Dibi's lef om kwetsbaar te zijn

In opinie door Ewoud Butter op 25-10-2015 | 09:36

Tekst: Ewoud Butter

Femke Halsema bracht uitgever Mai Spijkers in 2007 al in contact met Tofik Dibi. Er volgden een paar oriënterende gesprekken over een mogelijk boek, maar daarna bleef het lang stil. In maart van dit jaar liet Dibi weten dat het zover was.

Bij de presentatie afgelopen donderdag van Djinn, het debuut van Tofik Dibi, liet Spijkers weten dat het wachten niet voor niets was geweest. Met zichtbare trots liet hij weten dat hij er stellig van overtuigd is dat Nederland er een schrijver bij heeft. Na lezing van Djinn, de debuutroman van Tofik Dibi, kan ik dat alleen maar bevestigen.

Politicus

Tofik Dibi wordt een landelijke bekendheid wanneer hij in 2006, net 26 jaar, namens GroenLinks in de Tweede Kamer komt. Hij was destijds nog een groentje. Dibi was op z'n 10e uit Vlissingen naar Amsterdam gekomen, had het gymnasium gedaan en een tijdje media en cultuur aan de Universiteit van Amsterdam gestudeerd. Na de moord op Theo van Gogh was hij actief geworden bij de Turks Nederlandse arbeidersvereniging HTIB en nam hij, aangemoedigd door Mustafa Ayranci (HTIB) en Mohammed Rabbae, deel aan tal van debatten, onder andere met Cohen, Rutte en Verdonk.

Samen met zijn vriend Emre Ünver neemt hij dan al snel het besluit politiek actief te worden. Emre wordt gemeenteraadslid namens de PvdA, Dibi voelt zich meer aangetrokken tot GroenLinks.

Hij wordt in 2006 in de Tweede Kamer gekozen en trekt binnen enkele maanden de aandacht. Vanwege zijn optreden binnen en buiten de Tweede Kamer wordt hij al in 2008 verkozen tot politiek talent van het jaar.

Dibi strijdt tegen discriminatie, tegen het meten met dubbele maten en zoekt het debat met Geert Wilders. Hij publiceert een open brief aan Geert Wilders waarin hij onder andere schrijft: "Voor mij is de radicale islam namelijk een minstens zo grote bedreiging als voor jou". Ook trekt hij de aandacht met een manifest over het Integratiedebat Zeau 2001 en met een symbolische final fatwa waarin hij samen met o.a. Ahmed Marcouch en Naima Azough stelt dat moslims hun geloof niet moeten laten kapen door extremisten of klakkeloos achter geleerden aan moeten lopen; beter is zelfstandig te denken en te handelen. In 2011 wordt hij samen met Irshad Manji tijdens een debat in De Balie bedreigd door aanhangers van Sharia4Belgium. Dibi profileert zich met het kinderpardon en vraagt na de aanslagen van Anders Breivik vergeefs om een debat over de raakvlakken tussen het gedachtengoed van de Noorse terrorist en dat van Geert Wilders.

Tofik Dibi steekt steeds weer zijn nek uit en maakt veel vrienden en vijanden. Vanwege zijn toegankelijke taalgebruik is hij een graag geziene gast in praatprogramma's.

In 2012 stelt hij zich kandidaat als lijsttrekker van GroenLinks. Dat wordt een drama door het amateuristisch handelen van zowel GroenLinks als Dibi. Uiteindelijk leidt de mislukte strijd om het lijsttrekkerschap tot zijn vertrek uit de Tweede Kamer. Een groot verlies voor GroenLinks dat sindsdien niet meer zo'n scherp profiel op thema's als integratie en discriminatie heeft.

Spiegel

In een spraakmakend interview in Vrij Nederland (2013) toont Tofik Dibi een in de politiek zeldzame vorm van zelfkritiek en is hij hard over zijn ijdelheid die hem er uiteindelijk toe zette zich te kandideren voor het lijsttrekkerschap van GroenLinks:

"Omdat ik zo vaak in de media kwam, was ik anders naar mezelf gaan kijken. Je gaat in alles wat je zegt geloven. Er was iets met integratie en als ik niet werd gebeld, dacht ik: hoe kan dat nou? Ja, dat getuigt van menselijke zwakte. Je gaat een gewicht aan je mening toekennen dat niet reëel is.’ De les die hij ervan heeft geleerd: ‘Ontleen je eigenwaarde niet aan de media-aandacht en wees bescheiden in je oordeel over anderen. En besef vooral dat je nooit maar dan ook nooit de redder van de natie zult worden."

Dibi leek goed in de spiegel te kunnen kijken, maar dat was, zo blijkt uit zijn roman Djinn, maar schijn. Hij kon het juist niet, omdat er iets was dat hij niet onder ogen durfde te zien: 'het'. En 'het' is zijn seksuele geaardheid. Vanaf zijn kindertijd is hij er zich van bewust en worstelt hij ermee.

Djinn

Hij ervaart zijn geaardheid als een Djinn, een bovennatuurlijk onzichtbaar wezen, dat bezit kan nemen van mensen. In zijn roman beschrijft Dibi hoe hij deze Djinn steeds weer vergeefs probeert uit te bannen. Soms geeft hij er aan toe en begeeft hij zich via chatrooms in een wereld die vooral lijkt te bestaan uit mensen met dubbellevens die angstig en wantrouwend zijn en soms gewelddadig.

Dibi blijft worstelen met zijn geheim. Wanneer hij eenmaal politicus is, wordt het niet gemakkelijker. Er zijn steeds meer mensen die verwachtingen van hem hebben, mensen die over zijn schouder meekijken, mensen die hij teleur kan stellen. Een coming out kan al snel politiek opportunistische trekjes krijgen, omdat hij er kiezers mee kan winnen of juist door kan verliezen.

Vragen naar zijn seksuele geaardheid ontwijkt hij steevast door te stellen dat het niet relevant is. Net als iedere andere LHBT'er wil hij zelf zijn moment kiezen. Met de publicatie van de roman Djinn heeft hij nu eindelijk zijn moment gekozen.

Djinn is echter meer dan een boek over de coming out van een bekende Marokkaanse Nederlander. Het boek gaat ook over de liefde voor zijn familie en soms beknellende loyaliteiten. Djinn gaat ook over de worsteling van Dibi met verschillende onderdelen van zijn identiteit.

In tegenstelling tot veel andere BN'ers met een boekje kan Dibi echt schrijven. Wat zijn roman onderscheidt is dat hij de verleiding kan weerstaan om alles uit te willen leggen. Wie in Djinn politieke onthullingen hoopt te vinden, zal teleurgesteld worden. Hij heeft het boek niet als een politicus, maar als een schrijver geschreven. Djinn is gemakkelijk leesbaar, bevat vele mooie zinnen, anecdotes en talloze details die hun eigen verhaal vertellen. Daarnaast onderscheidt Dibi zich door zijn lef. Het lef dat hij als politicus had, heeft hij als schrijver behouden. Hij toont in Djinn de moed om heel diep te gaan en zich uiterst kwetsbaar op te stellen.

Pers

In de berichtgeving over het boek gaat het tot nu toe vooral over de coming-out van Tofik Dibi. Gidi Heesakkers had in de Volkskrant een interview met hem en in Trouw worden Dino Suhonic en Döne Fil geinterviewd, die zich beiden al lange tijd inzetten voor de emancipatie van islamitische homo's.
Zij laten weten blij te zijn met de coming out van Dibi. Omdat hij een bekende Nederlander is kan zijn coming out een positief effect hebben op anderen die twijfelen of het wel mogelijk is om zowel moslim als homo te zijn.

Of dat zo is zullen we moeten afwachten. Op sociale media en diverse fora wordt de afgelopen dagen in ieder geval volop gediscussieerd over de vraag of islam en homoseksualiteit te combineren zijn. Dibi wordt daarbij vaak geprezen, maar ook hard veroordeeld. Dat de acceptatie van homoseksualiteit niet alleen onder moslims een item is, bleek overigens ook elders op het web, bijvoorbeeld uit de puberale reacties van GeenStijl op het verschijnen van het boek.

Volgens uitgever Mai Spijkers heeft Nederland er een schrijver bij. Ik hoop dat Dibi het niet bij één boek laat, maar aan Djinn een vervolg geeft in de vorm van nog vele romans of, wie weet, filmscenario's.

Djinn van Tofik Dibi telt 160 pagina's en is voor 14,95 euro te koop.

Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonië. Hij schreef een roman, een scenario en vijf toneelstukken. Volg Ewoud op Twitter: @ewoudbutter

Meer van of over Tofik Dibi op Republiek Allochtonië hier