Wel of geen stijging van antisemitische incidenten?
In feiten door Ewoud Butter op 05-04-2015 | 11:17
Welke bewering is op grond van de laatste CIDI Monitor antisemitische incidenten juist?
1. Het aantal antisemitische incidenten nam in 2014 met 47% toe in vergelijking met 2013
2. Het aantal antisemitische incidenten nam in 2014 met 71% toe in vergelijking met 2013
3. Van een structurele stijging van antisemitisme lijkt geen sprake
4. Over de toe- of afname van antisemitisme zijn geen harde conclusie te trekken
Het goede antwoord is dat alle vier de beweringen juist kunnen zijn.
1. Het aantal antisemitische incidenten nam in 2014 met 47% toe
Het CIDI meldt een toename van antisemitische incidenten met 47%: van 147 incidenten in 2013 naar 216 in 2014. Een jaar geleden signaleerde het CIDI al een stijging van 25% (van 114 naar 147). Bij de presentatie van de monitor riep het CIDI minister Asscher van Sociale Zaken en minister Bussemaker van Onderwijs op tot een landelijk onderzoek naar vooroordelen onder jongeren. Het CIDI deed deze oproep samen met het Inspraakorgaan Turken in Nederland (IOT).
Het aantal meldingen in 2012 (114) was bijna gelijk aan het aantal meldingen in 2011 (113) en lager dan het aantal meldingen in 2010 (124).
2. Het aantal antisemitische incidenten nam in 2014 toe met 71%
Het CIDI heeft in 2014 besloten de incidenten die via twitter binnenkomen, niet meer mee te tellen. Het CIDI geeft hiervoor de volgende verklaring:
De reden hiervoor is dat CIDI geen meldingen opneemt van mensen die twitter afstruinen op zoek naar antisemitische uitingen. Meldingen van deze aard zijn (statistisch gezien) te onbetrouwbaar. Het ene jaar wordt er actiever gezocht naar incidenten dan het andere jaar, waardoor de uitkomsten per jaar met tientallen kunnen verschillen. Het is onmogelijk na te gaan of dat verschil wordt veroorzaakt door het aantal zoektochten, of door het aantal reële uitingen. (..) CIDI telt wel meldingen mee waarbij sprake is van incidenten die buiten de virtuele wereld plaatsvinden en via twitter worden gemeld. (..) Ten slotte telt het Meldpunt Discriminatie Internet (MDI) in zijn jaarlijks overzicht wel uitingen op twitter. CIDI wil doublures voorkomen.
Dit lijkt een verstandig besluit. Twitter (en facebook) zijn een open riool waarop je in een paar uur googelen zo een paar honderd antisemitische uitingen kunt vinden. Hetzelfde geldt trouwens voor andere vormen van discriminatie als bijvoorbeeld anti-zwart racisme, moslimhaat of homofobie. Het aantal meldingen op sociale media zegt dan niet iets over de omvang van antisemitisme/racisme/moslimhaat/etc. op sociale media, maar eerder bijvoorbeeld iets over het aantal uur dat er naar gezocht is.
Om deze reden heeft het CIDI ook de cijfers van de Monitor over 2014, 2013, 2012 en 2011 gecorrigeerd en verminderd met het aantal twitterincidenten. Het aantal meldingen in 2013 is teruggebracht naar 100, in 2012 naar 96 en in 2011 naar 112.
| jaar | meldingen incl twitter | meldingen excl twitter |
|---|---|---|
| 2010 | 124 | 124 |
| 2011 | 113 | 112 |
| 2012 | 114 | 96 |
| 2013 | 147 | 100 |
| 2014 | 216 | 171 |
Deze correctie heeft als effect dat er in 2011 en 2012 sprake is geweest van een daling van antisemitische incidenten, dat de toename in 2013 lager was (geen 25% maar 4%) en dat de toename over 2014 fors hoger uitvalt ( 71% in plaats van 47%).
3. Van een structurele stijging van antisemitische incidenten lijkt geen sprake
De forse toename van antisemitische incidenten lijkt geheel te verklaren uit de Gaza-oorlog in de zomer van 2014. Het CIDI schrijft:
Circa de helft van de incidenten speelde zich af tijdens de Gaza-oorlog in de zomer van 2014. Het is een bekend verschijnsel dat antisemitische gedragingen en uitingen toenemen bij grote militaire acties van Israel. Maar gewelddadigheden in het Midden-Oosten kunnen nimmer een rechtvaardiging zijn voor racistische en antisemitische gedragingen hier.
Deze tendens blijkt ook wanneer de cijfers van het CIDI van de afgelopen 14 jaar in een grafiek worden gezet:
Hieruit blijkt dat het aantal antisemitische meldingen in 2014 achter blijft bij het aantal meldingen ten tijde van de Tweede Intifada (2000- 2005) en de Israelisch- Libanese oorlog (12 juli 2006 - 14 augustus 2006). De 'Operatie Gegoten Lood (27 december 2008- 18 januari 2009) leverde een vergelijkbaar aantal antisemitische meldingen op.
Een vergelijkbaar beeld levert een overzicht van het aantal antisemitische meldingen bij het MDI op:
Daarnaast valt de toename van het aantal meldingen van antisemitisme bij het CIDI in 2014 ook te verklaren uit de campagne die het CIDI vorig jaar, in samenwerking met de Stichting Bij leven en Welzijn, is begonnen om de meldingsbereidheid te vergroten. In het kader van deze campagne zijn volgens de Antisemitime Monitor advertenties geplaatst, zijn flyers door heel het land verspreid, inclusief in bijna alle synagogen in Amsterdam en Amstelveen. Ook kunnen op de door het CIDI beschikbaar gestelde website www.antisemitisme.nl incidenten rechtstreeks worden gemeld.
De toename in 2014 van het aantal antisemitische incidenten met 71 meldingen lijkt geheel te verklaren uit de campagne om de meldingsbereidheid te vergroten en de Gaza-oorlog. In vergelijking met het aantal meldingen bij eerdere optredens van het Israelisch leger, valt het aantal meldingen mee. Van een structurele toename van antisemitisme lijkt op grond van de cijfers van het CIDI geen sprake.
4. Over de toe- of afname van antisemitisme zijn geen harde conclusie te trekken
Toch zal bij veel Nederlanders het gevoel bestaan dat het antisemitisme wel degelijk is toegenomen. Dat dit niet uit de cijfers blijkt, hoeft niet alles te zeggen. Hierbij kan worden verwezen naar het gegeven dat slechts van een heel klein deel van de uitingen van alle vormen van discriminatie, dus ook van antisemitisme, melding wordt gemaakt. Misschien dat deze meldingsbereidheid, ondanks campagnes, is afgenomen.
Ook tiert antisemitisme, net als bijvoorbeeld moslimhaat, welig op sociale media. Uitingen van haat worden vaker via sociale media gedeeld, zowel door mensen die zich kunnen vinden in de haatuiting als door mensen die zich daar juist druk over maken. Mensen die geregeld op sociale media doorbrengen, kunnen hierdoor, meer dan in het verleden, geconfronteerd met talloze uitingen van haat.
Misschien ligt het ook aan de zwaarte van de incidenten. Deze neemt toe. Het CIDI schrijft hierover: "Ook de zwaarte van de incidenten nam toe. Vooral mensen die door bijvoorbeeld een keppel als Jood herkenbaar zijn, waren doelwit van veel directe confrontaties: scheldpartijen en lastigvallen op straat stegen met 90% (40 incidenten in 2014, tegen 21 in 2013). Het aantal incidenten met fysiek geweld verdubbelde (van 3 naar 6)."
Verder is het gevoel van onveiligheid uiteraard versterkt door de aanslag in het Joods Historisch Museum in Brussel in mei 2014, kreten als “Dood aan de Joden” tijdens een demonstratie in juli 2014 in Den Haag, de aanslagen op joodse doelen in Parijs en Denemarken dit jaar en de dreiging van (terugkerende) jihadstrijders die geweld zouden kunnen gebruiken tegen joodse doelen.
Dat sinds half 2014 Joodse instellingen zichtbaar worden bewaakt, zal voor een deel van de joodse gemeenschap het gevoel van onveiligheid weg kunnen nemen, maar kan het evengoed versterken.
Tot slot is er door verschillende media tijdens en na de Gaza-oorlog veel aandacht besteed aan antisemitisme. Dit zal kunnen bijdragen aan het gevoel dat antisemitisme toeneemt. De Groene Amsterdammer wijdde er bijvoorbeeld een geheel nummer aan.
De daders
Diverse keren ging het in de media, waaronder De Groene, over antisemitisme onder islamitische jongeren. Gezien de leuzes die tijdens een demonstratie in Den Haag werden geroepen door radicale moslims, de aanslag in Brussel en de angst voor geradicaliseeerde jongeren, was dat een logische keuze.
Het CIDI leverde aan deze discussie ook een bijdrage. In een alarmerend artikel op Jalta.nl (niet meer online, wel hier een artikel dat ernaar verwijst), verklaarde CIDI-directeur Esther Voet dat zij schatte dat tweederde van de daders van antisemitisme allochtoon was en ook moslims zouden volgens haar ongeveer tweederde van de daders vormen. Een opmerkelijke conclusie omdat de Anne Frankstichting en het Verwey Jonker instituut uit cijfers van Justitie juist concluderen dat antisemitisme in Nederland vooral een autochtoon probleem is.
Ik heb het CIDI daarom een maand geleden per mail gevraagd een toelichting te geven op deze uitspraak. Ik was benieuwd op welke wijze het CIDI daders registreert en hoe wordt vastgesteld dat een dader allochtoon of moslim is. Daarnaast heb ik de vraag gesteld hoe de conclusies van het CIDI zich verhouden tot het volgende citaat op de website van het CIDI:
"Wij doen niet aan zogenaamd ‘racial profiling’ en houden bewust geen informatie bij over daders, zoals etniciteit, afkomst of religie. Alle informatie die CIDI ontvangt, is afkomstig van de melder en is anekdotisch; er wordt niet gevraagd naar daderkenmerken."
CIDI-directeur Esther Voet gaf op deze vragen helaas geen antwoord, maar verwees in een mail op 12 maart naar de Monitor Antisemitische incidenten 2014. Helaas biedt ook de monitor nog geen antwoord op deze vragen.
In de lijst van incidenten worden overigens wel niet geverifieerde daderomschrijvingen gegeven. Twee keer wordt gesproken over ('licht) getinte' daders, één keer wordt gesproken over iemand die volgens de meldster moslim was. In zeven gevallen wordt door de melder gesproken over een 'Marokkaanse' dader. Het gaat altijd om een vermoeden: nationaliteit of etnische afkomst zijn nooit gecheckt.
De Monitor Antisemitische Incidenten 2014 is hier te lezen.
Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonië. Meer van Ewoud op dit blog hier of op zijn website. Ewoud is ook te volgen op twitter: @ewoudbutter
Meer over antisemitisme op dit blog hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over antisemitisme, cidi, daders, esther voet, ewoud butter, factcheck, mdi.
