De Allah van de moslimdiaspora heeft zoveel soul
In opinie door Shervin Nekuee op 26-10-2017 | 08:38
Ik had van Jan Leyers in zijn zoektocht naar Allah in Europa meer muziek verwacht – letterlijk en figuurlijk. Maar het beeld dat hij van moslims in Europa schetst is dat van de aanhangers van een saaie, eentonige droogkloot van een Allah. Precies het beeld dat past bij de zelf-reconstructie van de huidige bevrijde ex-protestantse natie die Nederland vooral is – excuus katholieke en joodse vrienden, het gaat mij om de dominantie van protestante cultuur hier.
De lens van Leyers gaat gepaard met een sub-tekst: “Ook wij waren ooit streng in de leer, terend op de angst voor God en bevangen door een collectief sadomasochistisch fetisjisme voor wat mag en niet mag van God. Wij zijn nu echter bevrijd van het zelfverkozen grijze massa leven. Individuen met bewuste keuzes zijn wij geworden, verlichte feestbeesten. Jullie bevrijding en vreugde laat nog op zich wachten.”
Het is echt de vraag of het protestante verleden van Nederland werkelijk zo grijs en grauw was, en nog meer, het is de vraag of het huidige “kiezen voor de kudde” dat de Nederlandse seculiere op consumptiecultuur tierende samenleving vertoont, echt zo zaligmakend is. Daar zet ik mijn vraagtekens bij.
Wat ik wel zeker weet is dat het schetsen van Allah en de Islam in Europa met een blik op een eigen verzonnen en gehate verleden een valse manier is om het eigen verhaal nog eens te bevestigen.
Van de Vrijzinnige Protestantse Radio Omroep, die de P van protestant vooral als een last draagt, valt waarschijnlijk niet meer dan dit te verwachten. Het dominante verhaal van de babyboomers op wier ideologie ook de jonge generatie VPRO drijft, doorklinkt in de keuze en de toon van alle programma’s. In die hoek van het “progressieve” Nederlandse medialandschap word je effectief gedisciplineerd om op zoek te gaan naar een bevestigend beeld van hoe de verhouding tussen God en de mens in elkaar zit.
Maar van de Belg Jan Leyers had ik meer verwacht, omdat hij niet besmet is met de Nederlandse babyboomers zelfreconstructie. Te meer omdat ik in zijn serie de Weg Naar Mekka zag dat hij een oog voor schoonheid van andermans culturen heeft.
Maar helaas. Het lijkt alsof de westerling de schoonheid van de Ander alleen waarderen kan zolang het daar in Verweggistan is, in het land van moslims. De islam in West-Europese diaspora is vooral één te doorgronden eenduidige formule. Tekenend was de schoonheid van gesprekken en beelden in Bosnië.
In het rijk van Allah geen muziek?
In Nederland daarentegen worden we getrakteerd op de theologische verhandeling van een droogkloot van een schooldirecteur van een Islamitische middelbare school. Zelf in jonge jaren een rebel – een provo veteraan, jawel! – die nu zich inzet voor de emancipatie van moslims door ze helpen een zuil te vormen. Nee hoor, geen moslim, gewoon een vrije progressieve directeur die moslims een handje helpt. En wat is zijn beeld van Islam eigenlijk? Het is in ieder geval een religie waar zijn lievelingsmuziek van Bach – Lutherse componist, zeg ik u er even bij – niet samen gaat met Allah. Want muziek is verboden in de islam. Punt.
Ho! Wacht eens even. Staat hier een babyboomer van een seculaire post-provo mijnheer die dik verdient aan directeur wezen van een islamitische middelbare school te verkondigen hoe de islam in elkaar zit? Dat in het rijk van Allah geen muziek te ontdekken is? Heb ik hier een seculaire mollah met het alleenrecht op de lezing van een religie van anderhalf miljard mensen te pakken?
Het komt bij Jan Leyers niet op om het de progressieve directeur van een islamitische school in de Lage Landen lastig te maken. Heeft hij in al zijn reizen naar de wereld van de islam dan geen muziek gehoord? Is er werkelijk maar één notie van islam en is die faliekant tegen muzieknoten, werkelijk? Worden de kinderen van de diaspora door een Hollandse ex-protestant opgezadeld met een droogkloot van een amuzikale Allah?
Ik zou zo graag het heel jaar door de kijkers van de Nederlandse TV willen trakteren op een muzikale reis door de wereld van de islam. Van Maghrib naar Mashriq, van het Westelijkste repertoire van de klanken van Allah naar het ritme en de harmonie van de islam in het Verre oosten. Vele honderden jaren is de islam gepaard gegaan met zang, muziek, dans en poëzie. En in onze tijd kan je in het voorjaar in Marokko beginnen met het bijwonen van muziekfestivals, om vervolgens via het Noordelijke Afrika, het Midden-Oosten, Pakistan en India naar Indonesië te reizen en weer terug richting Europa om het jaar bijna af te sluiten in Anatolisch Turkije met het jaarlijkse muziekfestival in de laatste rustplaats van Rumi, de Prins van mystieke poëzie. En bij al die festivals kun je telkens Allah in ritmes en het Goddelijke in verzen en voorzien van cadans treffen.
Zeg me niet dat de moslimdiaspora al dat muzikale erfgoed achter zich heeft gelaten. Ik maak al sinds 2007 hier op de koude grond van de Lage Landen een vurig mystiekfestival met enkele musici die hier wonen en met veel devotionele en mystieke muziek uit de contreien waar Europese moslims vandaan komen.
Natuurlijk, in de afgelopen decennia en met dank aan de belangrijkste bondgenoot van het westen in het Midden-Oosten, Saudi-Arabië, is in Europa ook een assertieve neo-orthodoxie ontstaan. Het grote geld dat de sponors uit de Golf te bieden hebben, leidt tot marginalisatie van moslimjongeren in islamofobisch Europa en een gebrek aan kennis van de cultuur en geschiedenis van de wereld van islam onder een groot deel van de diaspora. Tezamen moedigen ze een deel van neo-orthodoxen aan om de diverse islamitische gemeenschappen in Europa te disciplineren tot een eentonige kudde en ze gevangen te nemen in een strak halal/haram regime.
Die strijd is nog lang niet beslecht. De representatie van de Islam in dit VPRO programma schept een beeld dat vooral een steun in de rug is voor de boodschap van de door de Saudies gesponseerde neo-orthodoxen. Een perverse uitkomst, voor een zogenaamd progressief omroep.
De Allah van de moslimdiaspora heeft zoveel soul, jammer dat - noch de documentairemaker noch de componist - Leyers daar oren naar heeft.
P.S. Zie hier een link naar Bach en Rumi, een compositie van in Londen wonende Iraanse componist.
Meer over Allah in Europa, islam, media.
