Burgemeester Femke Halsema kwam gisteren met een uitgangspuntenbrief over de nieuwe Amsterdamse aanpak van radicalisering. Daar is de laatste jaren zowel ambtelijk als inhoudelijk een hoop over te doen geweest. Het college gaat expliciet voor extra beveiliging van islamitische instituties. In een interview in Weekblad Elsevier - een prima longread over de visie van zes burgemeesters door Nikki Sterkenburg - gooide Halsema een paar dagen geleden ook al wat praktische balletjes op. Zo pleit ze voor een rol van de arbeidsinspectie om meer zicht te krijgen op wat er gebeurt in Amsterdamse koranscholen.
Bij een aantal islamitische instellingen in Amsterdam is er volgens de burgemeester een reële kans op een aanslag. De door het extreemrechtse Rechts in Verzet geclaimde actie met een met bloed besmeurde onthoofde pop bij de Emir Sultanmoskee in 2018 in Noord toont aan dat ook Amsterdam niet ontkomt aan georganiseerde hatecrime tegen islamitische instituties. Maar er is ook dreiging uit gewelddadig islamitisch extremistische hoek. Daar komt bij dat de bouwkundige staat van nogal wat van die instellingen slecht is. Het college van B&W heeft daarom besloten om op korte termijn een aantal noodzakelijke, aanvullende veiligheidsmaatregelen te treffen.
Koranscholen
Halsema wil naar eigen zeggen wegblijven van religieuze discussies. Reacties op en interpretaties van haar uitspraken over salafistische organisaties en het niqaabverbod zijn daar waarschijnlijk mede debet aan. Wel wil ze bijvoorbeeld kijken wat er voor maatregelen mogelijk zijn tegen een moskee waar wellicht wordt geronseld, maar het OM de vinger niet op kan leggen. Over aandacht voor (theologische) verschillen in orthodoxie is de burgemeester van de hoofdstad in Elsevier direct klip en klaar:
Ik heb bij de NCTV het verzoek gedaan om in analyses geen theologisch onderscheid meer te kiezen als uitgangspunt van beleid - ook omdat mensen zulke verschillende interpretaties van salafisme hebben. Volgens mij is er namelijk maar één onderscheid: overschrijd je de democratische rechtsstaat en in welke mate doe je dat? Als je dat met gedachten en meningen doet, dan is er nog niks aan de hand. Doe je dat met gedrag, dan hebben we een probleem.
Femke Halsema zoekt dus nadrukkelijk niet de grenzen op van de Scheiding van Kerk en Staat, maar ziet meer heil in het verruimen van het zicht en de controle op informeel onderwijs. In de uitgangspuntenbrief wordt gesproken over het actief tegengaan van antidemocratisch (informeel) onderwijs ‘dat een parallelle samenleving aanprijst die haaks staat op de waarden van Amsterdam als een open en tolerante stad.’
In Elsevier zegt Halsema:
We zijn nu aan het nagaan wat voor middelen we hebben, waarmee je kunt laten merken dat je oplet, dat je betrokken bent, en dat er zaken zijn die je niet accepteert….Wat nationaal beleid zou moeten worden, is dat weekendscholen onder de regel van de kinderopvang vallen. Op koranscholen is vaak geen controle, terwijl kinderen in vochtige ruimtes les krijgen van onbevoegde leraren. Ik zou die scholen niet willen verbieden. Maar je kunt ze wel controleren als je ze in de sfeer van regulier onderwijs trekt.
Zorgen
De politieke en bestuurlijke zorgen over koranscholen zijn niet nieuw. Al in 2008 sprak de toenmalige standsdeelvoorzitter in Slotervaart Ahmed Marcouch in dat verband in dagblad Trouw over ‘erbarmelijke omstandigheden in stinklokalen en met een slecht pedagogisch klimaat.’ Ook de lesmethoden in deze scholen zouden volgens hem onder de loep moeten worden genomen. ‘Ik krijg vaak meldingen van lijfstraffen in weekendscholen.’ Marcouch vond de verschillende aanpak van scholen gevaarlijk. ‘Doordeweeks een liefdevolle juf, op zaterdag een hardvochtige leerkracht, daar raak je gefrustreerd van.’ Dat zou moslimkinderen in zijn optiek gevoelig maken voor radicalisering.
Dezelfde Marcouch tapte trouwens zes jaar later in het Parool uit een volledig ander vaatje:
Kinderen die religieus gevormd worden bij moskeeën als Al Kabir aan de Weesperzijde en organisaties als Al Maarif in de Watergraafsmeer zijn weerbaarder tegen invloeden van kwaadaardige religieuze bewegingen dan kinderen die geen religieuze vorming hebben gehad…. Religieuze vorming helpt. Zelfs als imams hun leerlingen wat ouderwets de religieuze dogma's uit het hoofd laten leren.
Dit lijkt tegenstrijdig, maar is het wat mij betreft niet. Kwalitatief goed religieus onderwijs in een pedagogisch verantwoorde setting kan inderdaad dienen als schild of als religieus tegengeluid en maakt minder vatbaar voor (gewelddadige) extremistische interpretaties van het geloof. De vraag is of dat op alle plekken waar het wordt aangeboden ook het geval is. Onderzoekers en de GGD signaleren bijvoorbeeld dat er in Nederland koranscholen zijn waar docenten nog altijd leerlingen slaan. En er zijn inderdaad nogal wat lessen die noodgedwongen in volstrekt ongeschikte ruimtes plaatsvinden.
Tegelijkertijd is het zo dat er flink wat moskeéën zijn die zelf aangeven op alle vlakken een verbeterslag te willen maken, maar daar niet de middelen en de expertise voor hebben; bijvoorbeeld om de lesmaterialen af te stemmen op de Nederlandse context. Afgaande op de wat mij betreft nogal tegenstrijdige ontwikkelingen van de afgelopen twee decennia in Amsterdam, hoop ik dat meer samenwerking tussen moskeeën die oprecht van elkaars positieve ervaringen willen leren, dat gat gedeeltelijk zal vullen. De gemeente kan dat stimuleren en op (maatschappelijke) deelterreinen faciliteren.
Weekendscholen: meer dan religie alleen
Onder de verzamelnaam weekendscholen gebeurt er al decennialang een heleboel in Amsterdam. Ze zijn er in alle soorten en maten voor alle nationaliteiten, culturen en diverse etniciteit en met een enorme diversiteit aan lessen en activiteiten. Wat ze gemeen hebben is dat ouders kinderen hun roots niet willen laten vergeten door ze daar in te laten onderwijzen: van taal tot topografie; van geschiedenis tot cultuur en van cuisine tot muziek. Op de school van mijn kinderen hoor ik naast Nederlands onder andere Marokkaans en andersoortig Arabisch, Turks, Urdu, Chinees (denk ik), Frans, Engels, Amerikaans, Italiaans, Spaans, Duits, Pools en Hindi. Inmiddels weet ik dat hun kinderen stuk voor stuk naar een weekendschool gaan.
Onderzoek naar de effecten van Onderwijs in Eigen Taal en Cultuur (OETC; later Onderwijs in Allochtone Levende Talen) heeft nooit een eenduidig beeld opgeleverd. Is het een stimulans of juist een blokkade voor taalontwikkeling en binding met de Nederlandse samenleving? Resulteert het in mondige, transnationale burgers, of in zichzelf en hun gemeenschap gekeerde buitenstanders?
Recente onderzoeken van het Verwey-Jonker Instituut naar Koranscholen, onder andere in Amsterdam, laten stuk voor stuk zien dat het positief werkt als kinderen niet hoeven te kiezen tussen hun leefwerelden of hun roost moeten afzweren. Positieve aandacht voor een meervoudige identiteit werkt stimulerend. Maar datzelfde onderzoek laat ook zien dat als kinderen verkeren in een omgeving waarin stelselmatig een afkeer tegen de Westerse manier van leven wordt ‘gepredikt’, informeel onderwijs de kloof in de samenleving juist kan vergroten. Kinderen kunnen zich dan sneller bedreigd of benadeeld voelen en in een slachtofferrol vallen. In Amsterdam en daarbuiten kwam in dat verband onlangs een Syrisch initiatief onder de aandacht van de politiek, waar kinderen – mede in verband met mogelijke terugkeer – onder meer Arabisch en koranles krijgen.
Landelijk ontstond er met dezelfde voor- en tegenargumenten veel (politieke) ophef over het 'weekendscholenproject' (Anadola Hafta Sonu Okullar Proje Destek Programi), van de Turkse president Erdogan, dat er op gericht is ‘om de identiteit en cultuur van jonge Turken die in het buitenland wonen te behouden en om de banden te versterken met het vaderland.’ Het ministerie van SZW zei daarover:
Het staat landen vrij om behoud van de eigen taal en cultuur te stimuleren bij hun landgenoten, of hun kinderen of kleinkinderen, in het buitenland. Meerdere landen, waaronder ons eigen land, doen dit. Wat we niet willen is onderwijs dat als doel heeft om de integratie in Nederland te belemmeren of om antidemocratische opvattingen te stimuleren. Als er signalen zijn dat dit gebeurt, zal de overheid optreden.
Toezicht en controle?
Burgemeester Halsema wil meer controle op het functioneren van weekendscholen. Ook nationaal worstelen politieke partijen en bestuur met ontbrekend toezicht op de verschillende soorten en vormen van informeel onderwijs. Hoe krijg je zicht op al die particuliere initiatieven die zonder overheidssteun functioneren en met veel vrijwillige inzet in stand worden gehouden? Weer een ronde met onderzoeken die waarschijnlijk met dezelfde conclusies komen?
En waar ga je dan op focussen? Het wordt al snel gezien als meten-met-twee-maten. Waarom wel toezicht in een moskee en niet in een Chinees ontmoetingscentrum? Hoe ga je het organiseren en bekostigen? Want het is best een leuk idee om er voor te pleiten dat alle weekendscholen onder de regel van de kinderopvang vallen, maar daar zijn er nogal wat van. En dan hebben we het nog niet eens over allerlei andere vormen van informeel onderwijs.
Zelf heb ik de afgelopen jaren als procesbegeleider positieve ervaringen opgedaan in een in eerste instantie vrijwillig kwaliteitsverbeteringstraject met een beperkt aantal (Turkse) educatiecentra. Intensieve samenwerking en afstemming tussen gemeenten, de centra, de ministeries en de GGD’s resulteerde uiteindelijk in de Wet op de Jeugdverblijven, waarin heldere afspraken over het pedagogisch klimaat en het toezicht zijn vastgelegd. De focus op onderling vertrouwen, transparantie en op de meerwaarde voor alle betrokken partijen was in dat traject cruciaal. Hoewel onvergelijkbaar in omvang zijn hieruit interessante lessen te trekken.
Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
Meer over halsema, koranscholen, moskeeën, radicalisering, weekendscholen.
