Herdenking Srebrenica 2020 ( deel 2)
In nieuws door Claire Schut op 12-07-2020 | 23:39
Ook bij de herdenking van 25 jaar Srebrenica op 11 juli 2020 gooide corona roet in het eten. Veel Bosnisch-Nederlandse moslimfamilies die andere jaren in grote getalen toestromen om samen – als ware het één grote familiereünie – te rouwen en bij te praten, moesten ontbreken. Vanwege corona waren ze nadrukkelijk gevraagd om thuis te blijven en de herdenking via een livestream te volgen. Ook kabinet, parlement en politieke partijen schitterden door afwezigheid. Onder het geroezemoes van de bomvolle terrassen op het Plein (want dat ging wel gewoon door) werd het toch een mooie, waardige herdenking van 25 jaar Srebrenica. Mede dankzij de vlammende toespraak van oud-minister Jan Pronk.
Twee uur voor de Nationale Herdenking Srebrenica 2020 werd er op het Plein hard gewerkt. In een cirkel rond het standbeeld van Willem van Oranje stonden weliswaar al de 25 prachtige zwart-wit portretten van 25 jonge mensen met Bosnische roots opgesteld, met citaten wat de genocide voor hen persoonlijk betekent en waarom de val en genocide van Srebrenica ook Nederlandse geschiedenis is. Maar verder moest er nog veel gebeuren. Overal lagen kabels uitgerold, door luidsprekers klonk ‘test test test’ en in een stand aan de rand van de cirkel waren enkele mannen bezig programmaboekjes op stapels te leggen.
Ook het ministerie van Defensie was er nog niet klaar voor. Al was de herdenking in Srebrenica-Potočari allang begonnen en de videoboodschap van premier Rutte al enkele uren eerder uitgezonden, op het departement wapperde de Nederlandse driekleur nog vol in top. Pas nadat de kleine, door corona uitgedunde Marš Mira (vredesmars) van Wassenaar naar Den Haag om half 3 het Plein opliep, ging de vlag halfstok. De organisatie stelde dit ‘gebaar’ – waar ruim twintig Nationale Herdenkingen Srebrenica op moest worden gewacht – zo op prijs dat het speciaal werd gememoreerd.
Het programma van ‘25 jaar Srebrenica: Waarheid? Gerechtigheid? Erkenning?’ liep langs dezelfde paden als voorgaande jaren. De beginselverklaring van het organisatiecomité Nationale Herdenking Srebrenica Genocide. Een toespraak voorgelezen door een nabestaande Nedim Osmanović namens de Vereniging Overlevenden Srebrenica Genocide 1995. Toespraken van oud-minister Jan Pronk en van minister Ank Bijleveld van Defensie. Ook was er muziek – liederen over intens gemis en verdriet, zoals het hartverscheurende ‘Srebrenica Inferno’. Er was gebed door Imam Elvedin ef. Softić van ICC Hajr Enschede. Twee minuten stilte – jammerlijk verstoord door het geroezemoes op de terrassen en de ketelmuziek uit de omringende kroegen die zelfs op dat moment van stilte niet even kon worden uitgezet. De ‘last post’ door Bert van Bommel. Het hijsen van de banier. Een woord van dank. Afscheid.
Wat helaas aan het programma ontbrak, waren de rondgangen over het Plein. Normaliter worden dan onder tromgeroffel de namen genoemd van de slachtoffers die in het betreffende jaar in Srebrenica-Potočari worden begraven. Nu waren rondgangen vanwege de coronamaatregelen niet mogelijk. In plaats daarvan las Sefkija Hadziarapović de namen van de 9 slachtoffers voor, na elke naam gevolgd door een enkele, droge tik op de trom. Het oudste slachtoffer dat op 11 juli 2020 op de begraafplaats van Potočari is begraven: Pezić (Alija) Hasan (1925), 70 jaar oud. De jongste dode: Ibišević (Ahmo) Salko (1972), 23 jaar jong. Als je daar bij stil staat, kan je alleen nog maar huilen.
Veel Bosnisch-Nederlandse moslimfamilies die andere jaren in grote getalen toestromen om samen – als ware het één grote familiereünie – te rouwen en bij te praten, moesten helaas verstek laten gaan. Vanwege corona waren ze nadrukkelijk gevraagd om vooral thuis te blijven en de herdenking via een livestream te volgen. Velen respecteerden die oproep en kwamen niet. Ze zijn node gemist.
Ook kabinet, parlement en politieke partijen schitterden door afwezigheid. Alleen de minister van Defensie, die eigenlijk naar de herdenking in Srebrenica-Potočari had zullen afreizen, maar vanwege corona niet ging, was – net als in 2019 – als enige van het kabinet aanwezig. Van het parlement en de politieke partijen was er behalve voormalig partijleider Kuzu van DENK en de Haagse NIDA voorman Cemil Yilmaz helemaal niemand. Zelfs de nieuwe burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen (VVD) liet zich niet zien. Wat zijn eerste statement als burgemeester namens alle burgers van de stad van vrede en echt had kunnen zijn, werd zijn eerste daverende echec. Dan kun je wel roepen: ‘corona!’ maar dat is met al die terrassen op het Plein vol dagjesmensen vrolijk koutend op een kluitje nauwelijks nog uit te leggen.
Toch was het een prachtige Srebrenica herdenking. Waardig, ingetogen, betekenisvol. Na een week regen en wind scheen de zon. Het was warm en droog. De prachtige zwart-wit portretten van de 25-jarigen in een cirkel gaven de herdenking op het weidse Plein een besloten en intiem karakter. Er waren toch best nog veel aanwezigen, die zich keurig aan de coronamaatregelen hielden. Er was een delegatie van Dutchbat, onder wie de moedige mannen en vrouw die aan de indrukwekkende documentaire ‘Srebrenica: De machteloze missie van Dutchbat’ van Coen Verbraak hebben meegewerkt. De sfeer was prima. Het programma liep als een tierelier. Als eerste verrassing, althans voor degenen die de kranten nog niet hadden gelezen, kwam de mededeling dat de gemeente Den Haag een nationaal monument ter herdenking van Srebrenica krijgt.
En daar was oud-minister Jan Pronk die een vlammende, orenwassende en vlijmscherpe toespraak hield. Er werd meermalen geapplaudisseerd. Bijvoorbeeld toen hij zei:
“In 1993 was ik lid van het Nederlandse kabinet dat besliste vredestroepen uit te sturen om de inwoners van Srebrenica te beschermen. Dat was ik ook in 1995, toen Srebrenica viel. Ik was dat nog steeds toen in 2002 het NIOD rapport verscheen, waarin met soortgelijke argumenten als die van de Hoge Raad werd betoogd dat het lot van de vluchtelingen in Srebrenica onafwendbaar was en dat de Nederlandse Staat niet verantwoordelijk mocht worden gehouden. Ik heb die argumenten toen bestreden, want ik voelde mij wel verantwoordelijk. Het ging er mij niet om vast te stellen in hoeverre Dutchbat verantwoordelijk was – daar gaat het niet om – maar in hoeverre de Staat verantwoordelijk was, de politiek, wij politici, ik dus ook.”
Spontaan applaus klonk ook, toen Jan Pronk zei:
“We zijn het verplicht aan alle mensen die ergens op deze wereld vrezen het slachtoffer te worden van massaal geweld, alleen maar omdat zij als anders worden ervaren - anders van geloof, etniciteit, cultuur of geaardheid - om medeverantwoordelijkheid te erkennen voor hun bescherming. We mogen ons niet beperken tot mensen in onze nabijheid of mensen met wie wij ons speciaal verwant voelen. De verantwoordelijkheid mogelijke slachtoffers te beschermen begint met het niet opzij kijken, niet de ogen sluiten, niet doof houden, of de handen in onschuld wassen. Die verantwoordelijkheid begint met luisteren naar de stemmen van mensen die vrezen voor hun leven, wie dan ook en waar dan ook.
In Servië, Bosnië en zelfs in Srebrenica zelf klinken de stemmen van degenen die de genocide ontkennen steeds luider. Waarheid, gerechtigheid en erkenning vereisen dat de ontkenning van de genocide met kracht wordt weersproken. Ontkenning is het begin van een nieuwe bedreiging. Luister naar mensen die zich bedreigd voelen en sta op tegen degenen die hen bedreigen.”
Alles bij elkaar was het een prachtige herdenking van 25 jaar Srebrenica. Nu mag je hopen dat het kabinet – en niet het kabinet alleen – thuis aandachtig naar de livestream heeft zitten luisteren. En de Nationale Herdenking Srebrenica 2021 op zondag 11 juli 2021 alvast in hun balboekje schrijven. Want waakzaam zijn en alles eraan doen om een nieuwe genocide zoals Srebrenica te voorkomen, is een zaak van ons allemaal.
Foto: Claire Schut
Zie ook:
Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
Meer over srebrenica.
