Etnische diversiteit is niet de boosdoener van het wijkenbeleid
In opinie door Tom van der Meer op 04-06-2013 | 18:10
Zijn etnisch gemengde wijken – zoals de Haagse Schilderswijk, en de Zweedse buitenwijken – schadelijk voor de sociale samenhang? Een invloedrijke Amerikaanse socioloog beweerde van wel. Na tientallen andere studies blijkt dat, zeker in West-Europa, eigenlijk maar heel marginaal. Niet etnisch gemengde wijken zijn het probleem, maar verpaupering en inkomensongelijkheid.
Het wijkenbeleid staat flink in het nieuws na recent opgedoken etnische spanningen. Trouw meldde het bestaan van een jihad-driehoek in de Haagse Schilderswijk, wat onder meer leidde tot een werkbezoek door PVV-leider Geert Wilders, hermetisch omringd door het journaille. Ondertussen stonden in Zweden ‘multiculturele‘ buitenwijken in brand; rellen ontstonden nadat een politieagent een 69-jarige man (die had gedreigd met een mes) had doodgeschoten.
Het failliet van de multiculturele samenleving?
Politiek sociologen hebben zich de afgelopen jaren als een stel lemmingen gestort op de mogelijke gevolgen van etnisch gemengde wijken op de sociale samenhang. Die wetenschappelijke aandacht was vooral in reactie op een spraakmakend artikel van de Amerikaan Robert Putnam. Hij stelde dat in een etnisch diverse samenleving burgers zich ‘als schildpadden in hun schulp’ terugtrekken uit het publieke leven. Het vertrouwen in de medemens, het verrichten van vrijwilligerswerk, het aangaan van sociale contacten: het zou allemaal ondermijnd worden door etnische diversiteit. Diversiteit zou niet alleen schadelijk zijn voor de banden tussen verschillende etnische groepen, maar zelfs voor de banden met de eigen etnische groep.
Sterker nog, Putnam trok in de nationale media nog verdergaande conclusies dan hij in zijn onderzoeksverslag kon waarmaken. In o.a. de NRC schreef hij: “etnische diversiteit is de factor die het meest wordt geassocieerd met sociaal isolement.” In zijn onderzoek was het hoogstens de tiende factor.
Maar toch. Als de stelling van Putnam, heeft dat enorme beleidsimplicaties. Het zou in zekere zin het failliet van de multiculturele samenleving betekenen. Putnam’s beweringen werden dan ook uitermate serieus genomen door beleidsmakers. In Nederland haalde het onderzoek onder kabinet-Balkenende IV de Miljoenennota als onderdeel van het ‘krachtwijkenbeleid’. Ondertussen sprak de toenmalige SER-voorzitter Rinnooy Kan in Zomergasten over ‘de ziekte van Putnam’.
Maar waar is het bewijs?
Hoewel de bewijsvoering in het artikel van Putnam vol gaten zit, en zelfs een theorie waarom diversiteit zo schadelijk zou werken ontbreekt, hebben politicologen, sociologen, economen, criminologen en andere sociaal-wetenschappers de claim van Putnam massaal ter hand genomen en getoetst. In een tijdspanne van slechts 6 jaar zijn zeker 120 nieuwe artikelen gepubliceerd of publiekelijk gepresenteerd die de stelling aan een empirische toets onderwerpen.
Inmiddels werken we aan de eerste (meta-)studies. De resultaten zijn tamelijk ontnuchterend. In Nederlandse onderzoeken, bijvoorbeeld, blijkt diversiteit de sociale samenhang nauwelijks te schaden, zo concludeerden Merove Gijsberts (SCP), Jaco Dagevos (SCP) en ikzelf enkele jaren geleden al. Diversiteit heeft geen invloed op de meeste aspecten van sociale cohesie die er maatschappelijk toe doen: vertrouwen in de medemens, vrijwilligerswerk, informele hulp. Vertrouwen in andere etnische groepen is zelfs hoger in gemengde wijken (hoewel dat goed door zelfselectie als ‘white flight’ kan komen). Het enige dat wel ondermijnd lijkt te worden door het leven in een gemengde wijk, is het vertrouwen in je wijkgenoten. Maar dat effect werkt geenszins door op algemeen vertrouwen.
Niet diversiteit maar verpaupering en ongelijkheid zijn de bron van sociaal isolement en wantrouwen
Diversiteit lijkt dus niet de boosdoener. Wat dan wel toe? Waar zouden beleidsmakers dan wel in moeten investeren? Opleidingsniveau, niet de diversiteit van de leefomgeving, is de sterkste verklaring van verschillen in sociale cohesie (vertrouwen, participatie). Maar als beleidsmakers dan toch liever in wijken investeren, pak dan verpaupering van en inkomensongelijkheid in de buurt aan. Zeker in West-Europa blijkt dat een belangrijkere oorzaak van wantrouwen en isolement.
Tom van der Meer is als politicoloog verbonden aan de UvA. Hij is één van de vaste auteurs op het fraaie politicologische blog Stuk Rood Vlees waarop dit stuk eerder verscheen. In overleg met de auteur is het stuk ook op Republiek Allochtonië geplaatst.
Eerdere blogs waarin het werk van Robert Putnam aan de orde kwam:
Jean Tillie: multiculturele samenleving is een gegeven
Etnische diversiteit versterkt sociale banden
Etnische diversiteit leidt tot minder vertrouwen
Wantrouwen eerder veroorzaakt door armoede dan door etnische diversiteit
Gekleurde buurt remt contact van niet-westerse migranten met autochtonen
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over etnische diversiteit, multicultureel onbehagen, onbehagen, putnam, sociale cohesie, tom van der meer, wijkenbeleid.
