De vrijheid van Hans Teeuwen en Quinsy
In opinie door Ewoud Butter op 28-08-2015 | 08:23
Humor en kunst kunnen schuren en ongemakkelijk zijn, ze kunnen als kwetsend en onbeschaafd worden ervaren, maar ze werken ook relativerend en zijn belangrijke wapens zijn tegen elke vorm van religieuze of politieke intolerantie. Zolang er maar niet sprake is van dreigementen, geweld of de inperking van vrijheid van anderen. Dat schrijft Ewoud Butter.
"We moeten gewoon durven vaststellen dat we de echte vrijheid van meningsuiting kwijt zijn." Dat zegt Hans Teeuwen, voorvechter van de vrijheid van meningsuiting, in een interview met het AD.
Teeuwen zegt niet wanneer die echte vrijheid van meningsuiting dan wel heeft bestaan. Het beledigen van de koning is altijd strafbaar geweest en kan een gevangenisstraf van 5 jaar opleveren, het ontkennen van de holocaust is ook al tijden strafbaar, net als het brengen van de Hitlergroet in het openbaar.
Je zou ook kunnen stellen dat de vrijheid van meningsuiting op sommige vlakken juist is vergroot. Janmaat kreeg 20 jaar geleden nog een veroordeling omdat hij 'vol is vol' riep. Dat is uitermate beschaafd in vergelijking met de xenofobe en racisctische zooi die tegenwoordig op facebook of op sommige fora wordt geuit. Het is in sommige kringen volstrekt 'normaal' geworden om mensen te ontmenselijken door ze net als in Der Ewige Jude gebeurde te vergelijken met ongedierte (kakkerlakken, parasieten rifratten) of natuurrampen (tsunami's).
Teeuwen is de laatste jaren voorzichtiger met het verkondigen van zijn mening zegt hij in het AD. "Maar in zekere zin houd ik sinds het begin van de gewelddadigheden, voor de moord op Theo van Gogh werd schrijver Salman Rushdie al bedreigd, al rekening met wat ik zeg." Dat is opmerkelijk. Het betekent dat hij zich in feite altijd al heeft ingehouden: de fatwa tegen Salman Rushdie werd namelijk in 1989 uitgevaardigd, dat is vijf jaar voordat Hans Teeuwen zijn debuut als caberetier maakte.
Teeuwen geeft een voorbeeld: "Je weet dat de kunstenaar die varkensbloed over een Koran uitgiet, in een cartoon of in een grap, een groot probleem heeft. Belangrijk is om toe te geven dat die angst er is."
Je kunt twisten of dit een voorbeeld van een geslaagde grap is of een smakeloze, onbeschaafde actie. Dat hangt van de context af, maar vooralsnog neig ik tot sterk tot het laatste. Maar, Teeuwen moet, zeker als kunstenaar, die 'grap' in vrijheid en zonder angst kunnen maken en de realiteit is dat het beledigen van de Koran nu eenmaal risicovoller is dan het beledigen van de Bijbel of de Thora. Dat hebben de aanslag op Charlie Hebdo en de moord op Theo van Gogh wel voldoende duidelijk gemaakt.
Teeuwen ziet als belangrijkste inperking van zijn meningsvrijheid dan ook vooral door dreigementen en geweld van extremisctische moslims.
Toch komt het gebrek aan tolerantie ook uit andere hoeken. Teeuwens collega Theo Maassen, die ook grappen over de islam maakt, heeft bijvoorbeeld nog nooit last heeft gehad van bedreigingen van moslims, maar kreeg juist wel te maken met 'humorpolitie' en de bedreiging van PVV-aanhangers die grappen van Theo Maassen over de beveiliging van Wilders en de PVV in Volendam niet konden waarderen. VARA-website joop.nl had vergelijkbare ervaringen met PVV-stemmers en verwijderde een cartoon over Wilders na ernsitge bedreigingen, Herman van Veen kreeg dreigementen uit PVV-hoek net als een aantal moskeeen.
Er zijn meer voorbeelden van beperkingen van de vrijheid van meningsuiting die niet uit islamitische hoek komen. Vandaag laat kunstenaar en activist Quinsy Gario in een interview in de Volkskrant weten dat Mensen schrijven dat ze zijn strot gaan afsnijden. Eerder konden we lezen dat Quinsy Gario 'gewend' is aan bedreigingen. Binnen een jaar ontving hij naar eigen zeggen 770 beledigingen en bedreigingen. De daders zijn mensen die zichzelf kennelijk alle vrijheid gunnen en die van een ander beperken. Alleen omdat ze het niet met hem eens zijn.
Een Hamas-vlag, IS-vlag of Princenvlag kun je maar beter thuis laten en Yasmina Haifi werd aan de schandpaal genageld en ontslagen vanwege een complottheorie met een kwalijk luchtje. Het kan allemaal kwetsend en ongepast zijn, maar het zet niet aan tot geweld en zou wat mij betreft tot dezelfde vrijheid van meningsuiting moeten behoren als die Hans Teeuwen moet hebben.
En dan zijn we ten slotte de laatste jaren erg goed geworden in het snel labelen van mensen met een andere of ongewenste mening. Al snel ben je 'racist', 'antisemiet', 'fascist', 'extreemlinks', 'extreemrechts', 'haatprediker', 'islamofoob', 'moslimknuffelaar', 'politek correct', 'zionist' of 'radicaal'. Die labels zijn nog geen inperking van de vrijheid van meningsuiting en zullen geregeld terecht gegeven worden, maar ze zijn ook wel een erg makkelijk middel geworden om onwelvallige meningen niet meer serieus te hoeven nemen. Voordat je het weet gaat men een stapje verder en sta je op een lijst met landverraders of volksvijanden (met de geruststellende toevoeging 'geen hitlist') of word je bedreigd en dan is er wel sprake van ernstige beperking van de vrijheid van mening.
Ik begrijp dat Hans Teeuwen aan zelfcensuur doet als het gaat om grappen over de islam gaat. En toch is het triest dat hij dit doet. Theo Maassen wil wel harde grappen blijven maken, zei hij na de aanslag op Charlie Hebdo tegen RTL Nieuws.
Hopelijk denken veel kunstenaars daar hetzelfde over. Humor en kunst kunnen schuren en ongemakkelijk zijn, ze kunnen als kwetsend en onbeschaafd worden ervaren, maar ze werken ook relativerend en zijn belangrijke wapens zijn tegen elke vorm van religieuze of politieke intolerantie. Zolang er maar niet sprake is van dreigementen, geweld of de inperking van vrijheid van anderen.
Het is jammer dat het debat over de vrijheid van meningsuiting vaak zo hypocriet is. Als de mensen die zich druk maken om de vrijheid van meningsuiting van Hans Teeuwen zich nu net zo druk zouden maken om de vrijheid van Quinsy Gario, of vice versa, dan zouden we al een heel eind verder zijn.
Ewoud Butter is onderzoeker en hoofdredacteur van Republiek Allochtonië. Meer van Ewoud op dit blog hier of op zijn website. Ewoud is ook te volgen op twitter: @ewoudbutter
Ewoud Butter schrijft geregeld over de vrijheid van meningsuiting. Lees ook: Een ritueel debat met hypocriete trekjes
Meer over de vrijheid van meningsuiting hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over ewoud butter, hans teeuwen, theo maassen, vrijheid van mening, vrijheid van meningsuiting, vvmu.
Reacties
Wie zijn wij om de ernst te kunnen beoordelen van de bedreigingen aan Quinsy?
Dergelijke bedreigingen kunnen bijzonder intimiderend zijn en vrijheidsbeperkend. Moeten we wachten tot er ongelukken gebeuren en er opeens een Nederlandse Breivik onder die reaguurders blijkt te zitten? Wat voor zieke figuren zijn het die die lijstjes met landverraders en volksvijanden opstellen? De toevoeging dat het geen hitlist is maakt het niet echt geruststellend.
Marcel Hulspas - 28/08/2015 11:32
