Home » Blog » Opinie » Femke Halsema in discussie met moslima's over positie van vrouw in islam

Femke Halsema in discussie met moslima's over positie van vrouw in islam

In opinie door Ewoud Butter op 01-06-2014 | 10:05

De documentairereeks Seks en de Zonde, die Femke Halsema samen met Hassnae Bouazza en Nadia Bouras maakte, heeft hier en daar heftige reacties opgeroepen. Veel mensen die reageerden leken de serie vooral te gebruiken om hun (voor)oordelen over de maaksters van de serie of het onderwerp nog eens te ventileren.

Op het weblog nieuwwij.nl is wel een inhoudelijke discussie ontstaan in een briefwisseling met Femke Halsema. Hieronder een (voorlopige?) samenvatting van deze discussie.

Salam Aleikum Femke

Bibi Maryam Amjar-Schobbers, docente Engels, schreef als eerste een open brief  die als volgt begint:

"Je vraagt je in je documentaire-reeks ‘Seks en de zonde’ af waarom een vrouw zich zou onderwerpen aan een geloof dat zo hardvochtig tegen haar is. Allereerst: ik onderwerp mij niet aan een geloof, ik draag mijzelf op aan God – ik geef me over aan Zijn of Haar liefde. Ten tweede: dit geloof is niet hardvochtig. Elk gebed begint met Bismillahi Arrahmani Arrahim, hetgeen betekent: in naam van God, de Genadevolle, de Barmhartige."

Halsema: "Ik stel de vraag waarom ze ‘trouw’ zijn aan een geloof dat vaak zo hardvochtig is".

Femke Halsema reageerde hierop. Zij schrijft onder andere: 

"Laat ik als eerste zeggen dat ik je geloofsbeleving respecteer en ook vind dat die het verdient om met rust te worden gelaten en te worden beschermd als anderen die je zouden willen ontzeggen. Je zal mij altijd aan je zijde vinden om vrij te kunnen geloven en in het geloof je eigen keuzes te kunnen maken. Je maakt keuzes die ik misschien niet helemaal na kan voelen maar dat doet er niet toe."

"Ik zeg niet dat vrouwen zich ‘onderwerpen’, ik stel de vraag waarom ze ‘trouw’ zijn aan een geloof dat vaak zo hardvochtig is". Halsema legt vervolgens uit dat ze de serie is gemaakt om islamitische vrouwen van verschillende stromingen zelf eens aan het woord te laten en om de discussie over vrijheid en emancipatie in de islamitische wereld hier meer aandacht te geven, zonder dat het meteen weer een anti-islam betoog wordt.

Halsema:" Er zijn nogal wat geestelijken, heersers, vaders, anderen, die menen namens Hem regels aan vrouwen te mogen opleggen. Die regels variëren van eisen over maagdelijkheid, gesluierd over straat gaan tot bepalingen over het gezag over kinderen, de gelijkwaardigheid in het huwelijk, erfrecht, enz. (..)  Als ik jouw brief goed begrijp, dan vind jij dat je enkel rekenschap hebt af te leggen aan hem. Eigenlijk denk ik dat je dan met mij de hardvochtigheid van sommige conservatieve imams zou moeten verafschuwen die vinden dat vrouwen geslagen mogen worden. " 

Nora Asrami: liberale feministe hoeft moslima niet te bevrijden
De volgende die een open brief schrijft aan Femke Halsema is Nora Asrami. Zij doet promotieonderzoek naar de identiteitsontwikkeling van moslim jongvolwassenen in Nederland aan het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving (DSTS) en schrijft onder andere: 

"Eigenlijk ben ik het een beetje beu; al die mensen die over de islam spreken ware het een groot massief blok dat mensen, vrouwen meer dan mannen, gevangen houdt, onderwerpt of dwingt. Jarenlang voelde ik mij aangesproken om uit te leggen, te weerspreken en te verdedigen. Nu wil ik dat niet meer. Ik heb namelijk geleerd: wie verder wil kijken dan zijn neus lang is, zal dat ook doen. (..)  Maar toch ben ik getriggerd door de reacties van Bibi Schobbers en Femke Halsema."

"De negatieve doorwerking van patriarchale systemen vindt in de Arabische wereld inderdaad meer plaats dan hier bij ons in het Westen, omdat daar nu eenmaal vele factoren een rol spelen die vooruitgang tegenwerken, zoals sociaaleconomische achterstanden en machtsstrijden. Trouwens, hetzelfde geldt voor Zuid-Amerika, om maar even een dwarsstraat te noemen. Waarom ons doodstaren op alle onrecht in de islamitische wereld en andere gebieden voor het gemak vergeten?"

Haar [Halsema's] vraag komt een tikkeltje arrogant en belerend over: ‘Leg jij mij eens even uit waarom je voor de gevangenis van de islam kiest, terwijl je ook voor de lang-leve-de-vrije-wereld (maar niet heus) kunt kiezen.’

"Als je met moslima’s in gesprek gaat, zul je inderdaad verschillende perspectieven horen. Niet alleen wat betreft de islam, maar ook wat betreft begrippen als vrijheid, emancipatie en overgave. Saba Mahmood, professor antropologie aan de universiteit van Berkeley, is een islamitische feministische theologe. Zij zet zich zowel tegen de patriarchale islam als het westerse feminisme af. (..) Mahmood stelt dat zelfverwerkelijking niet per se autonomie hoeft te beslaan, wat in het liberale feministische denken wel wordt verondersteld. Het is volgens haar onmogelijk en ongewild om westerse modellen van vrijheid op te leggen om moslimvrouwen te ‘bevrijden’."

Halsema: waarom zou ik als niet-moslim niets over de onderdrukking van vrouwen door staten en religieuze instituties mogen zeggen?

Femke Halsema reageerde hierop in deze brief. Hieruit de volgende citaten:

"Eigenlijk verbaast je nogal bevooroordeelde brief mij. Waarom zou ik moslima’s willen bevrijden? Waarom denk je dat ik in de individuele geloofskeuze van vrouwen treed? (..) "Ik ben mij zeer bewust van mijn buitenstaanderpositie, benoem die en stel mij daar ook kwetsbaar in op. De gedachte erachter is dat je alleen een gelijkwaardig gesprek met elkaar kunt voeren als je elkaars achtergronden en vooroordelen kent.
Als ik je brief lees, vraag ik me af of je de serie wel hebt gezien. Je adviseert mij nogal belerend om eens aan ‘de overkant’ te gaan kijken. Maar dat is ook precies wat ik doe."
"Jij zegt dat je de patriarchale systemen in de Arabische wereld een probleem vindt. Dat ben ik met je eens. En ik ben het ook met je eens dat dit allerlei oorzaken heeft. Alleen bevreemdt je vergelijking met Zuid-Amerika mij omdat daar het patriarchale systeem niet in vrouwenonderdrukkende wetten is vastgelegd zoals wel het geval is in een groot aantal islamitische landen. Ik kan me niet voorstellen dat je dit probleem wilt bagatelliseren. Dat in India en Pakistan shariawetten gelden die vrouwen vrijheden ontnemen? Net als in de golfstaten en in Iran? En tot zo’n tien jaar geleden ook in Marokko?"

"Ik heb geen oordeel over de keuzes die vrouwen maken in hun leven. Noch hoe ze uitdrukking willen geven aan hun relatie met hun echtgenoten, hun kinderen en anderen. Ik heb wel grote moeite met wetten en geestelijken met politieke macht die de keuzes voor vrouwen dicteren.
Mag ik jou nou eens een paar wedervragen stellen? Waarom spreken we niet over de thema’s die de vrouwen in de serie van Hassnae Bouazza en mij aandragen? Waarom fixeer je je op mijn achtergrond als niet-moslim? En waarom zou ik als niet-moslim niets over de onderdrukking van vrouwen door staten en religieuze instituties mogen zeggen? Zeker als ik daarbij mijn culturele achtergrond benoem? En als je vindt dat ik niet de aangewezen persoon ben: waarom voeren Nederlandse moslima’s dan zo zelden een publiek debat over onderdrukkende patriarchale systemen? Waarom richt jouw kritiek zich hoofdzakelijk op de figuur van de buitenstaander en niet op het onderwerp?"

Tweede brief van Amjar Schobbers: niemand wil als slachtoffer gezien worden

Bibi Maryam Amjar-Schobbers schreef hierop een tweede brief, met daaruit de volgende citaten:

"Wanneer ik de serie ‘Seks en de zonde’ ter sprake breng, zijn mensen enthousiast. Dat heet: de niet-gelovige kijkers. Femke, je biedt inderdaad een inkijkje, en dat wordt gewaardeerd. Zelfs door mij: eindelijk aandacht. Wat me echter onaangenaam kriebelt is dat er direct bij wordt gezegd: “O ja, dat programma over onderdrukte moslimvrouwen”. Of dat nu je directe bedoeling is of niet, zo komt het dus over, en niemand wil als slachtoffer gezien worden, mensen met een beperking of ziekte niet, de etnische groeperingen niet, wij ook niet."

"De Westerse visie op feminisme is er een van afzetten tegen – en waartegen anders dan tegen de man in het algemeen en de eigen man in het bijzonder?" 

" Hoe heftiger we ageren tegen geloof als zou het een gevangenis zijn, hoe feller gelovigen het Westers denken (geloof?) afdoen met ‘onfatsoenlijk’ en ‘schaamteloos’. Vergelijk Poetin die het Westen fascistisch noemt dankzij het groot-kapitalisme. Zo zijn we niet allemaal, nee. Maar overal bestaan vooroordelen, generalisaties en misverstanden."

"Maar weinigen realiseren zich dit: in de tijd dat de Westerse landen Afrika en Azië kolonialiseerden, maakten ze het systeem zoals het was, namelijk dat vanuit de moskee geregeerd werd over landerijen en wijken, kapot. Hiervoor in de plaats kwam het Victoriaanse bestuur zoals het in Europa gebruikelijk was. Toen de Westerlingen wegtrokken, net na de Tweede Wereldoorlog, lieten ze de verouderde en wezensvreemde bestuurssystemen achter – zelf ontwikkelden ze lustig door. Een belangrijk detail is dat in die moskeebesturen veel vrouwen zaten, die politiek en financieel belangrijke posities hadden."

"Hoe we dus elkaar, als zusters (en broeders) steunen kunnen? Uit de professionele hoek is mij altijd geleerd dat je niet moet helpen tot je gevraagd wordt. Natuurlijk kun je het aanbieden, maar dan vraag je wel: “Hoe kan ik je steunen?” of “Kan ik iets voor je doen?” Hiermee nemen we degene in nood serieus en leggen we de verantwoordelijkheid bij haar. Let op: wat voor de een nood is, is dat voor de ander nog niet. En waar een vrouw het zwaar heeft, heeft haar man het misschien nog wel zwaarder –op zijn manier."

Femke Halsema: Mijn grote vrijheid verplicht mij, vind ik, om in het geweer te komen voor vrouwen die het slecht hebben getroffen

Halsema reageert als volgt:

"Je schrijft dat niemand als slachtoffer wil worden gezien. Tegelijkertijd beschrijf je alle misstanden in de islamitische wereld als de verantwoordelijkheid van anderen: het kolonialisme, westerse vooroordelen. Je maakt moslims daarmee tot de onbegrepen slachtoffers van grote, foute systemen. Mij lijkt dat onhoudbaar, en bovenal onwenselijk: je ontneemt moslimbroeders, conservatieve geestelijken, totalitaire heersers hun verantwoordelijkheid voor vrijheidsinperkingen die ze anderen opleggen. Niet het kolonialisme is de schuld van maagdelijkheidstesten in Egypte (om maar wat te noemen), dat zijn de mensen die ze toestaan en uitvoeren. Ik denk niet dat alle moslimvrouwen worden onderdrukt. Ik denk dat er regels in de islam zijn die onderdrukkend en beperkend zijn voor vrouwen. Jij geeft zelf een voorbeeld met het verbod op flirten. Van die verboden zijn sommige vrouwen op een verschrikkelijke manier slachtoffer. Zij verdienen actieve steun en solidariteit.

Volgens mij ben ik niet alleen een Nederlandse, jij bent dat net zo goed als ik. Mijn grote vrijheid verplicht mij, vind ik, om in het geweer te komen voor vrouwen die het slecht hebben getroffen, die – as we speak – worden gestenigd, mishandeld, opgesloten, en vaak onder verwijzing naar de islam.
Ik spreek jou niet aan als slachtoffer maar als een vrije, islamitische vrouw die de mogelijkheid heeft om te protesteren tegen barbaarse praktijken die uit naam van jouw geloof worden uitgevoerd. Ik vind het onbegrijpelijk dat jij dan met een dooddoener komt als: ‘wat voor de een nood is, is dat voor de ander nog niet’. Tja, dat geldt misschien bij een beetje hoofdpijn maar niet bij zware mishandeling die door sommige heersers en imams wordt toegestaan en zelfs wordt toegejuicht."

P.S.

Deze samenvatting is bij verschijnen al onvolledig. Vandaag heeft nieuwwij een derde brief van Bibi Maryam Amjar-Schobbers geplaatst: moslima wil geen verandering van buitenaf. Zij schrijft onder andere: "Wat ik wil zeggen is dat de gewone, normaal functionerende vrouw niet zit te wachten op een verandering van buitenaf (zo dit al mogelijk is). Dit is geen dooddoener, dit gaat over het gros van de moslims! De eigen elite kan misstanden waarnemen en van binnenuit aanpakken –wij, hier, niet, zeker niet als we de Koran niet kennen."

Vanavond wordt de vierde aflevering van Seks en de Zonde uitgezonden. Deze aflevering gaat over de activiste Souad Al Shammary (Saoudi--Arabië). Volgende week wordt Shalina Litt geportretteerd (Birmingham) die zich bekeerd tot de pure islam en de  Koerdisch-Alevitische dichteres Bejan Matur die zich verzet tegen de islamitische dwang van premier Erdogan. De serie eindigt op 15 juni met de Marokkaanse feministe Latifa Jbabdi.

Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonië. Zijn artikelen op dit blog vindt u hier. U kunt Ewoud volgen op twitter. Meer op zijn site of blog.

Meer over vrouwenemancipatie op dit blog hier

Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.  Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.

Meer over ewoud butter, femke halsema, nieuwwij, seks en de zonde, vrouwenemancipatie.

Reacties