De Toekomst van de Islam ligt in het Westen
In opinie door Jan Jaap de Ruijter op 03-06-2015 | 13:57
Tekst: Jan Jaap de Ruiter
In juni vinden diverse symposia plaats over de toekomst van moslims in Nederland. Zo organiseert Tilburg University op vrijdag 5 juni een conferentie met als titel ‘Allah in Nederland. De sociale werkelijkheid van de islam’. Op donderdag 11 juni is er een debat in Hilversum over het thema ‘Duurzaam Islamitisch Activisme’ en op 14 juni organiseert de Hizb ut-Tahrir een themamiddag over de toekomst van moslims in Nederland.
In onderstaand discussiestuk roep ik moslims in Nederland op tot het afwerpen van hun trauma’s en tot het ontspannen beleven van hun religie in de schoot van de democratie.
Een oproep tot de moslims in Nederland: ontwikkel een traumavrije Islam
Dat er in het Oude Testament of Thora niets staat over de historische figuur Jezus is logisch. Immers, het Oude Testament heeft vorm gekregen in de periode dat Jezus er nog niet was. Ook staat er geen enkele verwijzing in naar het christendom zoals het zich later zou ontwikkelen. Vanzelfsprekend lezen we in datzelfde Oude Testament niets over de islam in de zin van de godsdienst die haar opwachting maakte in de zevende eeuw na Christus. In het Nieuwe Testament, chronologisch volgend op het Oude Testament, wordt veelvuldig verwezen naar het Oude Testament en de joden. Ook dat is logisch. Het christendom kwam immers uit het jodendom voort en het zou raar zijn als er daarom niets over joden en het Oude Testament stond in de christelijke heilige boeken. Geheel in lijn met deze redenering verbaast het ten slotte niet dat de Koran, het heilige boek van de islam, melding maakt van zowel joden als christenen. Immers, in het Arabië van de profeet Mohammed woonden zowel joden als christenen en met beiden heeft de profeet gesproken en van gedachten gewisseld.
Mohammed: geenszins de Benjamin
De profeet Mohammed beschouwde zichzelf als het zegel der profeten en de Koran als het ultieme, laatste, woord van God. Joden en christenen zijn beide aanbidders van die ene God (alhoewel de drie-eenheid moeilijk uit te leggen viel) en de profeet beschouwde zijn boodschap van onderwerping als de vervolmaking van die monotheïstische boodschap. Joden en christenen zaten zeker op de goede weg, maar waren op punten afgedwaald. Vandaar de uitnodiging van de profeet aan hen om zich bij hem aan te sluiten. De late geboorte van de profeet was in zijn eigen perceptie een zegen. De hele wereld zou zich aansluiten bij de islam en die ene God zou een ieder regeren. Maar een Benjamin werd hij zeker niet.
Want de zegen van de late geboorte bleek een vloek. Mohammed kon roepen wat hij wilde, hij kreeg noch joden, noch christenen met zich mee. En het werd nog veel erger. Toen de Profeet wereldlijk heerser geworden was in de oase van Medina, kwam hij al gauw in conflict met de drie joodse stammen aldaar en hoe later in de tijd hoe gewelddadiger deze conflicten afliepen, ten nadele van de joden overigens.
Het trauma van de Koran
Het verbaast dus niet dat de Koran vol staat van de verwijzingen naar joden en in mindere mate christenen en in veel van die verwijzingen klinkt de frustratie van Mohammed door. Hij, het zegel der profeten, met de ultieme boodschap van God aan de mensen, werd afgewezen door de andere in-één-Godgelovers.
Dit trauma zou de islam tot op de dag van vandaag kenmerken. De afkeer van joden en christenen of, zo je wilt, zionisten en kruisvaarders, is diep ingesleten bij veel moslims, de gewone man en vrouw en de leidslieden.
Nu speelde dit trauma in de eerste eeuwen van de verspreiding van de islam niet zo’n grote rol. Immers, de moslims waren oppermachtig en joden en christenen, die binnen de islam toch nog een bevoorrechte positie kregen als ‘Bezitters van een Boek’, waren de moslims onderworpen in de veroverde gebieden. De overwinnaar heeft natuurlijk altijd gelijk.
De panelen schuiven
Maar de panelen gingen schuiven toen het Osmaanse rijk, de zetel van het toenmalige kalifaat, het onderspit delfde tegen de opkomst van het in alle opzichten superieure westen. De negentiende eeuw kenmerkte zich door een toenemend verval van genoemd rijk en een doorzettende beïnvloeding van de hele islamitische wereld door het imperialistische westen. Na de val van het Osmaanse rijk na de eerste Wereldoorlog werd het Midden-Oosten in staten verdeeld waarvan de grenzen door het westen werden vastgelegd.
Het verval van de islamitische rijken en staten en de vaststelling dat het –christelijke- westen met haar moderniteit de wereld beheerste vanaf de negentiende eeuw was een schok voor de moslims, de gewone man en haar leidslieden. Zij beschouwden zich immers als de ultieme dragers van de boodschap van die ene God en ze vonden nog steeds dat joden en christenen ernaast zaten met hun interpretatie van het geloof in die ene God. Hoe kon dit toch gebeuren?
Aanpassen of back to the roots?
En zo ontstonden er in de islamitische werelden twee stromingen. De ene stroming vroeg zich af wat de oorzaak van het verval was van de islam en hoe de islam de concurrentie met de moderniteit van het christelijke westen kon aangaan en kon overwinnen. De andere stroming pleitte voor een terugkeer naar de zuivere islam van de profeet en de eerste generaties na hem. Dan zou het allemaal weer goed komen.
De moslims mochten reageren zoals ze wilden, het trauma van de afwijzing van joden en christenen van de islam, dat feitelijk in de genen van de profeet had gezeten, zat ook in de modernistische beweging van de islam enerzijds en in de back to the roots beweging anderzijds.
Het eeuwige trauma
De geschetste situatie is vandaag de dag niet anders. We zien in de islam stromingen die ten doel hebben zich te verzoenen met de moderniteit om de islam aan diezelfde moderniteit die linksom of rechtsom toch westers is, aan te passen. Tegelijkertijd zijn er allerlei orthodoxe stromingen als salafisme, jihadisme, Islamitische Staat en al Qaeda, die een terugkeer naar de ‘ware’ islam propageren. Beide blijven echter geconfronteerd met de vraag wat te doen met de uitdaging van het tot op heden zo superieure westen en westerse denken.
Had de profeet nu maar afgezien van een oproep aan joden en christenen om zich aan te sluiten bij de islam. Had hij de islam nu maar gewoon bestempeld als een religie voor alle mensen, zonder –religieus- aanzien des persoons. Was de Koran nu maar enkel en alleen een boek voor ‘de mensen’ geweest: de eenvoudige vaststelling dat er maar een God is en dat die aanbeden dient te worden.
Maar dat is allemaal niet gebeurd. En het conflict dat zo besloten ligt in de islam zal op deze manier nooit verdwijnen met alle gewelddadige consequenties van dien voor zowel de islamitische als de hele wereld, consequenties waar we tot op de dag van vandaag getuige van zijn.
Het Westen: de onwaarschijnlijke sleutel tot de ware islam
Maar er is een oplossing voor dit zo diep ingesleten probleem en de oplossing ligt in het Westen, en dan bedoel ik West-Europa en de Verenigde Staten. Grote moslimgemeenschappen wonen daar inmiddels meer dan vijftig jaar en er is sprake van een eerste, tweede en derde generatie. Veel van deze mensen hebben hun leven lang in democratische landen gewoond en erin gefunctioneerd. Wellicht tot hun eigen verbazing stellen zij vast dat het Westen onderdak biedt aan vrijwel alle vormen van islam: van salafistisch tot zeer liberaal. Ook is het in Het Westen mogelijk afstand te doen van je geloof zonder dat er iets naars gebeurt. In Het Westen heerst een godsdienstvrijheid waar geen enkel islamitisch land maar aan kan tippen. Het Westen heeft met de Verlichting begrepen dat kerk en staat gescheiden moeten worden wil je een evenwichtige en zo vrij mogelijke samenleving krijgen. Democratie is het minst slechte systeem van bestuur, zoals Churchill al zei, en dat geldt zeker voor bestuur over religieuze mensen. De mate van geloofsvrijheid in een democratie is vele malen groter dan in een theocratie.
De toekomst van de islam ligt daarom in het Westen. De islam kan gedijen in het Westen, zelfs in een Westen dat geteisterd wordt door islamofobie. De islam in al haar variatie gedijt namelijk al in het Westen. Geen enkel islamitisch land doet dat het Westen na.
Ongekende geloofsvrijheid
Als de moslims in Het Westen zich dit meer bewust worden dan ze dat mogelijkerwijs al zijn, en zich realiseren dat de Europese moderniteit en de eraan verbonden vrijheid van godsdienst hen oneindig meer mogelijkheden geven dan ze ooit kunnen krijgen in een land als Iran, Saoedi-Arabië en zelfs Turkije, en als ze vaststellen dat joden en christenen in het Westen hun eigen religieuze leven kunnen leven zoals ze willen, wat let hen dan dat eeuwige de-joden-en-christenen-deugen-niet trauma van zich af te werpen, op zoek te gaan naar die elementen die de islam zo islamitisch maken, en hun eigen islamitische leven in het Westen leven.
Op die manier vinden moslims eindelijk de rust die ze al zo lang zoeken. Ik weet dat het een paradox is om vast te stellen dat de redding voor de islam uitgerekend in het verlichte Westen ligt. Maar doorgaan op de weg van bitterheid en geweld is op de lange duur geen optie voor de moslims in de islamitische en de hele wereld. Het Avondland kan zomaar de pleister op de trauma’s van de islam zijn. En zo kan de late geboorte uiteindelijk toch nog een zegen blijken te zijn: ook de moslims worden uiteindelijk volwassen.
Oproep tot moslims in Nederland
Met dit stuk roep ik de moslims in Nederland op zich te bezinnen op de aard van hun religie en de ongelofelijke mogelijkheden die ze in de Nederlandse democratie hebben om zich te ontwikkelen. Er is geen enkele reden en noodzaak een Westerse of Europese islam te ontwikkelen. Die islam is er al in al haar verscheidenheid. Ik geef moslims in Nederland slechts een advies: repareer de trauma’s, en beleef de ware islam zonder alsmaar de inmiddels klassiek geworden islamitische confrontaties aan te gaan. Het is nu of nooit en de islam in het westen kan op termijn een voorbeeld worden voor de islam in de islamitische landen. Wie niet durft te dromen, zal nooit zijn idealen verwezenlijkt zien.
Jan Jaap de Ruiter is Arabist. Dit stuk verscheen eerder op zijn website. Een kortere versie van dit stuk verscheen op 3 juni in Trouw. Jan Jaap de Ruiter wil graag reacties op zijn stuk. Dat kan hieronder of door een artikel te sturen naar info@republiekallochtonie.nl
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over islamdebat, islamkritiek, jan jaap de ruiter, moslims, nederland.
Reacties
John Dubbelboer - 10/06/2015 00:49
Raven verwijst naar een website (koran.bbaw.de). Mag ik op mijn beurt verwijzen naar het aardige boek "De omstreden bronnen van de Koran".
Wat is er omstreden? Nou heel veel maar zeker ook het project van Angelika Neuwirth waar Raven op doelt. Kort en goed: men verwijt haar dat ze haar oren laat hangen naar de islamitische wereld. Natuurlijk, we begrijpen het best: de islamitische wereld is vol argwaan en wie de geschiedenis van de Europese Verlichting kent, kan die argwaan zeer goed begrijpen.
Aan de andere kant zitten Westerse koranonderzoekers klem: de 14 bekende versies van de Koran bevinden zich voor het grootste deel in de islamitische wereld. Omzichtigheid is geboden, Iets zo niet veel daarvan proef je in de reactie van Raven. Maar omzichtigheid mag in Nederland buiten islamgeleerden, geen deugd worden, zeker niet als het spel vals wordt gespeeld. En dat is het geval.
Joodse en Christelijke bronnen zijn vanuit de premisse dat ze door mensenhand zijn vervaardigd, grondig wetenschappelijk onderzocht. Het kan niet zo zijn dat de Islam, nota bene als laatkomertje van de drie godsdiensten van Abraham, haar kaarten op de borst houdt en daarmee een comparatief voordelige positie inneemt. Zij kan het concept van het Goddelijk Bevel moeiteloos uitrollen. In Europa dienen Islam, Christendom en Jodendom daarentegen op hetzelfde "level playing field" te opereren. Vrijheid van godsdienst is de vrijheid van een gedomesticeerde godsdienst.
En dan is dat beschamende gedoe dat salafistische "haatimams" niet welkom zijn, opeens niet meer relevant. Laat ieder, SGP'er of haatimam welkom zijn. Als de spelregels maar eerlijk zijn.
Op verschillende plaatsen in de islamitische wereld, ik denk aan Turkije, maar zeker ook in West-Europa, wordt door jonge moslims gewerkt aan domesticatie van de islam. Nog zonder tekstkritiek, maar bij hen ontbreekt ook niet het inzicht dat de koran mensenwerk is. Dat zog. ‘islamkritische’ Europeanen dit proces van vernieuwing steeds maar weer verstoren door stootjes of stoten uit te delen, waar ze dan maar tegen moeten kunnen, is contraproductief. Laat die mensen zich toch eens in rust ontwikkelen!
Wim Heitinga - 07/06/2015 12:31
Helemaal eens.
Als de Katholieke kerk zich nu nog net zo zou gedragen als in de Middeleeuwen zou niemand dat accepteren.
De islam is al vele eeuwen niet veranderd, kent geen scheiding tussen kerk en staat, geen vrijheid van meningsuiting en geen vrijheid van godsdienst.
Het is een raadsel waarom we hier in het westen de islam zouden moeten accepteren.
no double standard - 06/06/2015 01:53
John Dubbelboer - 05/06/2015 22:37
Maar ook hij zegt: krijg toch oog voor het tijdsgebonden karakter van de Islam en vlei je in het warme bedje van het Westen waarbij iedereen veilig is en waar je ook salafist kan zijn. En waarom hebben wij zo'n warm bedje? Dat komt door de Verlichting!
En nu maakt de Ruiter een vergissing.
Onze Verlichting kreeg vleugels door de tekstkritische benadering van de Bijbel. We kunnen ons dat nauwelijks nog voorstellen: wat een bevrijding het was om de tekst van de Bijbel als een een mensentekst te gaan zien.
Met andere woorden: de Verlichting triomfeerde toen de godsdienst inbond.
Het warme bedje van de Verlichting nodigt de Islam van harte uit maar natuurlijk wel op dezelfde voorwaarden als het Christendom.
We noemen het Christendom sinds de Verlichting "gedomesticeerd".
Zonder domesticatie is de Islam niet welkom en dat moeten we gewoon zeggen. Domesticatie betekent dat Moslims tegen een stootje moeten kunnen net zoals Christenen tegen een stootje moeten kunnen. Maar de eerste stap naar domesticatie is het uitbrengen van een wetenschappelijke tekstkritische editie van de Koran. Die ontbreekt nog altijd en dat is een schandaal in de dialoog van het Westen met de Islam.
Velen denken dat islamofobie het grote schandaal is, helaas.
