In memoriam Homaira Nekhat Dastgirzadeh (1960 – 2020): Gedichten op de trappen van de dood
In achtergronden door Sahar Noor en Ghizal Noor op 21-09-2020 | 16:12
De Afghaans-Nederlandse Homaira Nekhat Dastgirzadeh overleed op 4 september na een jarenlange strijd met kanker. Veel te vroeg is deze grote dichter met ongekende invloed op de Perzischtalige wereld heengegaan. Ze was Nederlandse staatsburger en één van de meest fameuze hedendaagse Afghaanse vrouwelijke poëten. De Afghaanse diaspora en de Afghanen in Afghanistan staan stil bij haar verlies. ‘Een onherstelbaar verlies voor de culturele en literaire gemeenschap’ volgens het persbericht van de Afghaanse president Ashraf Ghani.
Homaira Nekhat Dastgirzadeh is in 1960 geboren met poëzie ‘als haar tweelingbroer’ zoals ze dat zelf omschreef. Ze groeide op in een gezin waar zowel moeder als vader een diepe liefde hadden voor gedichten. Als kind hoorde ze berispingen, liefkozingen en kritiek in de taal der poëzie. Haar vader las de Masnavi, een bekend werk van de dichter Rumi, en schreef zelf ook poëzie. Rond haar twaalfde begon ze met het schrijven van gedichten, en vanaf haar vijftiende werden haar gedichten in tijdschriften gepubliceerd. Ze studeerde rechten aan de universiteit van Kabul en na haar studie werkte ze als radio- en televisieproducent en schreef ze artistieke programma’s en gedichten. In de daaropvolgende jaren zette ze haar studie literatuur voort tot aan haar doctoraat op de universiteit van Sofia (Bulgarije) en werd ze doctor in de Perzische literatuur. In de jaren ’90 vluchtte ze met haar man en twee kinderen naar Nederland.
Nederland
In Nederland hield ze zich bezig met vrouwenrechten en werkte ze aan de Universiteit van Utrecht. Ook richtte zij samen met andere dichters en kunstenaars de Vereniging van Perzische Dichters en Schrijvers in Nederland op. Zij was een mentor voor veel jonge dichters en literaire enthousiastelingen in binnen- en buitenland. Zij schreef, gaf lezingen en becommentarieerde stukken. Ze schreef vooral poëzie in de vorm van lyrische gedichten. Het is de meest populaire poëtische vorm onder Perzische sprekers. (Het sonnet heeft meer dan vier en minder dan veertien verzen. De tweede lettergreep van het vers is ook rijm). Haar werk was vloeiend in deze vorm.
Ook in andere stijlen (half, duet, kwatrijn, vrij poëzie, kort etc.) dichtte zij. Ze slaagde erin om een gevoel van intimiteit bij haar lezers teweeg te brengen. Ze had een bijzondere poëtische benadering van een ‘stem’. Soms verdwaalde zij in deze stem en soms veranderde zij in een romantische stem. Kenmerkend aan haar gedichten zijn dat ze altijd een stem hebben.
Ze had een omvangrijke kennis van de klassieke Perzische literatuur. Haar poëzie is niet ingewikkeld, het is vloeiend en vol artistieke beelden en het is in moderne taal. Het is niet ondergedompeld in het verleden, het gebruikt alle kennis en ervaring met als doel het heden te verbeteren. Haar poëtische beeld is zo aantrekkelijk en bevat zoveel schoonheden dat ze het publiek weet mee te nemen naar de diepten van verdriet, pijn, liefde en vreugde. Ze schreef over sociale kwesties, lijden, oorlogen, onrechtvaardigheid, moederschap, liefde voor kinderen en heimwee naar de geboorteplaats. Ook dichtte zij over migratie, Nederland, en nieuwe ontdekkingen in dit tweede thuisland.
Ze gaf veel erkenning aan haar vrijheid als vrouw en als dichter in Nederland. Voor de online editie van The Refugee Millennial van Humanity House deelde ze begin dit jaar met haar dochter wat vrijheid voor hen betekent. Zo vertelde ze in de film hieronder dat poëzie voor haar bevrijdend werkt: ze kan overal ‘ter wereld’ gaan met haar gedichten. Ook leest ze haar gedicht ‘Âzâdi’ (Vrijheid) in het Nederlands op met als pakkende stuk:
‘Kijk naar de hoge bergen,
met rood bloed van de stille soldaten
de vrouw die in het tarweveld stierf
raakte met haar voet de touw van vrijheid’
In totaal laat ze vijftien poëziebundels na. Vanuit haar ziekenhuisbed redigeerde zij haar laatste gedichten voordat die naar de drukker werden gebracht. Dit terwijl ze morfine nam om haar pijn te verlichten. Toen de dokter haar vertelde dat zij weinig tijd meer te leven had antwoordde ze: “Ik heb nog veel werk te doen, mijn gedichten zijn onvolledig, de boeken die ik wil schrijven zijn half af! Laat me naar huis gaan en om mijn werk voort te zetten”.
Haar creativiteit en artistieke energie kenden geen einde. In de Perzische literaire kringen zal ze altijd geroemd worden voor haar ongekende talent voor poëzie en taal als haar dichterlijk instrument.
Ghizal Noor (auteur) & Sahar Noor (onderzoeker-journalist)
Foto: Abbas Abbaspoor
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
Meer over Homaira Nekhat Dastgirzadeh, In memoriam.
