Felle discussies over vluchtelingen en Zwarte Piet leiden tot groei extreemrechts
In achtergronden door Ewoud Butter op 07-12-2017 | 18:14
Felle gepolariseerde maatschappelijke debatten over de komst en vestiging van vluchtelingen in Nederland en debatten over het uiterlijk van Zwarte Piet lijken zich één op één te vertalen in een groei in aanhang van extreemrechtse formaties.
Dat is een van de conclusies over 2016 in de Zesde rapportage racisme, antisemitisme en extreemrechts geweld in Nederland van het Verwey-Jonker Instituut, in opdracht van de Anne Frank Stichting.
Bij het wegvallen van discussies over onderwerpen als Zwarte Piet en vluchtelingen, is er ook al snel sprake van een daling in de aanhang van extreemrechtse formaties. Halverwege 2016 was de aanhang van extreemrechtse organisaties op een hoogtepunt, daarna was er sprake van een teruggang in aantallen actieve aanhangers. Mogelijk omdat het aantal vluchtelingen dat naar Nederland kwam in 2016 afnam evenals het luidruchtig en soms gewelddadig verzet tegen opvangcentra van vluchtelingen.
In het overzicht van extreemrechtse formaties besteedt Willem Wagenaar (Anne Frankstichting), al jaren auteur van dit hoofdstuk, voor het eerst aandacht aan Erkenbrand, het extreemrechtse studiegenootschap. Een opvallende verschijning schrijft Wagenaar:
Enerzijds omdat de kern van het studiegenootschap gevormd wordt door hoogopgeleide jongeren. Dat is een zeldzaam gegeven in deze kringen. Verder valt Erkenbrand op, omdat de organisatie in 2016 uit het niets de belangstelling wist te wekken van tientallen aanhangers, zonder verleden binnen andere extreemrechtse organisaties. Ook dat is uitzonderlijk in een politieke omgeving waar organisaties doorgaans ontstaan door afsplitsingen of bevolkt worden door personen die eerder elders actief waren.
Toename van extreemrechts activisme en geweld
Over het geheel van 2016 is er volgens onderzoeker Wagenaar wel sprake geweest van een sterke toename van extreemrechts activisme en een toename van extreemrechts gemotiveerd geweld.
Hij signaleerde in 2016 een verdrievoudiging van het aantal demonstraties door extreemrechtse groepen.
Er is volgens Wagenaar sprake van een verschuiving van doelen van extreemrechts geweld. Was in het recente verleden een belangrijk deel van het aantal incidenten gericht tegen personen of gebouwen, vanwege hun etnische of religieuze achtergrond, vanaf 2014 is een snelle stijging zichtbaar van het aantal incidenten dat zich richt tegen – vooral linkse – politici, (extreem)linkse activisten en bijvoorbeeld voorstanders van de opvang van vluchtelingen. In 2016 waren 26 extreemrechtse geweldsincidenten gericht tegen vertegenwoordigers van deze groepen, tegen 23 gevallen in 2015, 17 gevallen in 2014 en 8 gevallen in 2013.
PVV en Forum voor Democratie
Een deel van de bedreigingen met een extreemrechtse achtergrond zijn afkomstig van zelfverklaarde PVV-aanhangers. In 2016 ging dat om zes van de zestien bedreigingen. Willem Wagnaar benadrukt dat deze trend omzichtig geduid moet worden.
Wilders roept namelijk enerzijds regelmatig op tot verzet tegen bijvoorbeeld de vestiging van vluchtelingen, maar laat niet na om steeds te benadrukken dat het wel om geweldloos verzet zou moeten gaan. De NCTV stelde in maart 2016 dat Wilders’ oproep tot verzet en zijn naam en beeltenis door extremisten misbruikt wordt om geweld te gebruiken.
Wagenaar refereert ook kort aan een mogelijke relatie tussen Forum voor Democratie en extreemrechts, maar durft daar over 2016 geen harde uitspraken over te doen. Hij schrijft:
Het Forum voor Democratie is een jonge partij die zich snel ontwikkelt en in ideologisch opzicht nog geen consistent beeld laat zien. In welke richting de ideeën van deze partij zich zullen ontwikkelen en in hoeverre dat de sympathie van extreemrechtse groepen zal opwekken is daarom nog niet goed vast te stellen binnen de onderzoeksperiode.
Minder meldingen van racisme, (moslim)discriminatie en antisemitisme bij politie
Het rapport doet verder uitgebreid verslag van het aantal incidenten dat gemeld werd bij de politie van racisme, antisemitisme en moslimdiscriminatie. Dat waren er 4038 incidenten in 2016 tegen 4156 incidenten in 2015.
Er was in 2016 sprake van een daling van het aantal meldingen van incidenten van moslimdiscriminatie (van 466 in 2015 naar 364 in 2016). Ook nam het aantal meldingen van racistische incidenten af (van 2732 in 2015 naar 2247 in 2016) evenals het aantal meldingen van antisemitische incidenten (van 57 naar 35). Wel was er sprake van een toename van meldingen van scheldpartijen met een racistisch of antisemitisch karakter.
....maar meer meldingen bij ADV's, MiND en College voor de Rechten van de Mens
De cijfers van de politie uit de Zesde rapportage racisme, antisemitisme en extreemrechts geweld in Nederland wijken af van de cijfers van de politie die eerder dit jaar werden gepubliceerd in het rapport Discriminatie in cijfers 2016, maar ze laten wel een vergelijkbaar beeld zien. Ook uit dat rapport bleek sprake van een afname van meldingen van discriminatie bij de politie.
Het is opvallend dat het aantal meldingen van discriminatie bij de politie afnam, terwijl het aantal meldingen bij de Antidiscriminatievoorzieningen, het Meldpunt internetdiscriminatie (MiND) en het College voor de rechten van de Mens in 2016 wel licht toenamen. Het rapport geeft voor deze opmerkelijke afname van het aantal meldingen bij de politie geen verklaring.
Lees hier Zesde rapportage racisme, antisemitisme en extreemrechts geweld in Nederland
Zie ook:
Discriminatiecijfers 2016: Afname van meldingen discriminatie ondanks campagne
Hoogopgeleid extreemrechts probeert in Nederland mee te liften op succes van Alt Right
Meer over antisemitisme, discriminatie, extreemrechts, moslimdiscriminatie, racisme.
