Home » Blog » Opinie » Bolkestein, niet religie an sich maar gepolitiseerde religie is het probleem

Bolkestein, niet religie an sich maar gepolitiseerde religie is het probleem

In opinie door Gert Jan Geling op 31-08-2015 | 09:42

Tekst: Gert Jan Geling

In een opiniestuk in De Volkskrant schreef oud-VVD leider Frits Bolkestein recentelijk dat jihadisme alles te maken heeft met islam. Hij haalt hierbij onder meer de jurist David Suurland aan die van mening is dat de islam een religieuze fundering vormt voor politiek geweld. Probleem met de redenering van Bolkestein is dat hij exclusief religie, en dan in dit geval de islam, als oorzaak aanwijst voor politiek geweld. De term ‘politiek geweld’ verraadt echter al dat het geweld dat we zien nooit alleen door religie an sich veroorzaakt kan worden. Het geweld dat we zien wordt dan ook niet zozeer veroorzaakt door de islam, maar door een vorm van gepolitiseerde religie, de politieke islam.

Een ander woord voor politieke islam is ook wel ‘islamisme’. Het islamisme is een ideologie waarvan de aanhangers van mening zijn dat de islam zowel de publieke als de privésfeer dient te domineren. Het uiteindelijke doel van deze groep is het stichten van een islamitische staat, al dan niet door middel van het gebruik van geweld.

Het jihadisme is de meest gewelddadige stroming binnen het islamisme. Jihadisten zijn van mening dat alleen een totale oorlog tegen de vijanden van de islam, waaronder zij ook veel moslims scharen, tot de stichting van een islamitische staat kan leiden. Binnen deze islamitische staat die men door middel van geweld wil vestigen heeft een overheid die met de Koran in de hand regeert totale controle over haar bevolking, aangezien deze overheid sharia heeft geïmplementeerd en erop toeziet dat de bevolking deze sharia naleeft. Burgers hebben hierin geen inspraak. Men gelooft immers dat God de regels al uiteen heeft gezet. Mensen kunnen deze alleen opvolgen. Een dergelijke ideologie is qua karakter te omschrijven als totalitair. Het islamisme is, naast het fascisme en communisme, dan ook een van de totalitaire ideologieën die de mensheid heeft voortgebracht.

Uiteraard speelt de islam een belangrijke rol binnen het islamisme, en ook binnen de jihadistische stroming van het islamisme. De stelling dat het jihadisme weinig met de islam te maken heeft valt dan ook niet hard te maken. Maar de bewering die Bolkestein doet dat de met name religie hier de oorzaak is van het jihadisme kent ook allerlei mankementen.

Allereerst faalt Bolkestein erin het onderscheid te maken tussen de jihad van het islamisme en de jihad van de islam. De jihad van de islam, zoals beschreven in de Koran, was primair defensief van aard. De jihad was een instrument waarmee de vroege moslimgemeenschap zich tegen haar talrijke vijanden mocht verdedigen in een tijd dat zij in haar voortbestaan bedreigd werd. Door geleerden werden allerlei voorwaarden opgelegd waaraan voldaan diende te worden voordat moslims de jihad mochten strijden.

Islamisten echter gooien de meeste van deze voorwaarden overboord, en rekken het defensieve karakter van de jihad dusverre op dat zij in hun eigen straatje past. Islamisten hebben de jihad als het ware opnieuw uitgevonden, en streven er nu naar om moslims te laten geloven dat hun jihad de enige echte jihad is. Zij zijn er niet alleen in geslaagd om een klein deel van de ummah, de wereldwijde moslimgemeenchap, dit te doen geloven, maar blijkbaar ook Frits Bolkestein.

Want Bolkestein ziet niet in dat het probleem in kwestie niet zozeer religie, maar gepolitiseerde religie is. Pas wanneer religie zich mengt men politiek ontstaan ideologieën als het islamisme. Politiek en religie samen is een uiterst giftige combinatie, die zowel in het heden als in het verleden veel slachtoffers heeft geëist. Politiek en religie zouden daarom ook in principe van elkaar gescheiden moeten zijn.

Religie an sich leidt niet tot het streven naar een islamitische staat door middel van de jihad. Zelfs binnen orthodox-islamitische hoek zijn er stromingen, zoals de a-politieke salafisten, die van mening zijn dat individuele moslims zich niet met politiek bezig dienen te houden en dus ook niet met een islamitische staat of het jihadisme. Deze groep is vreedzaam en leeft teruggetrokken in de samenleving. Hooguit bidt men in deze kringen voor een islamitische staat. Dit kan geen kwaad. Een islamitische staat is nog nooit door middel van bidden tot stand gekomen. Een islamitische staat komt door middel van geweld tot stand.

We moeten daarom erkennen dat de islam an sich geen voedigsbodem voor jihadisme hoeft te zijn. Pas wanneer religie gepolitiseerd wordt en het islamisme ontstaat worden de zaken problematisch. Alhoewel er ook vreedzame islamisten bestaan die van mening zijn dat de islamitische staat niet door middel van geweld maar met vreedzame middelen tot stand dient te komen is voor veel islamisten geweld, in de vorm van het jihadisme, het instrument om deze islamitische staat te stichten. In het verleden is een islamitische staat bovendien nog nooit gesticht zonder geweld.

Maar zonder het element van politisering is de islam een religie als alle andere, en niet noodzakelijkerwijs een fundering voor politiek geweld. Het onderscheid tussen religie en gepolitiseerde religie, tussen islam en islamisme, is dan ook cruciaal. Het zou een goede zaak zijn als ook Frits Bolkestein dit voortaan zou maken.

Gert Jan Geling studeerde onder andere Internationale Betrekkingen en Arabisch.

Bolkestein, islam en terrorisme

Wereldwijd en in het Midden-Oosten, Noordelijk Afrika en Zuid-Azië is de islam de afgelopen jaren de belangrijkste inspiratiebron voor terroristische bewegingen. In andere regio's in de wereld gaat het overigens vooral om terroristische organisaties met politieke, nationalistische, seperatistische of andere religieuze motieven.

In hoeverre is het gewelddadige 'jihadisme' een onlosmakelijk onderdeel van de islam? Frits Bolkestein (her)opende deze discussie deze week door een samenvatting te geven van een artikel dat David Suurland schreef in het Liberaal Reveil, een blad van de Teldersstichting van de VVD ter nagedachtenis van Hans Jansen.  Suurland schrijft in dit artikel dat de vier belangrijkste rechtsscholen in de islam allen pleiten voor de offensieve gewelddadige jihad. 

Enis Odaci en Arnold Yasin Mol reageerden hier direct op: Bolkestein en Suurland lezen de islamitische bronnen selectief betogen zij.

Volgens Marcel Hulspas hebben moslimterroristen die kiezen voor de aanval op het Westen geen 'schoolse’ rechtvaardiging nodig. Zij bedrijven, als waren ze rechtsgeleerden, de ijtihad: ze ontwikkelen nieuwe regels, gebaseerd op de bronnen, maar buiten de traditionele scholen. Noem terrorisme dus maar de vijfde rechtsschool schrijft Hulspas.

Los van de reacties op het artikel van Bolkestein/Suurland verschenen er deze week nog drie artikelen over ongeveer hetzelfde onderwerp:

Safeer Siddiqui betoogt dat de Nederlandse media moslims als terroristen neer zetten en te weinig aandacht hebben voor het vredelievende tegengeluid.

De Turkse prediker Fethullah Gülen ten slotte gaf een verklaring uit waarin hij moslims oproept zich met meer overgave tegen terrorisme te keren.

Emcemo, Argan en Aknarij haalden afgelopen zomer islamdeskundige Rachid Benzine naar Nederland. Een verslag van de bijeenkomsten leest u hier.

Eerder deze maand verscheen ook het inmiddels veel gelezen artikel van Jan Blommaert over het Islamdebat in Nederland en België. Sven Snijer reageerde hier op.

Meer artikelen in het kader van het 'islamdebat' leest u hier

Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.  

Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!  

Meer over bolkestein, gert jan geling, islam, islamdebat, islamgeweld, jihad.

Reacties