Het salafisme van Suhayb Salam
In achtergronden door Sangar Paykhar op 24-02-2020 | 07:30
Afgelopen week heeft imam Suhayb Salam van Stichting alFitrah voor een spektakel gezorgd bij ‘Parlementaire ondervragingscommissie ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen’. De ondervraging ging zeer moeizaam terwijl het een goede gelegenheid had kunnen zijn voor politici en bestuurders om Suhayb Salam beter te leren kennen en inzicht te krijgen in zijn gedachtegoed. Om te kunnen beoordelen of er werkelijk sprake is van ongewenste beïnvloeding is het van belang om de ideologie van Suhayb Salam goed te begrijpen.
Journalist Sangar Paykhar volgde van 2009 tot 2013 lessen bij alFitrah. Daarnaast was hij als vrijwilliger betrokken bij diverse projecten bij Alfitrah. In dit artikel geeft hij achtergrondinformatie.
Het salafisme
Suhayb Salam identificeert zichzelf als een salafist. Het salafisme wordt door commentatoren en politici vanwege ideologische redenen als een containerbegrip gebruikt. Dat zorgt voor veel verwarring en misvattingen. Ook buiten het Nederlands islamdebat is salafisme een heel erg gepolitiseerd begrip. De salafisten zelf definiëren hun ideologie als het volgen van de vrome voorgangers. Daarmee refereren zij aan de eerste drie generatie moslims vanaf de openbaring van de Koran 1400 jaar geleden.
De mainstream islam, ofwel de orthodoxie is het soennisme. Voor alle soennieten is as-salafiyyah een ideaal. De orthodoxe moslims zien as-salafiyyah als het volgen van de islam volgens het begrip van de eerste drie generaties. Dit is ook wat Ahmed Aboutaleb bedoelt als hij zegt alle moslims een beetje salafist zijn. El Boujoufi van Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) deed tijdens de verhoren een gelijksoortige uitspraak.
De orthodoxe moslims maken geen deel uit van salafistische bewegingen en veel aspecten van orthodoxie worden ten onrechte toegeschreven aan het salafisme. Daardoor worden zaken zoals het hebben van een baard, geen hand willen geven of gezicht bedekkende sluiters verward met salafisme. Ook andere stromingen die vaak zeer kritisch zijn tegenover salafisten, zoals de soefisten, hebben kenmerken die in Nederland door misvattingen als 'salafistisch' worden gezien.
Het salafisme als stroming is een modern fenomeen dat ten onrechte toegeschreven wordt aan Saoedi-Arabië. Deze stroming is ontstaan door een wisselwerking tussen verschillende denkers uit Zuid-Azië en het Midden-Oosten. Belangrijke denkers zoals Muhammad Abduh, Rashid Rida, Jamal-ad-din al Afghani, Siddiq Hasan Khan en Muhammad ibn Abdul Wahhab hebben bijgedragen aan de opkomst van het salafisme als een beweging aan het einde van de 19de eeuw.
Saoedi-Arabië
Pas in de tweede helft van 20ste eeuw toen Saoedi-Arabië veel geld had verdiend met het exporteren van olie, zijn er universiteiten opgericht in dat land. Deze universiteiten hebben islamitische theologen en rechtsgeleerden uit Egypte, Syrië en andere landen aangetrokken. De moderne salafistische beweging, zoals wij die in Europa kennen, is zeer sterk vorm gegeven door die Saoedische universiteiten.
De salafisten bestaan uit verschillende stromingen, maar de belangrijkste stroming bestaat uit de aanhangers van Nasiruddin al Albani. Al Albani was een docent aan de universiteit van Madina en is zeer invloedrijk op de wijze hoe salafisten in Europa de islam praktiseren.
Hadith
Al Albani was namelijk van mening dat de vier rechtsscholen de hadith-wetenschap hebben verwaarloosd. Hij heeft als autodidact zichzelf opgeleid in Damascus tot een expert in hadith-wetenschappen. Mede dankzij hem is er een heropleving tot stand gekomen van hadith-wetenschappen ook bij andere islamitische stromingen. Dankzij het salafisme zijn veel meer moslims zich gaan bezig houden met het toegankelijk maken van islamitische bronteksten voor de leken. Er zijn in de afgelopen eeuw veel meer boeken gepubliceerd in verschillende talen specifiek gericht op leken die geen theologen zijn en helemaal geen klassiek Arabisch verstaan. Ook in Nederland zijn er honderden boeken gepubliceerd door salafisten en allerlei andere orthodoxe en heterodoxe stromingen. De salafisten waren ook de eerste groep die begonnen in het Nederlands geven van islamitisch onderwijs en verzorgen van preken.
We kunnen daarom constateren dat mede door het salafisme de islam veel toegankelijker en transparanter is gemaakt voor moslims en niet-moslims. Terwijl er terecht kritiek is op salafisme als een stroming, zijn er ook veel positieve ontwikkelingen binnen de islamitische wereld die wij daaraan kunnen toeschrijven.
Al Albani schreef uitgebreid over het islamitisch recht op basis van zijn onderzoek in de hadith-boeken. Hij week sterk af van de wijze hoe het praktiseren van de islam wordt gedoceerd door de vier rechtsscholen. Het salafisme wordt daardoor gekenmerkt door het afwijzen van rechtsscholen als legitieme methoden voor het doceren van de islam. Er zijn tegenwoordig veel salafisten die wel een rechtsschool volgen, maar mensen zoals Suhayb Salam wijzen rechtsscholen categorisch af.
Ahl ul hadith
Anti-rechtsschool salafisten worden ook wel ‘ahl ul hadith’ genoemd. Dat houdt in dat zij geen rechtsscholen maar hadith volgen. Daarmee suggereren zij dat de rechtsscholen hadith niet als bron hanteren, wat natuurlijk totaal niet waar is.
De ahl ul hadith zeggen dat de rechtsscholen zijn gebaseerd op meningen van mensen en niet op de Koran en de hadith, de meest autoritaire bronnen in de islam. Daarmee suggereren zij dat de rechtsscholen geen legitieme en authentieke vorm van islam propageren. Als oplossing zeggen zij dat moslims de Koran en hadith moeten gaan volgen.
Maar de vraag is, hoe kunnen leken de bronteksten gaan bestuderen en dat toepassen op hun dagelijkse leven? Het klinkt leuk in theorie, maar in de praktijk is het niet zo eenvoudig. Als oplossing stellen de salafisten: de leken moeten de geleerden volgen. Wie zijn die geleerden? Dat zijn de salafistische geleerden. Het resultaat is precies waar salafisten zich zo fanatiek tegen afzetten: mensen die niet de bronteksten volgen, maar interpretaties van andere mensen.
Het is daarom een terechte constatering als we zeggen dat anti-rechtsschool salafisten een nieuwe rechtsschool vormen die in een ontkenningsfase verkeert. Het nadeel van salafisme is dat salafistische imams, predikers en geleerden heel erg hoogmoedig en koppig kunnen zijn door te doen alsof zij alles beter weten en snappen. Zij wekken graag de indruk dat hun opvattingen en hun interpretaties per definitie altijd correct zijn en dat alle andere stromingen er helemaal niks van snappen of dwalend zijn. Dit soort hoogmoedigheid en arrogantie zorgt voor veel conflicten, irritaties en spanningen onder moslims. Dat is ook de reden waarom salafistische organisaties niet geliefd en populair zijn onder andere groepen moslims in Nederland.
Suhayb Salam
Suhayb Salam doceert bij alFitrah het salafisme van de volgers van Al Albani. De vader van Suhayb, Ahmed Salam was namelijk een student van Nasiruddin Al Albani. Suhayb Salam kan daarom in Nederland terecht claimen dat hij tot een zeer prominente kring hoort binnen het salafisme.
Het salafisme als een stroming streeft ernaar om de islamitische gemeenschap te hervormen naar het model van de eerste drie generatie moslims. Dat houdt in dat salafisten alle voorschriften van hoe een moslim dient te leven baseren op de wijze waarop de eerste drie generaties moslims het hebben gedaan. Over veel voorschriften van de islam is er weinig tot geen meningsverschil tussen salafisten en andere orthodoxe stromingen van de islam. Het verschil dat er wel bestaat is voornamelijk in toepassing van de voorschriften. Binnen verschillende rechtsscholen is er veel nuance over hoe de voorschriften dienen nageleefd te worden. De rechtsscholen pleiten daarom vaak voor meer pragmatisme. Salafisten zijn niet pragmatisch. Dat komt omdat salafisten veel aspecten van de islamitische rechtsfilosofie, zoals die ontwikkeld zijn door de vier rechtsscholen, totaal negeren.
Daar bovenop komt nog het feit dat de islamitische rechtsscholen en de voorschriften in de islam voornamelijk ontwikkeld zijn in een tijd toen moslims uitsluitend in gebieden waren gevestigd waar de absolute meerderheid moslim was en waar er een islamitisch gezag en wetgeving was. De toepassing van de voorschriften van de islam in de boeken hebben geen rekening gehouden met de unieke situatie waarin moslims nu verkeren. Islamitisch gezag en islamitisch rechtssysteem bestaan nauwelijks, zelfs in islamitische landen. Een significant deel van moslims leeft als minderheid in seculiere landen. Als gevolg daarvan weten veel moslims niet hoe zij een vrome levenswijze kunnen leiden en optimaal in de samenleving functioneren.
Terwijl de aanhangers van de vier rechtsscholen zich proberen constructief op te stellen met het gegeven dat de islam praktiseren niet makkelijk is, zijn de salafisten vaak erg dogmatisch, simplistisch en onpraktisch in discussies met andere moslims. Dit leidt ertoe dat de studenten van Suhayb Salam vaak een heel erg zwart-wit beeld hebben van hoe verschillende voorschriften van de islam dienen te worden gepraktiseerd in Nederland.
Zo was er een student bij alFitrah die zijn studie heeft verkwanseld omdat hij moeite had met het volgen van lessen op een hogeschool waar hij samen met vrouwen in de collegezaal moest zitten, naar een vrouwelijke docent moest kijken en in groepsverband met vrouwen opdrachten moest uitvoeren. Suhayb Salam heeft zelf nooit zijn studenten verboden of afgeraden om te studeren. Maar de wijze hoe hij voorschriften van de islam uitlegt aan zijn studenten is vaak niet doordracht. Als gevolg daarvan weten zijn studenten niet goed hoe zij hun geloof kunnen belijden en optimaal kunnen functioneren in de samenleving. Terwijl sommige studenten erin slagen naast hun studie bij alFitrah een mooie carrière op te bouwen als professional, is er toch een grote groep die sociaal in een isolement terecht komt.
Het volgen van de voorschriften van de islam voor moslims wordt in Nederland door politici, bestuurders en in het publiek debat geproblematiseerd. Daardoor is er een klimaat ontstaan waardoor moslims onder druk komen te staan en het gevoel krijgen dat het leven voor moslims in Nederland onmogelijk wordt gemaakt. Het feit dat Suhayb Salam er niet in slaagt om zijn studenten adequaat les te geven maakt het probleem alleen maar erger.
Conclusie
Het is daarom van belang dat critici beseffen wat precies het probleem is. De zorgen over sociale uitsluiting van moslims zijn terecht, maar uitsluiting gebeurt van twee kanten. Suhayb Salam en zijn organisatie zijn het niet volledig te verwijten dat moslims in een sociaal isolement terecht kunnen komen zoals dat wordt beweerd door de onderzoekers van Verwey-Jonker Instituut. Het verbod op gezichtsbedekkende sluiers, verbod op ritueel slachten, contante demonisering van moslims door zowel rechtse als linkse opiniemakers en politici en bedreigingen door rechtsextremisten dragen bij aan de sociale uitsluiting van moslims. De organisatie van Suhayb Salam heeft daardoor een grotere aantrekkingskracht. Want jongeren associëren hem met zuivere rechtlijnige islam en zien in hem een rolmodel. Vooral nadat hij zijn rug recht heeft gehouden tegenover de commissie bij de Tweede Kamer afgelopen week.
Zie ook:
Parlementaire ondervragingscommissie ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen
Meer over salafisme
- Salafisme. Waar hebben we het eigenlijk over?
- Jihadi-salafisme, politieke en religieuze wortels
- Het salafisme beoogt segregatie
- Marcouch: "Je kunt jihadisme niet bestrijden als je haar politieke ideologie niet bestrijdt"
- Verbod salafistische organisaties is gevaarlijk
- Veel gesteggel over lijst met salafistische moskeeorganisaties
- En veel meer artikelen hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Wilt u dat Republiek Allochtonië blijft bestaan? Waardeert u ons vrijwilligerswerk? We kunnen uw steun goed gebruiken. U kunt Republiek Allochtonië steunen en een klein (of groot) bedrag doneren (nu ook via I-deal)
Neem een abonnement op onze dagelijkse nieuwsbrief: Subscribe to Republiek Allochtonië by Email
Meer over al Fitrah, salafisme.
