Moslima’s in kranten; een verkennend onderzoek naar foto’s van gesluierde moslima’s in Nederlandse kranten
In achtergronden door Ewoud Butter op 29-12-2022 | 17:19
Op 30 oktober presenteerde fotografe Cigdem Yüksel in Pakhuis de Zwijger het onderzoek dat wij samen deden naar foto’s van gesluierde moslima’s in drie grote Nederlandse kranten: De Telegraaf, NRC en de Volkskrant.
Nederlanders die nooit of zelden in contact komen met moslima’s, zijn sterk afhankelijk
van het beeld dat ze via de media krijgen van deze groep. Om een indruk te krijgen van het beeld dat lezers van grote kranten van moslima’s krijgen, hebben we de foto’s van gesluierde moslima’s in drie grote kranten (De Telegraaf, NRC, de Volkskrant) in de afgelopen twee decennia geanalyseerd. In totaal zijn er 2561 foto’s geanalyseerd. De meeste foto’s waren afkomstig uit NRC (43%), gevolgd door de Volkskrant (38%) en De Telegraaf (19%).
Uit onze analyse blijkt dat Nederlanders in deze kranten vooral gesluierde moslima’s te zien krijgen uit het buitenland. Het gaat meestal om vrouwen die in oorlogsgebieden leven, vrouwen die op de vlucht zijn, vrouwen die slachtoffer zijn van een ramp of van een vorm van onderdrukking of om vrouwen die slachtoffer (of soms dader) zijn van terreurdaden.
Bij berichten over Nederland treffen de lezers vooral foto’s van gesluierde moslima’s bij artikelen over de multiculturele samenleving, over vluchtelingen en over de islam. In 2020 stonden er relatief veel foto’s van gesluierde moslima’s bij artikelen over corona. Daar hebben we geen verklaring voor.
Het dominante beeld dat krantenlezers van gesluierde moslima’s krijgen is dat van hulp behoevende, schreeuwende, huilende, moedeloze en onderdrukte vrouwen. Het zijn vrouwen die over straat lopen, vluchten, rouwen of boos demonstreren.
Dat de beelden van gesluierde moslima’s meestal negatief zijn is voor een groot deel verklaarbaar: de beeldredacties laten zich immers leiden door het nieuws, dat grotendeels negatief is. Dat de krantenlezer bijvoorbeeld veel foto’s van gesluierde moslima’s op de vlucht of tussen het puin ziet, is onvermijdelijk. Toch is het wel problematisch wanneer het beeld dat een krantenlezer van gesluierde moslima’s krijgt voornamelijk wordt bepaald door deze negatieve beelden. Krantenlezers krijgen daarmee een beeld dat niet representatief is voor een werkelijkheid die veel complexer, gelaagder en diverser is.
De krantenlezer ziet bijvoorbeeld zelden foto’s van gesluierde moslima’s die in minder ellendige omstandigheden verkeren. Vrouwen die sporten, vrouwen die ontspannen in een cafe, vrouwen die leiding geven, vrouwen die werkzaam zijn in mode & lifestyle of vrouwen die een museum bezoeken, krijgt de krantenlezer zelden te zien. Er worden weinig foto’s getoond van gesluierde moslima’s die met hun kinderen spelen, vrouwen die liefhebben, vrouwen die plezier hebben of vrouwen die een film kijken.
Het beeld dat de krantenlezer krijgt van gesluierde moslima’s is daarmee voor een groot deel eenzijdig en negatief. Deze negatieve beeldvorming heeft consequenties voor de wijze waarop in de samenleving naar gesluierde moslima’s wordt gekeken, zeker door mensen die in het dagelijks leven weinig contact met deze vrouwen hebben. Het negatieve beeld van gesluierde moslima’s heeft consequenties voor hun maatschappelijke positie en kan een rol spelen bij vormen van discriminatie, racisme en seksisme waarmee een deel van deze vrouwen geconfronteerd wordt.
Dat zou een belangrijke reden moeten zijn voor mediamakers om zich bewust te zijn van de beeldvorming van gesluierde moslima’s. Door een evenwichtigere keuze van foto’s van gesluierde moslima’s kunnen ze bijdragen aan meer pluriforme en waarheidsgetrouwere beeldvorming. Ook een diversere en inclusievere redactie hierbij helpen.
Ons onderzoek is nadrukkelijk een verkenning van een complex vraagstuk. We hopen hiermee een aanzet te geven voor meer gesprekken over en onderzoek naar beeldvorming van moslima’s in de media.
Het gehele onderzoek is hier te lezen: Moslima’s in kranten; een verkennend onderzoek naar foto’s van gesluierde moslima’s in Nederlandse kranten (pdf)
Het onderzoek is een initiatief van Cigdem en een vervolg op ons onderzoek naar de representatie van moslima’s in de beeldbank van het ANP in 2020. Hierbij analyseerden we de foto’s die verschenen bij de zoekterm ‘moslima’ (Yüksel & Butter, 2020).
Cigdem maakte eerder dit jaar met Maartje Duin de tweedelige podcast Moslima over de beeldvorming van ‘de moslima’ door de jaren heen.
Zie ook:
Sinds 1990 is er veel onderzoek gedaan naar de beeldvorming van moslims in de media.
Waardeer je ons vrijwilligerswerk? Het werk op Republiek Allochtonië wordt gefinancierd op basis van donaties van lezers. Daarmee blijft het mogelijk dit werk onafhankelijk te blijven doen, zonder sponsors of andere commerciële invloeden. Doneer om ons werk te ondersteunen.
Je kunt doneren via deze link: https://bunq.me/republiekallochtonie
Meer over beeldvorming, media, moslima, moslims.
