In 2019 werden 47 personen veroordeeld vanwege discriminatie
In achtergronden door Ewoud Butter op 29-06-2020 | 09:18
Woensdag 1 juli zal de Tweede Kamer spreken over de aanpak van discriminatie en racisme. Dat gebeurt op grond van verschillende rapporten, waaronder Cijfers in Beeld van het Openbaar Ministerie, dat half juni gepubliceerd werd.
Uit Cijfers in Beeld 2019 blijkt dat afgelopen jaar door het OM 123 specifieke discriminatiefeiten werden behandeld. Het ging vooral om de discriminatiegronden ‘ras’ (41%) en antisemitisme (40%). De grootste groep verdachten van specifieke discriminatiefeiten zijn voetbalsupporters (40%) en 'personen van Westerse afkomst' (40%). Deze laatste groep werd tot 2017 door het OM nog betiteld als 'blanke particulieren'.
Ieder jaar publiceert het Openbaar Ministerie (OM) het rapport Cijfers in Beeld waarin verslag wordt gedaan van de instroom en afdoening van discriminatie-incidenten door het OM in het voorbije jaar. Het OM rapporteert over de gronden waarop gediscrimineerd werd, over de locatie en de wijze waarop de discriminatie plaats vond en over de achtergrond van de verdachte. Dat laatste ontbreekt doorgaans in andere rapporten over discriminatie.
Discriminatie kan bestraft worden op grond van de wettelijke bepalingen in het Wetboek van Strafrecht. Daarnaast kan discriminatie ook rol spelen bij een ander soort delict als mishandeling, openlijke geweldpleging, belediging, vernieling, brandstichting, of doodslag. Een dergelijk delict kan zwaarder worden bestraft wanneer een discriminatoir motief heeft meegespeeld. Dat wordt dan een zogenoemd codis-delict genoemd.
Topje van de ijsberg: 47 veroordelingen vanwege discriminatie
De cijfers van OM zijn echt het spreekwoordelijke topje van de ijsberg.
Uit onderzoek van het SCP is bekend dat in 2019 ongeveer een kwart van de Nederlanders aangaf in het voorgaande jaar een ervaring te hebben gehad met discriminatie. Onder sommige groepen Nederlanders ligt dit fors hoger: zo hebben Turkse Nederlanders en Marokkaanse Nederlanders van alle onderzochte bevolkingsgroepen het vaakst discriminatie ervaren. Ruim twee derde van de Turkse Nederlanders (69%) en Marokkaanse Nederlanders (72%) voelde zich (inclusief twijfel) vooral gediscrimineerd op grond van hun etnische achtergrond. Ongeveer de helft van de Turkse Nederlanders en twee derde van de Marokkaanse Nederlanders geeft aan zich (ook) gediscrimineerd te voelen op grond van hun geloof.
Volgens het SCP doet slechts 3% van de mensen met een discriminatie-ervaring een melding bij een antidiscriminatievoorziening of bij de politie (waar ook aangifte kan worden gedaan). De politie ontving in 2019 meldingen over 5.487 incidenten en bij antidiscriminatievoorzieningen kwamen 4382 incidenten meldingen binnen en het College voor de Rechten van de Mens ontving 541 meldingen om een oordeel en 3.529 vragen en meldingen en MiND, het meldpunt internetdiscriminatie ontving 692 meldingen van discriminatie op internet.
Een heel klein percentage van deze meldingen of aangiftes leidt uiteindelijk tot behandeling door het OM. In 2019 werden volgens het OM-rapport Cijfers in beeld 2019 123 specifieke discriminatiefeiten behandeld en 221 CODIS-feiten. In 2018 lag het aantal specifieke discriminatiefeiten (83) lager en het aantal CODIS-feiten (312) hoger.
Het aantal feiten dat door het OM wordt behandeld varieert niet sterk en lijkt los te staan van het aantal meldingen of aangiftes. Sinds 1998 heeft het aantal per jaar bij het OM ingestroomde discriminatiefeiten volgens het rapport over 2015 nooit boven de 250 gelegen. De laagste instroom van discriminatiefeiten sinds 1998 was 83, in 2018.
In bijna de helft (48%) van de afgedane specifieke discriminatiefeiten werd de zaak door het OM geseponeerd. In 29% van de gevallen kwam de verdachte voor de rechter en in 17% van de gevallen was er sprake van een strafbeschikking. Uiteindelijk deed de rechter over 60 incidenten een uitspraak: in 78% van de gevallen (47 incidenten) volgde een veroordeling met straf, in 3% een veroordeling zonder straf en in 12% van de gevallen werd de verdachte vrijgesproken.
Zoals uit onderstaande tabel blijkt is het aantal van 47 veroordelingen lager dan in 2015 (71 veroordelingen), 2016 (57 veroordelingen), 2017 (62 veroordelingen), maar hoger dan in 2018 (36 veroordelingen). Dat het aantal veroordelingen in 2019 door de rechter hoger was dan het aantal dagvaardingen, komt omdat de rechter soms uitspraak doet over zaken uit een eerder jaar.
(c) Cijfers OM, Ewoud Butter
Dat er uiteindelijk zo weinig mensen worden veroordeeld vanwege discriminatie komt volgens de auteurs van de laatste rapportage van Anne Frankstichting en het Verweij Jonker Instituut omdat discriminatie in een strafzaak, via de huidige discriminatieartikelen, aangevuld met het discriminatoir aspect, slechts in een heel klein percentage van de gevallen is aan te tonen (te bewijzen). Ook zou de dader relatief vaak onbekend zijn.
Het OM geeft verder geen informatie over de aard van de straffen, maar uit eerdere rapportages is bekend dat het meestal een boete betreft. Ook is onduidelijk over welke discriminatiegronden de uitspraken gingen en wat de achtergronden waren van slachtoffers en daders. Dat gebeurt wel bij de gegevens die worden gegeven over zaken die door het OM zijn behandeld
Behandelde feiten gingen vooral over discriminatie op grond van 'ras' en voetbalgerelateerd antisemitisme
Bij de 123 specifieke discriminatiefeiten die door het OM werden behandeld ging het net als voorgaande jaren vooral om de discriminatiegronden ‘ras’ (41%) en antisemitisme (40%). Op ruime afstand volgen discriminatie op grond ‘homoseksuele gerichtheid’ (9%) en godsdienst en/of levensovertuiging (4%, waarvan discriminatie van moslims 3%). Dit laatste is een daling in vergelijking met vorig jaar: toen ging het in 13% van de gevallen om discriminatie op grond van godsdienst of levensovertuiging (waarvan 12% discriminatie van moslims).
Antisemitisme was na een daling vorig jaar weer flink gestegen. Het ging hierbij volgens het OM, net als voorgaande jaren, voornamelijk om voetbalgerelateerde incidenten: 73% van de antisemitische incidenten vond plaats in en rond een voetbalwedstrijd. Dat gebeurt vaak rond een wedstrijd van Ajax, waarvan de supporters ‘joden’ als geuzennaam gebruiken, maar het gebeurt volgens het OM ook bij wedstrijden waar Ajax niet bij betrokken is.
Bij discriminatie op grond van herkomst ging het voornamelijk discriminatie gericht tegen personen van Afrikaanse afkomst (antizwart racisme). Het OM gebruikt in plaats van discriminatie op grond van herkomst overigens ‘ras’ en dat leidt in onderstaande tabel tot een, laten we zeggen op zijn opmerkelijke uitsplitsing naar ‘rassen’. Het ‘ras’ westerse afkomst werd tot vorig jaar door het OM nog omschreven als ‘blank’.
De verdachten zijn vooral personen van westerse afkomst en voetbalsupporters
De grootste groep verdachten van specifieke discriminatiefeiten door voetbalsupporters (40%) en 'personen van Westerse afkomst' (40%). Deze laatste groep werd tot 2017 door het OM nog betiteld als 'blanke particulieren' en vormt (inclusief voetbalsuppoprters) al jaren twee derde tot drie kwart van de verdachten.
Het OM rapporteerde in het verleden per verdachtengroep op welke gronden discriminatie had plaats gevonden. In de rapportage over 2015 schreef het OM: "Tot en met het rapport over 2011 werkte dat verhelderend. Sindsdien echter is het aandeel van etnische groepen, anders dan blanke particulieren, in de verdachtenpopulatie niet of nagenoeg niet aanwezig. Om die reden wordt dit jaar, net als vorig jaar, alleen de categorie blanke particulier opgesplitst." In 2015 werd voor het laatst de discriminatiegronden gespecificeerd waarvan de categorie 'blanke particulier' het vaakst verdacht werd. In dat jaar ging het voornamelijk om ras (60%), gevolgd door antisemitisme (34%) en seksuele gerichtheid (4%).
Locaties
Het flinke stempel dat voetbalsupporters drukken op de discriminatiemeldingen is ook zichtbaar in de plekken waar de discriminatiefeiten zich voordeden: in 38% van de gevallen was dat rond sport, op ruime afstand gevolgd door de straat/opnebare gelegenheid (20%) en woonomgeving (17%). Het aandeel incidenten van internetdiscriminatie dat het OM in behandeling nam daalde opvallend van 17% naar 5%.
Opmerkelijk is verder, al jaren overigens, dat er een forse discrepantie bestaat tussen enerzijds de ervaren discriminatie op de arbeidsmarkt, in het onderwijs en het uitgaangsleven en het geringe aantal feiten dat door het OM behandeld wordt: het ging in 2019 om 7 discriminatiefeiten (6%) op het werk, 1 op een onderwijsinstelling en 7 in de horeca.
Codis-feiten
Tot slot nog kort iets over de Codis-feiten. Hierbij gaat het om een overtreding als mishandeling, vernieling, brandstichting, doodslag, waarbij een discirminatieaspect als motief of aanleiding meespeelde. Bij de Codis-feiten worden dezelfde discriminatiegronden aangehouden. Ras (59%) was in 2019 de meest voorkomende discirminatiegrond, waarvan het in 21% van de gevallen om antizwart racisme ging, 19% om ‘andere afkomst/overig’ , 8% om ‘Turken’ en 5% om ‘Marokkanen’. Verder ging het om discriminatie op grond van seksuele gerichtheid (16%), antisemitisme en geloof/levensovertuiging (beiden 10%).
De daders waren ook hier voornamelijk (voor 70%) van ‘particulier westerse afkomst’, gevolgd door ‘particulier overig niet-westerse afkomst (10%), particulier Marokkaans (7%) en extreemrechts (3%).
Het gehele rapport Cijfers in Beeld 2019 is hier te lezen.
Foto: Ewoud Butter
Zie ook:
Ruim twee derde van de Turkse en Marokkaanse Nederlanders ervaart discriminatie (Over het rapport Ervaren Discriminatie)
Poltitie verstrekt geen cijfers meer over moslimdiscriminatie (Over discriminatiecijfers 2019)
En nog meer artikelen over discriminatie hier
Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
Meer over antisemitisme, cijfers in beeld, discriminatie, openbaar ministerie, racisme.
