Factchecker Flip van Dyke overleden (1953-2023)
In nieuws door Ewoud Butter op 21-06-2023 | 08:00
Vorige week maandag, op 12 juni, is Flip van Dyke overleden. Van Dyke, die eigenlijk Flip Dijkstra heette, begon in 2009 op het toenmalige Volkskrantblog met het schrijven van feitelijke blogs over asielmigratiecijfers. Later verschenen zijn stukjes op andere blogs, waaronder Republiek Allochtonië. Ook liet Van Dyke zich vaak horen op Twitter en Facebook en groeide vooral op deze sociale media uit tot een landelijk bekende en gewaardeerde factchecker.
Van Dyke, die het asiel en immigratiebeleid al vanaf eind jaren ’70 volgde, ging zich er in 2009 pas echt mee bemoeien. In een gesprek dat ik in september 2015 met hem had, vertelde hij waarom:
“Er werd door de PVV en andere partijen steeds gesproken over de massa-immigratie uit moslimlanden. Maar niemand noemde daarbij cijfers en ik kon ze ook nergens vinden. Bovendien werd altijd alleen maar over immigratie gesproken en werd niet gekeken naar de emigratie naar moslimlanden. Uiteindelijk ben ik zelf aan de slag gegaan met cijfers op de website van het CBS en constateerde toen dat er per saldo in de verste verte geen sprake was van massa-immigratie. Daarna ging ik ook kijken naar andere cijfers: vruchtbaarheid, bevolkingsgroei, de historische ontwikkeling van de migratiecijfers. Pas de laatste twee jaar ben ik vooral met de cijfers over asielzoekers."
Van Dyke schreef stukken op een Volkskrantblog, later zijn eigen blog en andere sites. In een zakelijke, nuchtere stijl gaf hij cijfers en grafieken weer en deed hij het werk dat veel journalisten, politici en wetenschappers nalieten.
Van Dyke vertelde me in september 2015:
“Journalisten en politici nemen klakkeloos cijfers over, zonder te checken. Ze kijken ook niet goed naar de definities die gebruikt worden. Een vaak gemaakte fout is bijvoorbeeld dat asielinstroom rechtstreeks wordt vertaald naar asielzoekers . Dat doet Wilders bijvoorbeeld. Hij wordt dan niet tegen gesproken door de rest van de Kamer. Kennelijk weten die andere politici het ook niet. En de pers neemt het klakkeloos over.
Sterker, toen staatssecretaris Dijkhoff deze zomer keurig het onderscheid maakte tussen 17000 asielzoekers en 8.500 nareis, maakte de pers er alsnog 25.000 asielzoekers van. Je moet nareis en asielzoekers gescheiden houden. ‘Nareis’ niets zegt over het actuele aantal asielzoekers. Het hangt onder andere af van de tijd en menskracht die IND beschikbaar heeft. Dit voorjaar is de IND begonnen met het wegwerken van administratieve achterstanden, dat leidde prompt tot een toename van de nareis.”
Het verbaasde de blogger Van Dyke (“ik ben geen journalist, politicus of professor”) dat hij met zijn blogs een tamelijk unieke positie had ingenomen. Het is namelijk helemaal niet zo moeilijk de cijfers te checken.
“Ik bedrijf geen hogere wiskunde. Wanneer er 30.000 mensen uit moslimlanden komen en er ook weer 25.0000 mensen vertrekken, dan concludeer ik dat er door migratie 5000 mensen uit moslimlanden bij zijn gekomen. Het is een kwestie van optellen, aftrekken, soms vermenigvuldigen en delen. Het gaat vooral om de juiste berekeningen, veronderstellingen en zorgvuldige definiëringen etc. “
Op twitter kreeg hij zo nu en dan het verwijt een politieke agenda te hebben. Een onderbouwing hiervan bleef steevast achterwege. Die beschuldiging stak Van Dyke:
“Ik ben niet voor open grenzen, ik ben geen activist. Ik geef wel m’n mening, zeker op twitter, maar in mijn artikelen probeer ik zo feitelijk mogelijk te zijn. Er is in al die jaren nog nooit iemand is geweest die een artikel schreef waarin ik werd tegengesproken of waarin de door mij gepresenteerde feiten werden betwist. Dat vond ik teleurstellend.“
Tijdens een in de Noorderpers Societeit gebeurde het opnieuw. Journalist Wierd Duk (o.a. Postonline, AD/ regiokranten) beklaagde zich eerst dat hij zelf zo vaak als rechtse journalist wordt geframed en framede vervolgens Flip van Dyke en Leo Lucassen, hoogleraar migratiegeschiedenis. Wierd Duk:
“Probleem bij hem (Flip van Dyke) en bij Lucassen is dat ze dit doen vanuit een bepaalde ideologie, namelijk links. Die jongens hangen tegen de SP aan. Hun vertrekpunt is al: we moeten gewoon zoveel mogelijk asielzoekers toelaten. Simpel. (..) Vervolgens interpreteren ze die cijfers, die soms ook wel kloppen, vanuit hun politieke opvatting. Dat wordt er dan niet bij gezegd.” (zie dit videoverslag, rond de 42e minuut)
Inhoudelijke kritiek op de cijfers van Van Dyke gaf Duk verder niet. Hij twitterde overigens later wel aan Flip van Dyke: "Dat had wel wat neutraler gemogen idd".
Van Dyke had de hoop dat zijn stukken breder opgepikt zouden worden. Van Dyke werd onder andere geinterviewd door Eenvandaag, VPRO en Trouw, maar verder viel de aandacht hem tegen. Hij vertelde in 2015:
Ik krijg vooral reacties uit extreemrechtse hoek. Allerlei bagger. Ik heb inmiddels de indruk dat al die blogs geen effect hebben Journalisten pikken het niet op. Er zijn wel journalisten die mijn blog en tweets volgen, maar het leidt amper tot een betere kwaliteit van berichtgeving. Beeldvorming is voor de pers belangrijker dan cijfers. Journalisten zeggen dan: ‘We zijn geen boekhouders, we willen beelden zien. ‘ “
Stoppen
Diverse keren overwoog Van Dyke te stoppen. Hij vertelde me in september 2015:
“Ik heb de conclusie getrokken dat het geen enkele zin heeft om me met feiten bezig te houden. Wat ik doe sorteert geen enkel effect. Journalisten en politici pikken het niet op, maar ook het CBS rommelt soms met cijfers. Dat geeft geen vertrouwen. Het gaat ook om de vertaling van de cijfers.
Ik verwijt ook de politieke partijen een gebrek aan interesse voor cijfers. Ze zijn graag met zielige asielzoekers bezig, maar checken niet de cijfers van IND, CBS e.d.
Ze laten de PVV van alles roepen en voor open doel scoren terwijl de linkse partijen bij de cornervlag zitten te kletsen. Waarom is bijvoorbeeld nog nooit de vraag uit de Tweede Kamer gekomen aan de minister om te berekenen hoe groot de herkomst uit moslimlanden is. Of dat rapport van Nyfer dat ging over de kosten van de immigratie. Dat stuk wemelde van de fouten, alleen al demografisch, maar geen politieke partij die het factcheckte.
In februari 2016 kondig hij op zijn facebookpagina aan nu echt te stoppen met onderzoek naar de cijfers van migratie en asiel. Van Dyke sprak op facebook over een nieuwe politieke correctheid die niet op feiten is gebaseerd. Hij haalde ook uit naar de pers:
“Ik beschouw Nederland ook niet meer als een democratie. Voor een democratie heb je een goede pers nodig en niet een die aan de leiband loopt van de regering of die zich de nieuwe –extreem rechtse- politieke correctheid laten aanmeten. Ik speelde een zeer bescheiden rolletje in die schijnvertoning. Zo leek het net echt. Ik pas voor die rol.”
Een terugkeer sloot hij niet helemaal uit: "Misschien dat ik nog terug kom op mijn besluit, maar of u daar blij mee moet zijn is maar de vraag. Ik ben veel te cynisch geworden en van dat soort hebben we er al veel te veel in ons land."
Helemaal stoppen deed Van Dyke dan ook uiteindelijk niet. Hij bleef soms op twitter of facebook een grafiek plaatsen. In de Volkskrant volgde in 2016 nog een mooie portret van hem 'De IND shopt selectief uit asielcijfers' en vervolgens een fraaie column van Sheila Sitalsing die onder andere schreef:
Hij is niet tegen het ministerie van Veiligheid en Justitie, of tegen de Immigratie- en Naturalisatiedienst, Flip van Dyke is alleen maar tegen een slordige omgang met asielcijfers, gelul over 'een asieltsunami', 'een ongekende instroom' en 'stijging' waar daling hoort te staan als je de cijfers eerlijk en consequent interpreteert. Het enige wat hij doet is corrigeren, zeggen wat de echte trends zijn. Onvermoeibaar, wekelijks, soms dagelijks als het moet.
Ik heb Van Dyke niet heel goed gekend. Ik heb hem maar een paar keer ontmoet voordat hij van Amsterdam naar Vaals verhuisde. En dat waren steeds prettige en vrolijke ontmoetingen, waarin we niet alleen spraken over het belang van factchecken, maar ook over zijn liefde voor fietsen en wandelen.
Veel dank aan Flip voor al zijn factchecks en cijfers. Zoals Sheila Sitalsing schreef: "Van Dyke was een man om rekening mee te houden."
En nu is het aan anderen, journalisten, politici en sites als deze om gewoon hun werk te doen.
De citaten uit dit artikel zijn afkomstig uit een stuk dat ik in februari 2016 schreef toen Flip had aangekondigd te stoppen met schrijven over asielcijfers. De foto bij dit artikel is afkomstig van de familie van Flip en begin dit jaar genomen. Hieronder de omslag van het boek dat Flip schreef over zijn fietstocht van Amsterdam naar Kaapstad: Grandtour - Verstand op nul, blik op oneindigfietsen van Amsterdam naar Kaapstad.
.gif)
Ewoud Butter is onderhankelijk onderzoeker en onderzoeksjournalist
Links:
Artikelen van Flip van Dyke op Republiek Allochtonië
Vond u dit artikel waardevol?
Als u dit artikel waardeert, dan kunt u dat laten blijken met een (kleine) donatie. Daarmee blijft het mogelijk dit werk onafhankelijk te blijven doen.
Je kunt met iDeal doneren via deze link: https://bunq.me/republiekallochtonie
Meer over factcheck, flip van dyke.
