Met hard ‘code 98’ beleid maakt belastingdienst nog veel meer slachtoffers
In achtergronden door Britt Borghaerts op 13-04-2021 | 13:24
Uit de kast van de fiscus vallen steeds weer nieuwe lijken. Hier is er weer eentje die dringend daglicht behoeft: de Belastingdienst discrimineert namelijk al twee decennia partners en huisgenoten van (tijdelijk) ongedocumenteerde immigranten via het inhouden en terugvorderen van Toeslagen. Ook als het om Nederlandse partners en kinderen gaat die recht hebben op voorzieningen. Britt Borghaerts, oprichtster van Mauro’s vrienden, ervaarde dit aan den lijve. Hieronder haar verhaal.
Geen recht op huurtoeslag vanwege een onterechte ‘code 98’ van de IND
In 2000 ging ik samenwonen met een Canadese man. Zodra wij de verblijfsvergunning aanvroegen voor zijn vijfjarig Amerikaans zoontje, begon er een nachtmerrie zonder eind.
Tot drie keer toe werd de aanvraag door de IND [Immigratie- en naturalisatiedienst] afgewezen. Vanwege futiliteiten waar we geen schuld aan hadden maar die door de Vreemdelingenpolitie en de IND tot een halszaak werden verheven. Elke keer volgde ‘code 98’ in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA/BRP), hetgeen betekende dat ons zoontje op dat moment tijdelijk ‘ongedocumenteerd’ was. Vanwege deze code stopte de Belastingdienst telkens met het uitbetalen van mijn huurtoeslag. Wanneer je onderdak biedt aan een ongedocumenteerde, ook al is het een klein kind, heb je immers geen recht op huurtoeslag.
2004: opnieuw foute codes van IND
Of het nog niet lastig genoeg was, verstrekte de IND in 2004 in 20% van de gevallen de verkeerde codes, waaronder veelal code 98. En jawel, ook bij ons stond een foute code in het systeem, dat betekende dus weer inhoudingen van Toeslagen. Voedselbank, Schuldhulpverlening en Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) volgden elkaar op. Oplopende schulden, door hoge incasso- en deurwaarderskosten, kostten de samenleving meer dan een ton. Tot verbijstering van onze bewindvoerdster bleef de Belastingdienst bedragen tijdens en na de WSNP vorderen, verrekenen en inhouden. Een ambtenaar van het Stella team van de Belastingdienst heeft het vorderen vorig jaar stopgezet, maar opgelost is het tot de dag van vandaag niet.
Om in te burgeren moest hij zijn baan opzeggen
Nadat mijn partner in 2010 een brief kreeg van de gemeente, waarin werd gesteld dat hij geacht werd een inburgeringscursus te volgen op straffe van een boete van 3000 euro en het intrekken van zijn verblijfsvergunning, heeft mijn partner het land verlaten, ziek en uitgeput van de niet aflatende stroom aan financiële problemen en bedreigingen met uitzetting. Om in te burgeren, toch bedoeld om mensen aan een baan te helpen, zou hij zijn baan moeten hebben opzeggen. De bedoeling was dat hij na een tijdje rust terug zou komen, maar hij werd ernstig ziek en is in 2015 in Canada overleden.
Fraudevinkje
In 2012 vroeg ik tijdig de verlenging aan van de verblijfsvergunning van mijn pleegzoon. Niet lang daarna liet de Belastingdienst mij weten dat ik onderdak verleende aan een ongedocumenteerde en werd opnieuw de Huurtoeslag over 2012 en 2013 teruggevorderd. De Belastingdienst verweet mij zonder enige uitleg Opzet Grove Schuld (OGS) en ik kreeg ‘het Fraudevinkje’ achter mijn naam.
Ik probeerde mijn onschuld te bewijzen, maar raakte verstrikt in een bureaucratisch doolhof: door mij toegezonden bewijzen worden laat verwerkt of niet, dat weet je nooit, communicatie met de Belastingdienst is eenrichtingsverkeer. Als er gereageerd wordt, is het vaak vanuit twee of drie verschillende kantoren tegelijk en weet je niet welke beschikking de juiste is of waartegen je nu eigenlijk bezwaar moet maken, de dienst wint zo altijd.
Context: gevolgen van de Koppelingswet
De situatie waarin ik was beland was een rechtstreeks gevolg van de zogenaamde Koppelingswet die in 1998 was ingevoerd. Hierdoor kon in het vervolg op basis van de koppeling van verblijfstatus en codes in de Gemeentelijke Basisadministratie (gba), nu de Basisregistratie Personen (brp), vastgesteld worden of een Vreemdeling aanspraak mag maken op de voorzieningen. Vlak daarna werd de Huurwet zodanig gewijzigd dat er geen huursubsidie meer zou worden verstrekt aan gezinsleden van iemand die ongedocumenteerd is. Dit als extra druk opdat uitgeprocedeerden het land zouden verlaten en niet gaandeweg toch rechten op bouwen.
Al van meet af aan is er onder meer door de Algemene Rekenkamer voor gewaarschuwd dat snelle afwijzingen van voorzieningen op grond van een code in soms falende computersystemen tot grote problemen zouden kunnen leiden.
Vanaf 2012 waarschuwde de Nationale Ombudsman voor een oververhitte fraudejacht. Toch blijft de Belastingdienst Huurtoeslag inhouden, zonder onderzoek, bij enkel het constateren van code 98 in het GBA/BRP.
Financiële consequenties
Het NIBUD heeft uitgerekend dat minima sowieso al maandelijks tientallen euro’s tekortkomen. Volgens de Ombudsman hebben gezinnen met lage inkomens en met schulden de huur- en zorgtoeslag en het kindgebonden budget nodig om hun maandelijkse lasten te betalen. Toch stelt de Vreemdelingenrechter dat “de Huurtoeslag niet strekt tot het waarborgen van het bestaansminimum”.
Voor immigranten zijn de financiële gevolgen nog groter. Zij hebben meestal met langdurige IND procedures te maken dus hoge legeskosten. Zij lopen daarbij de kans om meerdere keren tijdelijk ‘code 98’ te krijgen terwijl zij niet bij herhaling een beroep te kunnen doen op de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP).
Een kinderopvangtoeslagaffaire gecombineerd met uitzetbeleid
Dat ik als Nederlands staatsburger, met recht op voorzieningen, als een soort bijvangst in een jacht op ongedocumenteerden in een rechteloze en uitzichtloze situatie kon komen, had ik niet zien aankomen. En dan ook nog een fraudeur genoemd worden, achter je rug om. Deze optelsom van wettelijk toegestane straffen, het ongecontroleerd inhouden van Toeslagen, het niet reageren door de Belastingdienst op bewijsstukken en het ten onrechte bestempelen van mensen tot fraudeur is een soort kinderopvangtoeslagaffaire maar dan gepaard gaand met een dwingerig “uitzetbeleid” zonder eind.
Vragen
Na 20 jaar heb ik een stapel dossiers (zie foto) en blijf ik met een hoop vragen zitten.
Wat is hiervan de bedoeling, waar moest ik als Nederlandse met mijn gezin dan heen met een pleegkind dat verblijf heeft op humane gronden en onuitzetbaar is?
Waarom dragen mijn zoon en ik als Nederlanders met recht op voorzieningen -, de gevolgen van een uitzetbeleid dat bedoeld was voor uitgeprocedeerden die notabene meestal niet in gezinnen wonen, die zeker geen voorzieningen aanvragen en waar de overheid zelf faalt om ze anderszins uit te zetten? Waarom is dit tot een probleem van mijn gezin gemaakt en het probleem van nieuwkomers of mensen die misschien soms een fout maken, een document niet kunnen krijgen of gewoon heel simpel even nog moeten leren hoe de IND procedures werken? Wat zijn de gevolgen van een falend ICT-systeem dat foute codes kan geven en van de grote werkachterstanden bij de IND, wat gebeurt er met al deze mensen? Want als op dit vlak iets mis gaat trekt het bij mensen hun hele basis van leven onderuit.
En dan nog een vraag die mij puzzelt: nadat in 2005 een rechter besliste dat twee kinderen van twee ongedocumenteerde Ghanese ouders toch recht op bijstand hadden, kreeg ook ik pas bijstand voor mijn pleegzoon. Die rechter had gelijk, je mag kinderen niet de dupe laten worden van beslissingen of situaties van de ouders. Maar waar was iedereen dan in mijn gemeente, toen ik in 2004 een brandbrief schreef aan BenW over het vastgedraaid zitten in allerlei regelgeving? Ik werd doodleuk terugverwezen naar de IND. Mijn partner had rechtmatig verblijf, het ging hier alleen maar over een klein jongetje waarvan de IND-procedure bij herhaling fout liep door zaken die wij niet onder controle hadden.
En hoezo is het inhouden van de huurtoeslag vanaf 2006 niet meer van toepassing bij alleenstaande minderjarige asielkinderen die via het NIDOS geplaatst worden in een pleeggezin, maar word ik een fraudeur genoemd als ik voor een Amerikaans pleegkind verlenging aanvraag? Hoezo is met twee maten meten toegestaan?
Politiek aan zet
Jarenlang heb ik tevergeefs hulp gezocht bij Kamerleden, advocaten, ombudsmannen, you name it, en niemand kon mij helpen. Het lijkt alsof dit stiekeme “uitzetbeleid” ongezien zijn gang kan gaan zonder dat er ook maar iemand verantwoordelijk is, aanspreekbaar is, en zicht heeft op de desastreuse gevolgen.
Sinds de problemen met de kinderopvangtoeslag aan het licht zijn gekomen heb ik enige hoop dat er ook aandacht komt voor de ernstige consequenties van te hard, te snel en foutief invorderen van de Huurtoeslag door de Belastingdienst, op basis van code 98, bij mensen die niets met uitgeprocedeerdheid of illegaliteit te maken hebben. Bij nieuwkomers en hun gezinnen die dachten blijmoedig in Nederland te kunnen komen wonen en werken.
Dat het recht op voorzieningen wordt afgepakt bij mij en mijn kinderen en alle andere partners en kinderen die niets fout hebben gedaan vanwege een huisgenoot in procedure - die ook amper iets fout heeft gedaan - is een gotspe en een signaal van een misplaatste fraudejacht. Dit gejaag moet stoppen.
Ik hoop dat het recht op compensatie en herstel niet beperkt blijft tot de slachtoffers van kinderopvangtoeslag affaire. Fraudejacht, institutioneel racisme en discriminatoire bejegening via de huurtoeslag is immers al veel langer aan de gang en de gevolgen zijn zeer ernstig.
Britt Borghaerts
Op de foto: Britt Borghaerts met stapel dossiers
(c) Jack Tessier
Zie ook:
Gisteren kwam Trouw met het bericht dat mensen met een tijdelijke verblijfsvergunning geregeld spijkerhard en onheus worden aangepakt.
Meer over belastingdienst, IND, koppelingswet, toeslagenaffaire.
