HELIUS: gelijke kansen op zorg en gezondheid
In achtergronden door Roemer van Oordt op 19-10-2012 | 14:04
Tekst: Roemer van Oordt
In 2010 initieerde het AMC en de GGD Amsterdam het HELIUS onderzoek; een veelomvattende survey naar de gezondheid van verschillende bevolkingsgroepen in Amsterdam. HELIUS staat voor Healthy Life in an Urban Setting en is het eerste grootschalige onderzoek op het gebied van etnische diversiteit in gezondheid en gezondheidszorg in Nederland.
En daar werd het tijd voor, vindt Karien Stronks, hoogleraar Sociale Geneeskunde aan het AMC/UVA. Zeker met de wetenschap dat inmiddels meer dan de helft van alle Amsterdammers geen Nederlandse etnische achtergrond heeft.
Het onderzoek startte in 2011 in Zuidoost. Begin oktober opende wethouder Van der Burg (Zorg) de onderzoekslocatie in Nieuw-West op het terrein van het Slotervaartziekenhuis. Uitbreiding naar Oost ligt in de bedoeling. De keuze voor deze stadsdelen correspondeert met de vindplaatsen van de doelgroepen voor het onderzoek: Amsterdammers van Surinaamse, Ghanese, Marokkaanse, Turkse en Nederlandse afkomst.
Uit de statistieken blijkt dat er grote gezondheidsverschillen zijn tussen deze bevolkingsgroepen. Over de oorzaken is veel minder bekend. HELIUS wil die kennis met dit onderzoek boven tafel krijgen. Dat is nodig om de medische zorg te verbeteren en gezondheidsproblemen beter aan te pakken. Het doel van HELIUS is om inwoners van Amsterdam gelijke kansen te bieden op een goede gezondheid en gezondheidszorg in de toekomst.
Initiatiefnemer
Eén van de initiatiefnemers van het HELIUS onderzoek is professor Karien Stronks, hoogleraar Sociale Geneeskunde aan het AMC/UVA. Haar promotieonderzoek richtte zich op de vraag hoe het komt dat mensen uit lagere sociaaleconomische klassen nog steeds ongezonder zijn dan die uit hogere. In haar oratie pleitte zij ervoor meer aandacht te geven aan de fundamentele oorzaken van ongezondheid in onze maatschappij: ongeletterdheid, armoede en migratieprocessen.
Het mag dan ook niet verbazen dat Stronks medische aandacht en middelen vraagt voor gezondheidsonderzoek dat - anders dan de talrijke grootschalige en langlopende surveys onder de autochtone bevolking - uitsplitst naar de grote etnische minderheidsgroepen in Amsterdam. Uit kleinschalig onderzoek, zegt Stronks, is al duidelijk naar voren gekomen dat er grote gezondheidsverschillen zijn. Zo hebben Amsterdamse Hindoestaanse Surinamers bijna 5 keer zo vaak diabetes als blanke Amsterdammers, hebben Ghanezen in Zuidoost veel vaker hoge bloeddruk en komt een chronische ziekte als astma beduidend meer voor bij inwoners met een Marokkaanse of Turkse achtergrond.
Over de oorzaken weten we weinig tot niets. Wel denkt Karien Stronks dat de achterliggende redenen divers zijn. Sommige ziektes lijken genetisch bepaald, anderen hebben meer te maken met culturele achtergronden. Daarnaast spelen sociaaleconomische- en omgevingsfactoren een rol. Gezondheidsonderzoek in bijvoorbeeld Suriname en Ghana zelf geeft extra informatie over de invloed van het leefklimaat.
Wat volgens Stronks vóór HELIUS vooral ontbrak, was een onderzoek waarbij de gezondheidsontwikkeling voor een langere tijd wordt gevolgd onder een omvangrijke onderzoeksgroep van Amsterdammers uit verschillende etnische bevolkingsgroepen. Door het langlopende karakter en de forse steekproef uit het bevolkingsregister voorziet het HELIUS onderzoek daar nu wel in. Het onderzoek focust op drie ziektethema’s: hart-en vaatziekten (waaronder diabetes), infectieziekten en geestelijke gezondheid.
Urgentie en bereik
Dat er nu pas een onderzoek als HELIUS van de grond komt, heeft in de ogen van Stronks vooral te maken met koudwatervrees bij medici. Om onder etnische minderheidsgroepen kwalitatief hoogwaardig gezondheidsonderzoek te kunnen verrichten, is aanpassing van de methodiek een eerste vereiste. Het gebruikte onderzoeksinstrumentarium moet dus op de schop. Zo is bijvoorbeeld de relevantie van de gebruikte vragenlijst niet voor iedere Amsterdammer gelijk. Stronks geeft een simpel voorbeeld: veel Amsterdammers met hun roots in andere delen van de wereld eten nu eenmaal geen sneetjes brood. Maar ook het besef dat meer dan de helft van de Amsterdamse bevolking geen Nederlandse etnische achtergrond heeft, lijkt nog niet in elk wetenschappelijk circuit door te dringen.
Belangrijk voor het succes van het onderzoek is dat zo veel mogelijk van de geselecteerde deelnemers gaan participeren. En dat is niet zo eenvoudig. Los van de toegankelijkheid van de informatie (er zijn en/of komen overigens folders in de eigen taal); mensen krijgen zoveel brieven op de deurmat. Om deelname te stimuleren gaan onderzoekers van HELIUS naar ontmoetingsplaatsen zoals moskeeën en culturele verenigingen van de doelgroepen toe om voorlichting te geven over de achtergronden en het belang van het gezondheidsonderzoek. Ook worden bekende figuren en rolmodellen uit de diverse groepen en verschillende delen van de stad ingezet om bekendheid aan HELIUS te geven.
Helaas kunnen mensen zich niet spontaan opgeven. Alleen inwoners uit Amsterdam die een brief van HELIUS hebben gekregen komen in aanmerking om deel te nemen. Dat zijn er bijvoorbeeld in Nieuw-West op dit moment zo’n 600 per week. Deze gemeentelijke steekproef geeft garanties voor de representativiteit van het onderzoek. Zonder selectie is de kans groot dat vooral veel mensen die ergens last van hebben participeren, waardoor er geen correct beeld ontstaat van de gezondheidssituatie van en de gezondheidsverschillen tussen de verschillende bevolkingsgroepen.
Karien Stronks is tevreden als een aantal duizenden geselecteerden uit elke doelgroep zich daadwerkelijk laat onderzoeken, maar hoopt natuurlijk op meer. Haar advies: let op uw brievenbus of op een voorlichtingsbijeenkomst bij u in de buurt. Heeft u die brief al in huis, meldt u aan en draag bij aan gelijke kansen op een goede gezondheid en gezondheidszorg in de toekomst voor álle inwoners van Amsterdam.
Roemer van Oordt is redacteur van Republiek Allochtonië
Meer info: hier
Meer onderzoek in zorgsector hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over amc, etnische minderheden, gezondheidsverschillen, gezondheidszorg, ggd amsterdam, helius, karien stronks, onderzoek, roemer van oordt.
