Blijven(d) investeren in ongedocumenteerden
In opinie door Roemer van Oordt op 23-02-2014 | 15:47
Tekst: Niek van Hirtum en Roemer van Oordt
Burgemeester Van der Laan pleit in een brief die hij deze week stuurde aan de gemeenteraad van Amsterdam voor het vrijmaken van 1,7 miljoen euro voor de extra opvang van zieke en zwakke uitgeprocedeerde asielzoekers. De PVV is - weinig verrassend - onthutst over het gedogen door staatssecretaris Teeven van het Amsterdamse voornemen en eist een debat over ‘het legaliseren van illegaliteit’. Reacties: de Kamer gaat verschillende debatten over het asielbeleid samenvoegen en GroenLinks Amsterdam wil graag in gesprek met PVV’er Fritsma over ‘Nederlandse kernwaarden als gastvrijheid en het helpen van mensen’. Niet debatteren maar blijven(d) investeren, betogen Niek van Hirtum en Roemer van Oordt.
Ongedocumenteerden
Van der Laan vindt de 80 opvangplekken die er nu zijn al lange tijd niet toereikend. De 1.7 miljoen euro is bedoeld voor de realisatie van 40 extra plekken voor zieke en zwakke uitgeprocedeerde asielzoekers en garandeert een vergoeding van 3000 Euro voor hen die zelf onderdak hebben gevonden.
Met de brief aan de raad geeft de burgervader overigens ondersteuning aan een initiatiefvoorstel van GroenLinks Amsterdam (pdf) uit 2013 om in Amsterdam de hulp en opvang van ongedocumenteerden in goede banen te leiden. Fractievoorzitter Marieke van Doornick op hun site:
“In Amsterdam worstelen we al lange tijd met de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers en andere ongedocumenteerden. Het is de taak van het Rijk en gemeenten mogen het doen, maar het Rijk doet het niet. Mensen die niet terug kunnen naar hun herkomst land of nog een beroepsprocedure hebben lopen, worden zonder pardon op straat gezet. Door de positieve reactie van de Burgemeester op mijn initiatiefvoorstel kunnen we eindelijk serieus werk maken van de opvang van mensen die door het kabinet aan hun lot worden overgelaten. Het gaat om perspectief bieden, mensen ondersteunen met nieuwe asielaanvragen, hen helpen bij hun psychiatrische problemen en voorbereiden op eventuele terugkeer. Amsterdam laat, in tegenstelling tot het kabinet, de vluchtelingen niet in de kou staan”.
Politiek
Dat Van der Laan het initiatief van GroenLinks omarmt komt niet uit de lucht vallen. Hij gaf steeds al aan gemeentelijke (mede)verantwoordelijkheid belangrijk te vinden. Ook benadrukte hij voortdurend het humanitaire argument. Bovendien deelt hij het inzicht dat ‘terugkeerbeleid’ waarbij mensen op straat belanden averechts werkt, omdat vluchtelingen dan volledig gericht zijn op overleven en niet kunnen focussen op hun toekomst.
Nog belangrijker voor de politiek is de zwaarwegende uitspraak van de European Committtee of Social Rights van oktober vorig jaar, die vluchtelingen recht geeft op onderdak, voedsel en kleding en die dit voorjaar bindend wordt. Deze Europese druk is debet aan de opstelling van Teeven. De staatssecretaris hoopt nu weg te komen met een gedoogconstructie van het rijk, waarbij gemeenten uitvoeren en betalen, zonder dat hij door Brussel op z’n vingers wordt getikt. Uiteraard heeft de PVV daar geen boodschap aan. Het gaat immers om Europa én vluchtelingen.
In the meantime overseas
Op 10 februari 2014 berichtte de Huffington Post over de aankondiging van de burgermeester van New York City dat ongedocumenteerden ID-kaarten zullen krijgen. Want, zo stelt hij:
“We zullen de half miljoen (!) ongedocumenteerde New Yorkers, wiens stemmen ongehoord blijven, beschermen. We zullen aan alle New Yorkers, ongeacht hun verblijfstatus, ID-kaarten uitreiken, zodat geen zoon of dochter van onze stad het zonder bankrekening, huurcontract, bibliotheekkaart enzovoorts, hoeft te stellen, simpelweg omdat ze geen identificatie kunnen overleggen. Tegen alle mede-New Yorkers, die ongedocumenteerd zijn, zeg ik: New York City is ook jouw thuis, we zullen geen van onze inwoners dwingen om hun levens in de schaduw door te brengen”.
Voor zijn Spaanssprekende stadsgenoten herhaalde hij deze statement ook nog eens in hun moedertaal. De kaart waar de New Yorkse burgermeester over spreekt is een stedelijke (lokale) identificatiekaart, die niet op federaal niveau geaccepteerd wordt.
Tien andere Amerikaanse steden participeren inmiddels in een lokaal ID-kaart programma. Het idee achter deze lokale ID-kaart is de paradox tussen nationaal en lokaal beleid ten aanzien van immigranten zichtbaar maken en ondervangen. Wetten en regels worden op nationaal niveau uitgevaardigd, terwijl de impact van deze wetten en regels lokaal (in de steden) neerdaalt. Terwijl politici en bureaucraten onderhandelen over het wettelijke kader waarin mensen wel of niet in de gemeenschap worden opgenomen, proberen de mensen waar het over gaat hun levens te leiden en te participeren in de samenleving. Zonder ID-kaart is dit nagenoeg onmogelijk. De lokale ID-kaart biedt hierin uitkomst.
Nederland
In Nederland leven zo’n 100.000 mensen met het stempel ‘illegaal’ op hun voorhoofd. Hieronder vallen vluchtelingen zonder verblijfsvergunning, maar ook toeristen met een verlopen visum. Wij focussen hier op ongedocumenteerden die nergens heen kunnen; niet naar hun thuisland door de onveilige situatie, niet naar een andere Europees land als resultaat van het Verdrag van Dublin; en niet als ‘legaal’ in Nederland, vanwege het inhumane Nederlandse beleid. Een kafkaëske situatie.
Natuurlijk zijn er talloze argumenten te verzinnen waarom de Amerikaanse situatie niet te vergelijken is met de Nederlandse. Zeker wél relevant is de stap van Amerikaanse steden om het heft in handen nemen tegen federaal beleid dat mensenrechten in de basis schendt en mensen een ‘legaal’ bestaan ontneemt.
Er zijn initiatieven die daar invulling aan proberen te geven. Met de strafbaarstelling van ‘illegaliteit’ in het vooruitzicht werd een symbolisch Paspoort van Amsterdam ontwikkeld door verschillende lokale organisaties die zich het lot van ongedocumenteerde vluchtelingen aantrekken. Doel is tweeledig: het informeren van mensen zonder verblijfsvergunning over hun rechten en hun wegwijs maken in de sociale advies- en hulpkaart van Amsterdam én alle betrokken hulp- en dienstverleners in Amsterdam laten zien dat ook mensen zonder verblijfsvergunning geholpen kunnen - en soms wettelijk moeten worden. Ook vraagt het paspoort aandacht voor de kwetsbare positie van ongedocumenteerden.
Vluchten in Amsterdam
In Amsterdam zijn er zo’n 10.000 ongedocumenteerden, waarvan het merendeel vluchteling is. Het topje van de ijsberg hebben we de afgelopen anderhalf jaar in onze hoofdstad zien trekken van Vluchttentenkamp naar Vluchtkerk en van Vluchtflat naar Vluchtkantoor. Inmiddels is een flink deel van hen neergestreken in de Vluchthaven. Een andere groep houdt zich op in de Vluchtgarage, waar de situatie schrijnend is (zie hier een korte impressie op youtube).
Gelet op de omvang en uitzichtloosheid van het probleem, pleiten wij er voor dat - zonder alle juridische concequenties zelf direct te overzien - Amsterdam en andere Nederlandse steden, in navolging van het Amerikaanse voorbeeld, de mogelijkheden van stedelijke ID-kaartprogramma’s gaan onderzoeken. Het achterliggende idee is om een stap verder te gaan dan goedbedoelde maatregelen, zoals extra opvangplekken en informatievoorziening. De verstrekking van een officieel Paspoort van Amsterdam zou ´onze ongedocumenteerden’ een deel van hun rechten teruggeven, en hoop en perspectief kunnen bieden. De samenleving als geheel zal er van profiteren, doordat, zoals blijkt uit de Amerikaanse praktijk, het gemeenschapsgevoel op lokaal niveau word versterkt en het gevoel van onveiligheid afneemt.
We moeten - Amsterdam voorop - terug naar een humaan vluchtelingenbeleid. Daarbij hoort in het model van de Amerikaanse steden onder meer het recht op onderdak, onderwijs, werk, een bezoek aan de bibliotheek, het afsluiten van een (huur)contract en het openen van een bankrekening om je inkomen op te storten. Het zou Van der Laan sieren als hij dit voorbeeld zou volgen. De zichtbare voorhoede van ongedocumenteerden in Amsterdam heeft immers aangetoond dat mensen niet zomaar vluchten en alles achtergelaten om vervolgens ook hier een rechten- en machteloos bestaan te moeten leiden. Dat vraagt om blijven(d) investeren.
Niek van Hirtum is politicoloog en cultureel antropoloog. Hij is - op afstand - betrokken bij de ongedocumenteerde vluchtelingen in Amsterdam. Roemer van Oordt is politicoloog en redacteur van Republiek Allochtonië.
Meer informatie over ongedocumenteerden vind je hier.
Meer over vluchtelingen op dit blog: hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door ons te steunen
Meer over amerika, amsterdam, asielbeleid, groenlinks, illegalen, mensenrechten, niek van hirtum, ongedocumenteerden, paspoort, roemer van oordt, van der laan, vluchtelingen.
