Home » Blog » Opinie » De Westermoskee lijkt er nu toch te komen; een historische schets

De Westermoskee lijkt er nu toch te komen; een historische schets

In opinie door Ewoud Butter op 02-11-2012 | 19:06

Tekst: Ewoud Butter

Na 18 jaar van onderhandelingen, conflicten, juridische procedures en financiële problemen, lijkt het er dan toch van te komen: de Westermoskee aan de Amsterdamse Baarsjesweg kan gebouwd worden. De Turkse moskeevereniging Aya Sofia heeft dit gisteren bekend gemaakt.

Aya Sofia krijgt toestemming om te beginnen met de eerste fase van de bouw van het gebedshuis. Hiermee lijkt een einde te zijn gekomen aan een jarenlange soap. Een korte historische schets.

Riva-terrein

De Turkse vereniging Aya Fofia, onderdeel van Milli Görüş Noord Nederland, kocht in 1994 het Riva-terrein om er een moskee te bouwen die niet alleen als gebedscentrum, maar ook als een soort wijkcentrum zou fungeren met naast een gebedsruimte ook ruimte voor integratiebevorderende activiteiten. De eerste plannen werden uitgewerkt door de vereniging Aya Sofia die daarbij hulp kreeg van het toenmalige Amsterdams Centrum Buitenlanders (ACB) en woningbouwvereniging Het Oosten (tegenwoordig Stadgenoot). Het stadsdeel de Baarsjes had aanvankelijk bezwaren tegen de moskee, die in de ogen van het stadsdeel te groot zou worden en ook niet paste in de plannen voor stadsvernieuwing in de Chassébuurt.

Westermoskee

In 2000 volgde er toch een akkoord waarin een kleinere moskee met een minaret van 43 meter onderdeel zou worden van een complex met woningen, bedrijfsruimtes,  maatschappelijke voorzieningen en een parkeergarage. Het Frans-Joodse architectenechtpaar Breitman tekende een ontwerp dat aansloot bij de Amsterdamse School en ook de naam van de moskee zou de orientatie op Nederland en Amsterdam benadrukken: de Westermoskee.

Hierop volgde zes jaren waarin niet gebouwd kon worden omdat omwonenden tientallen bezwaarschriften indienden.

Op 28 februari 2006 leek het sein dan toch eindelijk op groen te staan. Tijdens een feestelijke ceremonie werd het startschot voor de bouw gegeven door minister van Justitie Piet Hein Donner.

Het consortium dat de bouw van de Westermoskee in handen had bestond uit drie partijen: de aan Millî Görüş gelieerde beleggingsmaatschappij Manderen BV, woningbouwcoöperatie Het Oosten en het bestuur van het Amsterdamse stadsdeel De Baarsjes.Maar, de werkelijke start van de bouw werd steeds weer uitgesteld.

Nieuwe leiding

Millî Görüş Noord-Nederland (MGNN) waartoe de Amsterdamse afdeling behoorde, gold in die jaren als een 'liberale' tak van de verder als conservatief bekend staande koepelorganisatie Milli Gorus, die haar hoofdkantoor had in het Duitse Keulen. Onder leiding van vooral directeur Haci Karacaer en vice-voorzitter Uzeyir Kabaktepe had de MGGN ferm stelling genomen tegen radicalisme en werden binnen de gemeenschap pogingen ondernomen om gevoelige thema's als de positie van de vrouw, homoseksualiteit en orgaandonatie bespreekbaar te maken. Karacaer en Kabaktepe werkten hierbij intensief samen met Gijs von der Fuhr, medewerker van het ACB.

In mei 2006 meldde het ACB echter in een persbericht dat het de samenwerking met Milli Gorus had  opgeschort omdat het Duitse moederbestuur had ingegrepen en de leiding had vervangen. Naar aanleiding van dit persbericht  ontstond ophef in de pers en in de plaatselijke en nationale politiek. De angst was dat Milli Gorus voor een conservatievere koers zou kiezen of misschien zelfs zou radicaliseren.

Volgens de nieuwe bestuurders van MGNN was de machtswisseling echter het gevolg van een over de jaren
gegroeide onvrede over het functioneren vanmet name de voorzitter en de vice voorzitter van MGNN. Andere federatiebestuurders en lokale bestuurders van de Amsterdamse Ayasofya vonden bovendien dat zij onvoldoende geinformeerd waren over de besluiten die over de Westermoskee waren genomen.

Kabaktepe mocht aanvankelijk directeur van Manderen B.V. blijven, maar moest in oktober toch aftreden.
Zo werd Kabaktepe onder andere verweten dat hij de grond aan de Baarsjesweg waarop de moskee en de woningen zouden verrijzen eind 2005 had verkocht aan de gemeente om het project financieel rond te kunnen krijgen. Volgens leden van het nieuwe bestuur was dit gebeurd zonder overleg, Kabaktepe ontkende dit.

Convenant

Ook een convenant dat Kabaktepe namens de vereniging Westermoskee had getekend met het stadsdeel en Het Oosten zette kwaad bloed. In dit convenant werd voortzetting van de ‘liberale koers’ en onafhankelijkheid van buitenlandse invloeden gegarandeerd. Het convenant voorzag tot grote irritatie van de Milli Gorus ook in een ‘Raad van Toezicht’ met een niet-islamitische meerderheid bestaande uit vertegenwoordigers van het ACB en het Oosten.

Directeur Bijdendijk van woningbouwvereniging Het Oosten liet weten dat hij de bouw van de moskee
alleen wilde laten doorgaan wanneer Ayasofya/Manderen BV het convenant zou respecteren, maar de nieuwe directeur Fatih Dağ van Manderen BV reageerde dat hij de geest van het convenant niet wilde opleggen aan zijn achterban. Hij beriep zich op de scheiding van kerk en staat. In januari 2007 trok Dağ zijn steun aan het convenant publiekelijk terug.

De samenwerking tussen Het Oosten en de nieuwe bestuurders van Manderen BV kwam niet meer van de grond. Er ontstond onenigheid over de financiële onderbouwing en haalbaarheid van het project.  Na verschillende onderlinge aanvaringen verklaarde Bijdendijk dat Het Oosten niet meer verder kon met Manderen BV.

Relatie met gemeente Amsterdam

Ook met de gemeente Amsterdam verslechterde de relatie steeds meer.

Er rezen steeds meer twijfels over de koers van de organisatie, de stabiliteit en de financien. In februari 2007 kwam Milli Gorus bovendien twee maal negatief in het nieuws. Het Duitse hoofdkantoor had volgens een uitzending van KRO’s reporter toch een veel grotere bemoeienis met de Westermoskee gekregen dan gedacht door een contract dat voormalig bestuurder Kabaktepe had getekend en ook werd de organisatie in verband gebracht met een zwendelaffaire rond zogenaamde groene fondsen in Turkije; dit werd overigens door later onderzoek van onder andere de AFM overigens werd ontkracht.

In mei 2007 verklaarde Dağ in een interview in Trouw dat hij een demonstratie zou organiseren als de bouw van de moskee zou worden afgeblazen. Hij verwachtte een opstand ‘binnen wettelijke grenzen’, die vanwege acties van heethoofden wel eens uit de hand zou kunnen lopen.

De uitspraken van Dag werden door de Amsterdamse gemeenteraad als een verkapte bedreiging ervaren, waarop de raad besloot de banden met Milli Görüş te verbreken.

In juni 2007 ontstond opnieuw ophef in de Amsterdamse raad nadat dat bekend werd dat het gemeentebestuur twee miljoen euro meer had betaald voor de grond dan deze waard was. Hiermee vulde de gemeente het financiele tekort dat Milli Görüs nog had voor de bouw van de moskee. Het extra geld moest via erfpacht weer terugkomen in de gemeentekas.

Juridische strijd

In 2007, 2008 en 2009 troffen de woningbouwvereniging en de moskeevereniging elkaar geregeld voor de rechter. Ze probeerden elkaar vergeefs uit te kopen en de woningbouwvereniging probeerde Manderen BV failliet te laten verklaren.

In 2008 begon Het Oosten (Stadgenoot) met de bouw van het project, met uitzondering van de moskee.

Met het stadsdeel ontstond in 2010 een conflict over de vergunningen. Het bouwveiligheidsplan zou niet deugen. Het conflict over de vergunning leidde tot protestacties van de Aya Sofia-aanhangers.

Ook ontstond er vorig jaar onenigheid met de architecten die geen toestemming geven voor veranderingen in het ontwerp.

Akkoord

De vereniging Aya Sofia en Manderen BV hebben gisteren aan AT5 laten weten dat alle hindernissen nu uit de weg zijn. Zo heeft de architect alsnog toestemming gegeven om zijn ontwerp te gebruiken. Ook kan Manderen weer bij het geld voor de bouw nadat partner Stadgenoot het beslag dat ze hierop hadden gelegd hebben opgeheven.

Stadsdeel West heeft nu laten weten  dit bouwproces als ieder ander bouwproces van dit formaat te gaan benaderen. Zo zal er voor de start van de bouw eerst een nieuw bouwveiligheidsplan moeten worden aangevraagd.

De geloofsgemeenschap van Aya Sofia heeft de afgelopen jaren gebivakkeerd in tijdelijke gebedshuizen aan de Postjesweg en in het gebouw van het voormalig Islamitisch College Amsterdam aan de Jacob Geelstraat. Wie weet kunnen ze over een aantal jaar terecht in de Westermoskee.

Ewoud Butter is redacteur van Republiek Allochtonië

Bronnen:

- het archief van het Allochtonenweblog (voorganger van Republiek Allochtonië)
- eigen ervaringen (de auteur was medewerker van het ACB)
- het archief van RTNH
- de website westermoskee
- At5
- activiteiten van Nederlandse instellingen en organisaties gelieerd aan Milli Gorus, van Flip Lindo (IMES), lees het rapport hier (pdf)
- Wikpedia

Hieronder het nieuws zoals AT5 het gisteren bracht

Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.

Meer over ewoud butter, milli gorus, westermoskee.

Reacties