Focus op religie depolitiseert debat over positie van moslims
In opinie door Matthea Westerduin op 21-01-2017 | 09:16
Door Matthea Westerduin
Wat mist is een doordachte analyse van de consequenties van het ‘Islamdebat’ zelf. Het probleem is dat de focus op religie (op dé Islam) discriminatie van moslims in Nederland moeilijk bespreekbaar maakt.
De laatste tijd zijn er nogal wat bijdragen over de relatie tussen kerk en moslims in Nederland. Hoe verschillend de bijdragen ook zijn, ze gaan uit van hetzelfde frame: een Islam-Christendom vergelijking. Ook Pamela Wels bleef 13 januari in Trouw [blendle] keurig binnen dit kader en kwam met een nogal clichématige onderscheid tussen Jezus (vrede) en Islam (strijdlustig). Dat de koloniale en raciale politiek (inclusief ‘het joodse vraagstuk’) in Europa is verstrengeld met christelijke theologie én met Verlichtingsfilosofie past niet in dat schema.
Laten we christelijke en Verlichtingstradities niet idealiseren. Net zomin als we Islamitische tradities moeten platslaan met beschrijvingen van één alinea. Maar er is een fundamenteler probleem met het kader van Wels en anderen. De focus op religie – op dé Islam en hét Christendom – depolitiseert de vraag naar de positie van moslims in Nederland. Het speelveld dat ontstaat is nogal beperkt: of men stelt dat er een groot probleem is met de Islam (Dekker/Wels), of er wordt gezegd dat we niet moeten stigmatiseren, maar wel ‘erkennen dat er problemen zijn’ (De Reuver).
Binnen dit kader is het nauwelijks mogelijk de structurele ongelijkheid van moslims in Nederland aan te kaarten: ongelijkheid in het onderwijs, bij etnisch profileren, bij het vinden van een baan, in de politiek. (Witte) christenen worden misschien gestigmatiseerd en gestereotypeerd, maar veel macht zal deze dynamiek hen niet kosten: ze krijgen geen lager schooladvies, hoeven niet te sjacheren voor een baan en belangrijker nog: ze worden niet continu als groep geproblematiseerd en gecriminaliseerd. Hun burgerschap wordt niet in twijfel getrokken. Bij moslims gebeurt dat wel. Mannen met een ‘moslimachtig’ uiterlijk worden bij voorbaat gewantrouwd en vrouwen met een hoofddoek krijgen steeds vaker te maken met geweld op straat.
Wat mist is een doordachte analyse van de consequenties van het ‘Islamdebat’ zelf. Het probleem is dat de focus op religie (op dé Islam) discriminatie van moslims in Nederland moeilijk bespreekbaar maakt. Let wel, ik heb het niet alleen over beeldvorming, maar over de materiële consequenties daarvan: economische en maatschappelijke achterstelling en inperking van vrijheden. Aan de andere kant zorgt het Islamdebat zelf voor een structurele ongelijkheid: als moslim begin je ieder debat met tien-nul achterstand. Voordat je aan een gesprek begint, moet je eerst bewijzen dat je vredelievend bent, goed geïntegreerd en geen gevaar vormt voor ‘onze waarden’.
Die voorwaardelijkheid is precies het probleem. Nawal Mustafa, gespecialiseerd in internationaal recht en etnisch profileren, verwoordde het in een interview als volgt: ‘Moslims worden continu gedehumaniseerd en gecriminaliseerd. Ze moeten bewijzen dat ze niet gewelddadig zijn, dat ze oké zijn, dat ze niet onderdrukt worden, dat ze menselijk zijn. (…) Dat vind ik heel zorgwekkend. Dat ik moet bewijzen dat ik een mens ben en dat ik geen gevaar voor jou vorm, dat is absurd.’
Een analyse van deze dynamiek ontbreekt. Wat is het effect van het stelselmatig problematiseren van Islam/moslims? Wat betekent het voor de positie van moslims in Nederland als niet alleen hun burgerschap voorwaardelijk wordt gemaakt (‘rot op naar je eigen land’), maar als ook hun menselijkheid in twijfel wordt getrokken?
Ik hoop van harte dat het speelveld in Trouw wordt vergroot en dat analyses als die van Mustafa, ook hier podium krijgen. De kerk zou zichzelf de vraag kunnen stellen: als wij het laten gebeuren dat van moslims tweederangs burgers worden gemaakt: wie verliest dan eigenlijk haar/zijn menselijkheid?
Matthea Westerduin is als promovendus verbonden aan het NWO project ‘Critique of religion. Framing Muslims and Jews in political theory and public debates’. Ze doet onderzoek naar de christelijk theologische dimensies in de geschiedenis van racisme, Oriëntalisme en ‘het joodse vraagstuk’. Dit stuk verscheen eerder in Trouw en werd in overleg met de auteur ook op Republiek Allochtonië geplaatst. Meer van Matthea Westerduin op Republiek Allochtonië hier.
Zie ook:
Hoe de focus op religie anti-moslim racisme verhult
Over de islamisering van het debat: speech van Ewoud Butter
Over debat in PKN: Als je de islam de ruimte geeft, gaat onze cultuur er aan (Zamanvandaag)
Gesluierde vrouwen zijn geen willoze wezens (opinistuk Nawal Mustafa) en interview met haar op De Correspondent)
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Republiek Allochtonië wordt op vrijwillige basis onderhouden. Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over christendom, islam, islamdebat, matthea westerduin.
