Mensen denken genuanceerder over integratie dan debat doet vermoeden
In achtergronden door Ewoud Butter op 20-12-2017 | 09:24
Hoewel mensen zich zorgen maken over onderwerpen als immigratie en de diversiteit in de samenleving denken zij hierover niet zo zwart-wit als op grond van het maatschappelijk debat geconcludeerd zou kunnen worden. Mensen zien zowel positieve als negatieve elementen en lijken beter bestand te zijn tegen extreme meningen die in het integratiedebat worden geuit dan algemeen wordt aangenomen. Dit blijkt uit het onderzoek Bezorgdheid en veerkracht: Nederlanders over etnisch-culturele diversiteit in de samenleving van Kennisplatform Integratie & Samenleving.
De onderzoekers identificeren en beschrijven 137 ‘nuances’ in het denken van Nederlanders over de etnisch-cultureel diverse samenleving. Deze inzichten kunnen van nut zijn voor onder andere beleidsmakers, praktijkprofessionals, maatschappelijke organisaties, media en politiek.
Onderzoekers spraken uitgebreid met 70 Nederlanders over hun ideeën, beelden, gevoelens en persoonlijke ervaringen (narratieven) rond mensen met een andere etnisch-culturele achtergrond dan zijzelf. Ze gingen na of de polarisatie in het maatschappelijk debat ook terug te zien is in de opvattingen van deze mensen: hoe denken zij over mensen die andere opvattingen hebben over etnische-culturele diversiteit dan zijzelf? Het rapport biedt een overzicht van en inzicht in breed gedeelde zorgen en optimisme, toegelicht door een groot aantal citaten. Daarnaast toont het de veerkracht in de samenleving om met verschillen om te kunnen gaan.
Het rapport biedt verschillende aanknopingspunten voor overheden, professionals, maatschappelijke organisaties, politiek en media om de bezorgdheid onder Nederlanders te herkennen en te duiden, om effectiever contact te leggen en beter met hen te kunnen communiceren.
Genuanceerde meningen
Opvallende conclusie is dat mensen genuanceerder over diversiteit denken dan de uitgesproken stellingnames in het integratiedebat doen vermoeden. Mensen verenigen in zichzelf zowel positieve als negatieve opvattingen. Men ziet en erkent ook vaak zelf die nuances en tegenstrijdigheden in zichzelf. Hun zorgen gaan enerzijds vaak over de toenemende tegenstellingen en spanningen tussen mensen met een migratieachtergrond en mensen met een Nederlandse achtergrond. Over het ontstaan van ‘eilandjes’ in de samenleving van groepen die langs elkaar heen leven, het afnemen van sociale samenhang, ongemakkelijke omgang en wrijvingen tussen bevolkingsgroepen, en over het verlies van (culturele) vanzelfsprekendheden en verworvenheden.
Anderzijds is er sprake van optimisme over de veerkracht die de samenleving laat zien bij het leren omgaan met de verschillen. Veel geïnterviewden die enerzijds bezorgd zijn, vinden anderzijds kennismaking met mensen met een andere culturele achtergrond ook interessant of verrijkend. Veel geïnterviewden zien dat migranten vaak banen hebben die anders niet vervuld zouden worden. En dat zij nieuwe ideeën, kennis en kwaliteiten meebrengen. Een ander voorbeeld van ‘veerkracht’ dat uit de interviews naar voren komt is dat zorgen van burgers zelden gaan over de hele etnisch-cultureel diverse samenleving. Geïnterviewden scheren mensen met een migrantenachtergrond niet altijd over één kam, maar maken onderscheid tussen en binnen verschillende groepen met een migratieachtergrond, en zijn over bepaalde (sub)groepen optimistischer dan over anderen. Over met name meisjes met een migrantenachtergrond zijn burgers vaak positief en optimistisch. Daarnaast gaan velen van de geïnterviewden er vanuit dat mensen met een migratieachtergrond steeds beter hun plek in de samenleving weten te vinden en dat verschillen en vooroordelen in de toekomst zullen afnemen.
Weerstand tegen polarisatie
Met name ouderen en mensen in niet-stedelijke gebieden hebben zorgen over toenemende tegenstellingen en spanningen. Een mogelijke oorzaak hiervoor is dat zij hun opvattingen vaker baseren op wat zij zien in de media en op internet. Jongeren en stedelingen die vaker persoonlijk contact hebben met mensen met een andere etnisch-culturele achtergrond, zijn optimistischer. De ondervraagden voelen zich door de ‘polen’ in het debat onder druk gezet om meer uitgesproken standpunten in te nemen. Het feit echter dat veel mensen in zichzelf zowel positieve als negatieve ideeën en gevoelens verenigen, maakt het voor hen mogelijk om meer weerstand te kunnen bieden tegen deze polarisatie.
Aanknopingspunten voor beleid
Het onderzoek biedt verschillende aanknopingspunten voor beleid. Inzicht in zorgen en optimisme van Nederlanders rond etnisch-culturele diversiteit kan beleidsmakers, professionals en maatschappelijke organisaties helpen om op meer effectieve wijze contact te leggen en te communiceren met burgers. Interessant is hier dat zorgen vaak dwars door politieke voorkeuren, sociale status of demografische achtergronden heenlopen. Generaliserende frames (zoals “boze burgers”) hanteren om bezorgde burgers mee aan te duiden, doet geen recht aan de complexe realiteit en is daarom weinig zinvol. Om mensen te bereiken, doet men er goed aan op maat te communiceren, gericht op de specifieke zorgen die mensen hebben. Een ander belangrijk inzicht is dat polarisatie in de samenleving tussen mensen met verschillende etnisch-culturele achtergronden in veel gevallen niet wortelt in grote thema’s zoals religieuze verschillen, maar in kleine ‘oorzaken’, zoals onzekerheid en fricties in de omgang met elkaar (taalbarrière, verschillen in omgangsvormen en andere (onuitgesproken) gedragsnormen). Aanknopingspunt voor beleid is hier om in te zetten op het bespreekbaar maken van fricties tussen mensen met diverse achtergronden op microniveau (straat, portiek, galerij), en op het faciliteren van ‘verbindende initiatieven’: activiteiten waarin mensen met diverse achtergronden elkaar ontmoeten of samenwerken op thema’s die niet de onderlinge verschillen benadrukken maar juist wat bindt. Andere beleidsaanknopingspunten zijn onder meer het vergroten van mediawijsheid van met name jongeren om polariserende boodschappen beter te kunnen duiden; het tegengaan van discriminatie en vooroordelen door meer aandacht te geven aan de veelkleurigheid van groepen met een migratieachtergrond (zowel in achtergronden als opvattingen); het verruimen van het perspectief op discriminatie en uitsluiting door in beleid ook aandacht te geven aan discriminatie en uitsluiting tussen en binnen etnisch-culturele groepen.
Over het onderzoek
In totaal staan in het onderzoeksrapport 137 narratieven beschreven, voorzien van een groot aantal citaten van de 70 geïnterviewden. Dit waren mensen met diverse achtergronden: bezorgde en optimistische mensen, jongeren en ouderen, mensen met een Nederlandse achtergrond en mensen met een migratieachtergrond, politiek progressief en conservatief georiënteerde mensen, wonend in een stedelijke, etnisch diverse omgeving en mensen ‘uit de provincie’ (die hun informatie over andere culturen voornamelijk via de media vernemen) etc. In het onderzoeksrapport staat de grote variëteit aan beelden, ideeën, gevoelens en ervaringen van deze groep beschreven aan de hand van de volgende onderwerpen: culturele verschillen, sociale veiligheid, sociale samenhang en sociale stabiliteit, economie, religieuze diversiteit en vluchtelingenopvang.
Bron: KIS
Zie ook:
Het rapport Bezorgdheid en veerkracht
Meer over KIS, multicultureel onbehagen, Nederlanders over etnische diversiteit, onbehagen, onderzoek.
