Home » Blog » Achtergronden » Dossier Marokko, mensenrechten en migranten

Dossier Marokko, mensenrechten en migranten

In achtergronden door Ewoud Butter op 13-12-2008 | 14:56

In 2008 is er op Republiek Allochtonië (het Allochtonenweblog) veel aandacht besteed aan Marokko en de relatie van dat land met haar emigranten. Hieronder over deze onderwerpen een 'factsheet'. (Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op 13 december 2008)

Marokko is een koninkrijk. De koning, Mohammed VI (afgekort M6),wordt niet alleen beschouwd als wereldlijk leider, maar ook als geestelijk leider. De Koning is opperbevelhebber van de strijdkrachten en voorzitter van de Hoge Raad voor de Magistratuur. Alle belangrijke politieke beslissingen moeten met zijn instemming worden genomen.

Aan de laatste parlementsverkiezingen 2007 deden 33 partijen mee. Maar liefst 24 fracties veroverden een plek in het Marokkaanse parlement. De conservatieve partij Istiqlal (Onafhankelijkheid) won de verkiezingen met 52 zetels, gevolgd door de islamitische Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (PJD) met 47 zetels. De socialistische USF was de grootste verliezer en viel terug naar 36 zetels. De invloedrijke islamistische beweging Adl wa al Ishan (Rechtvaardigheiden Liefdadigheid) riep op tot een boycot van de verkiezingen. De politieke partij van de Berbers, de Parti Democratique Amazigh (PDA)werd verboden.
Slechts37 procent van de kiesgerechtigden trok naar de stembus en dat was een dieptepunt. Volgens waarnemers een duidelijk teken van een wantrouwen in de overheid. Na de verkiezingen vormden Istiqlal en de USF opnieuw de regering onder leiding van premier Abbas El Fassi. In zijn kabinet zijn zeven van de 34 ministers vrouw.
Afgelopen zomer is er een 34ste politieke partij opgericht: de Parti Authenticite et Modernite(PAM). De oprichter van de partij is Fouad Ali el Himma, die al dertig jaar de beste vriend van de koning is. De verwachting is dat El Himma tegenwicht moet bieden aan de oprukkende islamisten van de Parti de laJustice et du Developpement (PJD), die onlangs hardliner en aartsconservatief Abdelilah Benkirane tot haar partijleider koos. PAM zal, vanwege de directe link met de koning, waarschijnlijk een groteaanhang verwerven.

Mensenrechten

In juli 1999 kwamer na ruim dertig jaar een einde aan het bewind van Koning Hassan II.Onder zijn regime, de jaren van lood genoemd, werden mensenrechten fors geschonden. Vlak voor zijn dood kwamen er voorzichtig hervormingen tot stand. De nieuwe koning, Mohammed VI ging hier mee door. Dit heeft geleid tot een wat opener klimaat in Marokko. Er kan meer worden gezegd en er is sprake van een grotere persvrijheid.
Om de jaren van lood te verwerken en fouten te herstellen, stelde de koning een  nationale verzoeningscommissie (IER) in. Slachtoffers van het regime van Hassan II mochten voor de commissie hun verhaal doen en een deel van de slachtoffers ontving een schadevergoeding (van de 23000 dossiers hebben er 12000 een compensatie in geld gekregen). Ook formuleerde de commissie een aantal aanbevelingen.
Een aantal belangrijke onderwerpen blijven echter erg gevoelig: de rol en positie van de monarchie, de islam en de Westelijke Sahara.

Amnesty International vatte de mensenrechtensituatie in Marokko en deWestelijke Sahara in 2007 als volgt samen:

"De vrijheid vanmeningsuiting, van vereniging en van vergadering werden nog steeds beperkt en kritiek op de monarchie of andere onderwerpen die als politiek gevoelig werden beschouwd, werd door de autoriteiten bestraft.Mensenrechtenactivisten, journalisten, leden van de verboden politieke groepering Al-Adl wal-Ihsan (Gerechtigheid en Liefdadigheid) en Saharaanse tegenstanders van het Marokkaanse bestuur van de Westelijke Sahara werden gearresteerd en vervolgd, en meer dan honderd islamisten werden gedetineerd op verdenking van het plannen van of deelnemen aan terroristische acties. Arrestaties en collectieve uitwijzingen van migranten kwamen nog steeds voor. Er werden doodvonnissen uitgesproken, maar de regering handhaafde het de facto moratorium op executies. Ondanks het feit dat de autoriteiten een campagne tegen geweld tegen vrouwen startten, duurde het geweld tegen vrouwen voort. Mannen werden gevangen genomen wegens 'homoseksueel gedrag'

Op een bijeenkomst op 1 december in Felix Meritis vertelde Ahmed elHerzni, voorzitter van de mensrenrechtenbeweging Conseil Consultatifdes Droits des Hommes (CCDH), dat zijn organisatie zich de afgelopen jaren voornamelijk heeft gericht op de schadevergoeding aan de slachtoffers. Er is niet gekozen voor het berechten van de beulen.Herzni:

'Die beslissing was al genomen voordat ik bij de CCDH kwam. Ikleg me daarbij neer. Zelf heb ik 12 jaar in de gevangenis gezeten en zou persoonlijk mijn beulen wel gestraft willen zien, maar ik het is moeilijk te bewijzen wie mij gemarteld heeft.'

Herzni liet op 1 december weten dat  de CCDH zich nu gaat richten op de scheiding der machten, in het bijzonder op de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De aanwezige schrijver Asis Aynan reageerde hierop met de opmerking dat een scheiding der machten inhoudsloos is wanneer de koning aan het hoofd blijft staan van wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht.

Vrouwenrechten


Nazijn troonbestijging in 1999 kondigde Mohammed VI hervormingen aan die de participatie van de Marokkaanse vrouwen in de samenleving moesten bevorderen. In een toespraak tot het Marokkaanse Parlement stelde de koning dat vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd zijn in de maatschappelijke en politieke instellingen. Positieve discriminatie is volgens Mohammed VI niet voldoende, men moet 'een grondige verandering in de versleten mentaliteit en in het collectieve bewustzijn brengen, en de weg effenen voor de vrouw opdat zij in alle geledingen van het nationale leven kan participeren'. Hij introduceerde elf hervormingen op de Mudawwanah, het Marokkaans familierecht, waaronder: de toekenning van de gezinsverantwoordelijkheid aan beide echtgenoten, de toekenning van het voogdijrecht aan de volwassen vrouw, de optrekking van de vereiste leeftijd voor het huwelijk tot achttien jaar voor beide geslachten, de beperking van de polygamie, de uitbreiding van het echtscheidingsrecht van de vrouw en de vereenvoudiging van de huwelijksprocedures voor Marokkanen in het buitenland zodat zij voortaan alle desbetreffende procedures voor hun ambassades en consulaten kunnen regelen in plaats van in Marokko.

Alhoewel de regels ten gunste van vrouwen zijn veranderd, is daarmee de gewenste mentaliteitsverandering nog niet bereikt. De positie van de Marokkaanse vrouw is in verschillende lagen van de bevolking nog erg zwak. Om hier wat aan te doen is niet alleen wetgeving nodig, maar moet er volgens Latifa Jbabdi, parlementslid en activiste van de Marokkaanse vrouwenbeweging, vooral wat verbeteren aan de mentaliteit van de Marokkaanse bevolking.

Tamazight

Het 'Berbers' is de oorspronkelijke taal van Marokko en ook nu nog de moedertaal van een groot deel van de Marokkaanse bevolking. De taak kent drie grote dialecten: het Tarifit (Noord-Marokko), Tamazight door midden-Atlasberbers en het Tachelhit (Hoge Atlas en het zuidoosten) van Marokko. De term Tamazight wordt in toenemende mate gebruikt als overkoepelende term voor de verschillende varianten.

Bij het opstellen van de eerste grondwet van het onafhankelijke Marokko in 1962 werden de islam en het Arabisch uitgeroepen tot de fundamenten van de Marokkaanse identiteit. Hierop volgde de arabisering van de samenleving en werd culturele diversiteit, waaronder de Amazightaal en -cultuur,  gezien als een bedreiging van de nationale eenheid van het land.
In het jaar 2000 stelde de academicus Mohamed Chafik het 'Amazigh manifest' op. Hierin pleitte hij voorerkenning van het Tamazight als nationale en officiele taal, het herzien van de officiele geschiedenis en de opening van een debat over de Amazighcultuur.

Op 30 juli 2001 liet Mohammed VI zich voor het eerst positief uit over 'de introductie van het Tamazight in hetnationale onderwijs'. Met de invoering van Tamazightonderwijs werd begonnen in 2003, voorafgegaan door de opening, in 2001, van  het IRCAM(Institut Royal de la Culture Amazighe) een multidisciplinair Amazighinstituut, gevestigd in Rabat.
In het onderwijs wordt steeds meer de mogelijkheid geboden onderwijs inTamazight te krijgen. Toch geldt voor het merendeel van de leerlingen dat ze nog steeds les krijgen in een vreemde taal (Arabisch of soms Frans).
De laatste jaren zijn er steeds meer culturele Amazighfestivals, komen er in Marokko, maar zeker ook in Nederland meer Tamazightorganisaties en is er een toenemend aantal publicaties over de Amazightaal en -cultuur.Toch blijft de officiele taal van Marokko het (Marokkaans-)Arabisch, werd de Parti Democratique Amazigh (PDA) verboden, wordt de oprichting van een nationale Tamazight omroep gedwarsboomd en zorgt de overheid niet of onvoldoende voor Tamazight sprekende ambtenaren en/of tolken in gebieden waar lang niet iedereen hetArabisch beheerst.
Nederlandse links:

Nederlandse links:

 

Westelijke Sahara

De "Zuidelijke Provincies" of de "Marokkaanse Sahara" zijn de Marokkaanse namen voor de Westelijke Sahara. In 1975 heeft Marokko een groot deel van het gebied geannexeerd en een gewapend conflict met Polisario om de Westelijke Sahara dat tot dat jaar een Spaanse kolonie was. Behalve Marokko maakte ook Mauritanie aanspraak op het gebied. In november 1975 organiseerde Hassan II de Groene Mars, waarbij 350.000 Marokkanen naar het grensgebied werden gezonden. In 1976 werd met steun van Algerije de Arabische Democratische Republiek Sahara (ADRS) uitgeroepen als een onafhankelijke staat. Alhoewel Marokko geen volkenrechtelijke steun ondervond, annexeerde het land een groot deel van de Westelijke Sahara. Eind 1991 werd een staakt-het-vuren en een vreedzame regeling van het conflict overeengekomen. Dit zogenaamde' settlement plan' hield in dat de bevolking van de Westelijke Sahara zich middels een referendum uitspreekt over de definitieve status van het gebied. Sindsdien wordt er gesteggeld over de uitvoering van het referendum en alternatieve vredesvoorstellen.

Aanvankelijk erkenden 81 landen de ADRS als een onafhankelijk land, maar veertig daarvan hebben hun erkenning ingetrokken. De annexatie door Marokko wordt niet officieel erkend, maar wordt wel gesteund door  25 staten.Het laatste aanbod van Marokko is autonomie voor de deelgebieden, met een eigen parlement maar wel binnen de territoriale eenheid van het koninkrijk Marokko. Polisario wil liever een referendum over de onafhankelijkheid, autonomie of integratie met het Koninkrijk Marokko.Voor de Sahrawi's blijft het een elementair mensenrecht zelf te mogen beslissen over hun toekomst. Zie ook Africa's last colonyin Forbes.
Voor het merendeel van de Marokkaanse Nederlanders is de WestelijkeSahara overigens geen item. Ze steunen wat dit betreft de Marokkaanse regering.

Links:

Of kijk hier (wikipedia), de westelijke sahara (uit belgie) of het vankaas blogspot

Marokko en haar migranten

Alhoewel Marokko de laatste jaren behoorlijke economische groei heeft gekend, kent het land nog steeds flinke armoede en zijn de verschillen tussen een kleine rijke bovenlaag en een grote groep armen groter geworden. In vergelijking met landen met een vergelijkbare rijkdom, kent Marokko tevens een relatief beperkte toegang tot onderwijs en dientengevolge een hoog percentage analfabetisme.
De Marokkaanse regering moedigde vanaf de jaren zestig vooral uit de Berbersprekende gebieden - het zuiden en de Rif) de arbeidsmigratie aan. De emigranten vormen voor Marokko een belangrijke inkomstenbron: overmakingen door (arbeids)migranten naar Marokko vormen bijna 10 % van het GNP, inmiddels rond de 5 miljard euro. Daarnaast profiteert Marokko ook van de zogenaamde netwerkeffecten van migratie: contacten met bedrijven en overheden uit rijkere landen, investeringen en vooral ook kennis, zeker als migranten terugkeren.

Bemoeienis
Onder meer uit economische overwegingen heeft de Marokkaanse overheid zich altijd intensief bemoeid met haar emigranten. Hiertoe financierde Marokko organisaties als de zogenaamde 'Amicales', die als waakhond fungeerde om de verbondenheid van migranten met Marokko niet te laten verslappen. Om meer grip te krijgen op de geldstroom werd een ministerie voor de Marokkaanse gemeenschap in het buitenland  opgericht, evenals de Al Amal-Bank en de Hassan II stichting. Behalve geld namen de migranten echter ook oppositionele ideeën mee, die voortkwamen uit een groeiend politiek bewustzijn van arbeidsmigranten.
Mohammed VI nam in navolging van het rapport vande Verzoeningscommissie IER  afstand van de oude methodes van controle,zoals de Amicales. Om voldoende inkomsten te garanderen nam hij maatregelen waardoor het voor migranten aantrekkelijker en gemakkelijker werd geld en investering en via de officixc3xable kanalen te laten lopen. Omgekeerd is het zeer moeilijk om vanuit Marokko grote geldbedragen over te maken naar Nederland: de Marokkaanse overheid blokkeert die transacties, waardoor Nederlandse erfgenamen van Marokkanen weer terugmoeten naar Marokko en dat geld daar moeten uitgeven.

Omdat het voor Marokkanen bijzonder moeilijk is afstand te doen van het Marokkaanse staatsburgerschap, houdt Marokko grip op zijn emigranten. Denk daarbij aan juridische kwesties als familie- en erfrecht en de problemen die met de Marokkaanse overheid kunnen ontstaan wanneer je je kind een naam geeft die niet op de Marokkaanse namenlijst staat, zoals bijvoorbeeld een Berberse naam.

Toch worden er vanuit Marokko nog steeds uitspraken gedaan die wrevel wekken en als ongewenste bemoeienis ontvangen worden. Dat was bijvoorbeeld eerder dit jaar het geval toen de Marokkaanse minister van migratie Ameur verklaarde dat de Arabische taal en Marokkaanse cultuur meer onder migranten moet worden verspreid en dat hij de 3 miljoen Marokkanen in het buitenland als de 'de zeventiende provincie' beschouwt.

CCME


Om de relatie met migranten te verbeteren heeft Marokko de (CCME)opgericht. Op 6 november 2007 liet Mohammed VI in een toespraak weten:

"Ik heb besloten (...) tot de oprichting van een Raad voor onze gemeenschap in het buitenland. Het wordt een representatieve, efficiënte en geloofwaardige instelling, die zal worden geplaatst ondermijn toezicht, en die mijn persoonlijke aandacht krijgt. "

De adviesraad wordt om advies gevraagd met betrekking tot het beleid dat betrekking heeft op de migranten, met name ten aanzien van religieuze en culturele kwesties. Het orgaan heeft onder andere tot taak voorstellen te doen die ten gunste komen van de positie van migranten en die de betrekkingen met de ontvangende landen verbeteren. De raadbestaat uit 50 leden, waarvan er nu 37 zijn benoemd. Hiervan zijn er vier afkomstig uit Nederland: Nadia Bouras (historica aan de Universiteit van Leiden), Abdou Menebhi (activist, voorzitter Emcemo),Mohammed El Ouafrassi (bestuurslid Marokkaans mensenrechten komité) en Khemmar El Bakkali (imam in Den haag). De raad staat onder voorzitterschapvan Driss El Yazami, die in het dagelijks leven secretaris generaal is van de in Frankrijk gevestigde mensenrechtenorganisatie (FIDH).

Onder Marokkaanse Nederlanders vinden soms felle debatten plaats over de politieke en democratische ontwikkelingen in Marokko en de relatie van Marokko met de Marokkaanse diaspora. Het was in voorbije jaren vooral het Emcemo van de voormalige balling Abdou Menebhi dat hierover debatten organiseerde (zie bijvoorbeeld de website monadara.eu).De laatste jaren is de raad (CCME) waarin Menebhi zelf heeft plaatsgenomen onderwerp van debat geworden. Eerst ging het over de rol van Khadija Arib bij de oprichting van de raad, nu over de raad zelf.

De discussies gaan steeds weer vooral over de volgende vragen:

  • in hoeverre is er in Marokko echt sprake van democratische hervormingen en van verbetering van de mensenrechtensituatie? Is het glas half leeg of half vol?
  • in hoeverre vindt er bemoeienis vanuit Marokko plaats met deMarokkaanse migranten in Europa, waarom, en vormt deze bemoeienis een belemmering voor de integratie?
  • is het mogelijk je verbonden te voelen met Marokko en tegelijkertijd te integreren in Nederland?
  • wat is de beste strategie om verbetering te brengen in de democratische en mensenrechtensituatie in Marokko en om de bemoeienis van Marokko met haar diaspora te verminderen? Meewerken aan initiatieven van de Marokkaanse overheid, zoals de CCME om van binnenuit verbetering te brengen, of is het juist beter voor de oppositie te (blijven) kiezen? Verdient Marokko vooral aanmoediging of juist vooral kritiek?

Meer over amicales, Marokko, mensenrechten, migratie, vrouwenrechten, westelijke sahara.

Delen:

Waardeert u ons werk en wilt u doneren?

lees meer

Nieuwsbrief

Uitgelicht