Tayfun Balcik: “Ik nodig mensen uit om kritisch met ons mee te kijken” #moslimsoptv

In achtergronden door Theo Brand op 01-06-2020 | 09:42

Vandaag begint het onderzoek ‘Moslims op TV’ onder leiding van onderzoeker en historicus Tayfun Balcik (35), coördinator bij The Hague Peace Projects. Balçik: "We willen kijken hoe moslims en ‘de islam’ worden neergezet. Is er sprake van een andere behandeling van moslims?"
Tot en met oktober 2020 zullen over deze verkenning achtergrondartikelen worden gepubliceerd op Nieuw Wij en op Republiek Allochtonië. Theo Brand interviewde Tayfun Balcik over het onderzoek.

De geboren Amsterdammer met Turkse roots heeft voor zijn studie geschiedenis in Leiden een doctoraalscriptie over de Armeense genocide geschreven. “Een beetje atypisch misschien. Ik begon aan het onderzoek met de gedachte om het Turkse verhaal te verdedigen, maar ik kwam er al gauw achter hoe het werkelijk zat en focuste me daarna op de vraag: Hoe heeft het zover kunnen komen?” Over de geschiedenis kun je van mening verschillen, maar het is deze onbevangenheid en wetenschappelijke houding die goed van pas kan komen voor het onderzoek Moslims op TV dat deze zomer plaatsvindt.

Waarom ga je dit onderzoek doen? En wanneer vindt het onderzoek plaats?

“Ik hoor al jaren kritische geluiden vanuit de diverse moslimgemeenschappen over de Nederlandse media. Die zouden bevooroordeeld zijn. Maar klopt die bewering wel? We willen kijken hoe moslims en ‘de islam’ worden neergezet. Is er sprake van een andere behandeling van moslims? De maanden juni, juli en september vormen de periode waarin we meerdere tv-programma’s onder de loep nemen. In augustus nemen we pauze omdat vanwege de zomerstap dan niet alle programma’s worden uitgezonden.”

Eerder onderzocht je hoe er over moslims in Nederlandse kranten wordt geschreven. Wat waren toen de bevindingen?

“Conclusie was begin 2019 dat de vier grootste dagbladen, De Telegraaf, het AD, de Volkskrant en NRC, vooral negatief over moslims en islam schrijven. Belangrijkste punten: de koppeling aan terreur, het positioneren van moslims als ‘de ander’ in een wij/zij-frame. Moslims worden vaak neergezet als bedreiging en niet behorend tot de westerse, moderne maatschappij met daarbij het steretype beeld van de onderdrukte moslima.”
“Uit het onderzoek bleek ook dat er een correlatie lijkt te bestaan tussen diversiteit op de redactievloer en de berichtgeving. De Telegraaf en het AD zorgen voor meer negatieve berichtgeving vanuit minder diverse redacties. De redacties van de Volkskant en NRC zijn qua samenstelling diverser en daar is ook relatief minder negatieve berichtgeving gevonden. Het is lastig om te zeggen dat er een causaal verband is tussen diverse redactie en minder negatieve berichtgeving, maar een correlatie lijkt te er te zijn.”

Voor de goede orde: waarom duidt dit op generaliserende beeldvorming?

“Veel Nederlandse moslims herkennen zich niet in veel van de berichtgeving. Ze denken: ‘Ik ben geen terrorist of onvrije moslima’. Als je als Nederlandse moslim de krant leest en voortdurend ervaart dat je als ‘de ander’ wordt gezien, dan leidt de berichtgeving ertoe dat deze Nederlanders zich minder thuis voelen in hun eigen land. Ook wordt heel aantoonbaar onderscheid gemaakt. Kijk bijvoorbeeld naar geweld in de wereld waarbij moslims zijn betrokken. Dat krijgt snel het etiket terreur. Bij een aanslag waar niet-moslims bij betrokken zijn is het vaker ‘een verwarde persoon’ of ‘bombardement’ in plaats van terreur. Dat is opvallend.”

Heeft het onderzoek toen tot bewustwording geleid bij redacties? Is er wat mee gebeurd, zijn er lessen getrokken?

In Pakhuis de Zwijger in Amsterdam is toen ons rapport gepresenteerd. Daar waren ook redacteuren van NRC aanwezig en ook mensen van de NVJ (vakvereniging voor journalisten – TB). Het was een interessante avond en leidde tot een goede bespreking met meer dan honderd mensen in de zaal, onder wie veel jongeren. We hebben een zekere connectie gemaakt tussen nieuwsmakers en nieuwsconsumenten. De mensen van NRC toonden zich ontvankelijk voor de bevindingen. De verbinding werd gelegd. Eigenlijk gebeurt dat veel te weinig dat dat nieuwsmakers en consumenten bij elkaar komen.”

Van de andere kranten is toen niemand gekomen. Philippe Remarque, toenmalig hoofdredacteur van de Volkskrant, vond ons onderzoek bevooroordeeld. Hij is toen geïnterviewd en stelde dat het generaliserende nieuws over moslims op dezelfde wijze anderen treft zoals bijvoorbeeld de Rooms-Katholieke Kerk.”

“Van de Volkskrant ben ik zelf al jaren abonnee. Ik merk nu wel dat er voortschrijdende inzichten zijn bij de redactie. Maar dit heb ik nog niet echt hard kunnen maken. Extreemrechts is nu ook in het vizier gekomen en wordt ook vaker als dreiging gezien. Terreur wordt niet langer uitsluitend gekoppeld aan wat ‘de islam’ genoemd wordt.”

Verwacht je op TV hetzelfde te analyseren als in de kranten? Heb je een hypothese?

“TV is wel een heel ander medium, veel dynamischer. Praatprogramma’s kennen meer interruptie en zie je veel verschillende dingen: vox-pop, filmpjes, achtergrondinformatie. Wat dat betreft is tekst op papier ééndimensionaler. Daarom is het lastig om te vergelijken. Maar aangezien TV-redacties inhoudelijk vaak gevoed worden door kranten, denk ik dat het ook een negatieve lijn zal zijn. Toch wil ik het onderzoek natuurlijk zo onbevooroordeeld mogelijk in gaan. Het zou mooi zijn om verrast te worden of te erkennen dat mijn hypothese niet klopt. Zoals destijds met mijn Turkse these over de Armeense genocide.”

Welke TV-programma’s betrek je in je onderzoek en waarom deze programma’s?

We hebben gekozen voor de NPO, programma’s die mede dankzij de belastingbetaler tot stand komen. En we kijken ook naar programma’s met relatief hoge kijkcijfers. We komen dan uit op WNL Goedemorgen Nederland, Een Vandaag, NOS 20.00 uur journaal, Nieuwsuur, Op1 en De Nieuwe Maan. Mede omdat dit laatste programma een extra vroege stop heeft, en augustus een echte zomermaand is, doen we het onderzoek in juni, juli en september.”

Is bewust gekozen om géén programma’s van commerciële zenders te onderzoeken? Zo ja: waarom niet?

“Het idee is dat programma’s van de NPO betaald worden vanuit publieke middelen. Nederlandse moslims betalen ook mee aan de publieke omroep via de belasting. Wat krijgen zij daarvoor terug? Daarnaast is het ook praktisch, je moet je onderzoek ook afbakenen. Maar in principe zou het best interessant zijn om ook programma’s op de commerciële zenders in het onderzoek te betrekken.”

Kunnen geïnteresseerden het onderzoek volgen, dus meekijken of denken tijdens de onderzoeksfase? Hoe kunnen ze het volgen?

“We hebben accounts gemaakt op Facebook, Twitter en Instagram: Moslims op TV (zie links onderaan dit artikel). We vragen onze volgers mee te kijken. We doen een oproep om zaken die hen opvallen met ons te delen. Mogelijkerwijs kunnen we dat meenemen in het onderzoek. Dat is wel belangrijk. Als er meer mensen kijken, dat zijn er meer ogen dan de twee ogen die ik heb. Ik nodig mensen uit om kritisch met ons mee te kijken. Misschien heb ik wat gemist. Goede aanvullingen in de observatie zijn welkom.”

Wanneer komen de eindresultaten naar buiten? En wat gaat daarmee gebeuren?

“Gedurende het onderzoek verschijnen er artikelen waaruit voorlopige bevindingen worden gedeeld. Het eindresultaat van het onderzoek verschijnt in het najaar. Ook delen we video’s waarin deskundigen commentaar geven op fragmenten die we hebben uitgekozen uit de programma’s die we analyseren. Ook dat leidt hopelijk al tot goede reflecties die de geest scherpen.”

Over het onderzoek

Moslims op TV is een onderzoek van The Hague Peace Projects. In de periode juni 2020 tot en met oktober 2020 zullen over deze verkenning achtergrondartikelen worden gepubliceerd op Nieuw Wij en op Republiek Allochtonië. Alle artikelen die in het kader van dit onderzoek verschijnen, vindt u hier.

De onderzoekers doen een oproep aan lezers met ons mee te kijken en eventuele bevindingen te delen via de sociale media accounts van Moslims op TV. U kunt ons ook volgen op de sociale media accounts van Moslims op TV, die speciaal voor dit ontwerp zijn gestart:

Twitter:  https://twitter.com/MoslimsT
Facebook-pagina: Moslims op TV
Instagram:  https://www.instagram.com/moslimsoptv/
Hashtag: #moslimsoptv

Zie ook:

Het onderzoek Moslims in 4 grote Nederlandse kranten

Ewoud Butter schreef in het kader van het onderzoek Moslims in Nederlandse kranten een aantal artikelen over 30 jaar onderzoek naar de berichtgeving over moslims in de media. Deze artikelen verschenen op Nieuw Wij en Republiek Allochtonië:

Meer artikelen op Republiek Allochtonië over Moslims in Nederlandse media

Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)

Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email

Meer over islam en media, media, moslimsoptv, tayfun Balcik.

Waardeert u ons werk en wilt u doneren?

lees meer

Uitgelicht