Achterstallig onderhoud
In opinie door Ineke van der Valk op 20-06-2016 | 12:10
Tekst: Ineke van der Valk
Racisme is al enige tijd een belangrijk onderwerp van het maatschappelijk debat. Wellicht krijgt dit debat opnieuw een broodnodige inhoudelijke impuls nu de ECRI, de Commissie tegen Racisme en Intolerantie van de Raad van Europa heeft laten weten dat Nederland de aanbevelingen van deze Commissie onvoldoende heeft opgevolgd. ECRI bracht twee jaar geleden een rapport uit over de situatie in Nederland met een serie aanbevelingen hoe Nederland tot een beter anti-racismebeleid zou kunnen komen. Een deel van de aanbevelingen werd onderschreven door de rapporteur van de Verenigde Naties die in de zomer van 2014 een bezoek bracht aan Nederland.
Structurele benadering nodig
De ECRI constateert onder meer de afwezigheid in Nederland van een effectieve structurele benadering ter bestrijding van racisme en rassendiscriminatie. Er wordt weliswaar iets gedaan aan discriminatie op de arbeidsmarkt maar aandacht voor antidiscriminatiebeleid op andere maatschappelijke terreinen ontbreekt, zo constateert de Commissie. Het bestaande actieprogramma tegen discriminatie van de overheid dat bijna ten einde loopt, is in de ogen van de commissie te algemeen. Het richt zich tegen discriminatie maar maakt daarbij te weinig onderscheid in deelproblemen en groepen.
Verder vindt ECRI dat het beleid teveel wordt overgelaten aan gemeenten die vaak de nodige expertise ontberen. Met andere woorden een structureel landelijk beleid dat niet alleen aandacht heeft voor discriminatie in het algemeen maar ook voor de specifieke vormen daarvan zoals die door verschillende groepen worden ervaren, ontbreekt nog teveel. Antisemitisme bijvoorbeeld kent nu eenmaal in al zijn facetten, aspecten en achtergronden weliswaar overeenkomsten met discriminatie van bijvoorbeeld moslims maar ook veel verschillen. Dit brengt mij op iets waar ik al veel langer op heb gewezen, namelijk dat er in Nederland een schromelijk gebrek aan kennis en inzicht heerst als het gaat om racisme en de uitingsvormen ervan. Er is als het ware sprake van grootscheeps achterstallig onderhoud aan wat wel de social fabric wordt genoemd. Dit betekent onder meer dat misvattingen en dus ook misverstanden zich onbelemmerd opeen kunnen stapelen en zij doen dat ook zoals we in de debatten kunnen zien. Het tegengaan van polarisatie rond dit onderwerp is hiermee niet gediend is.
Wat is racisme?
In deze en komende opiniebijdragen wil ik op verschillende van deze misverstanden ingaan. Zij hebben allen betrekking op wat racisme eigenlijk is.
Racisme wordt vaak gereduceerd tot een eigenschap van individuen of tot een aspect van intermenselijke verhoudingen. Het zou hen aanzetten tot een bewuste daad van discriminatie van andere individuen op grond van groepskenmerken. Racisme strekt echter verder dan het individu en de intermenselijke verhoudingen. Het gaat hier om een complex en veelzijdig maatschappelijk verschijnsel dat processen van maatschappelijke ongelijkheid en machtsverhoudingen structureert. Dat doen seksisme in man-vrouwverhoudingen en discriminatie op grond van sociale klasse ook, maar bij racisme staan afkomst en cultuur centraal. Racisme heeft vele gezichten, in verschillende samenlevingen ziet het er anders uit, in de geschiedenis zag het er anders uit en toegepast op verschillende maatschappelijke groepen ziet het er anders uit. Vandaar dat ik het een complex en veelzijdig verschijnsel noem. Vandaar dat het wellicht beter is te spreken in meervoud: racismen in plaats van racisme. Het is dus onjuist om racisme alleen te verbinden aan huidskleur en andere biologische kenmerken zoals haar, ogen en dergelijke. Omdat veel ervaringen en kennis verloren zijn gegaan – wegens dat achterstallige onderhoud - zijn we vergeten dat het bij historische vormen van racisme ook niet alleen om huidskleur en andere biologische kenmerken ging. Altijd speelden er elementen mee die te maken hadden met cultuur zoals taal en religie. Tegenwoordig kan alleen al een accent en een niet inheems klinkende naam een proces van raciale discriminatie triggeren.
Racisme is een van de grote problemen waar niet alleen sommige groepen maar de mensheid als zodanig mee worstelt. Geen enkel individu, sociale groep of natie is daar in beginsel vrij van omdat de neiging tot discriminatie op grond van groepskenmerken met de evolutie is meegegeven. Daarom is kennis opdoen en inzicht krijgen in dit verschijnsel zo belangrijk. Maar omdat het meer is dan een persoonlijke eigenschap of een aspect van intermenselijke verhoudingen is het kijken naar het ‘racisme in jezelf’ een miniem aspect dat mensen ook op een dwaalspoor kan brengen en kan afleiden van het grote maatschappelijke probleem van structurele ongelijkheid en marginalisering dat hier aan de orde is.
Ineke van der Valk is als onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Zij doet onderzoek naar discriminatie en extremisme, de laatste jaren vooral naar islamofobie. Deze column verscheen eerder in Zaman Vandaag en is in overleg met de auteur ook op Republeik Allochtonié geplaatst. Meer van en over Ineke van der Valk: hier
Meer over racisme op dit blog: hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over discriminatie, ineke van der valk, racisme.
