Home » Blog » Achtergronden » De moslimbroederschap is veranderd

De moslimbroederschap is veranderd

In achtergronden door Joas Wagemakers  op 24-11-2020 | 13:15

De islamitische organisatie Moslimbroederschap heeft een slechte reputatie. Deze is voor een groot deel gebaseerd op oude praktijken en denkbeelden. De organisatie heeft zich dus door de tijd heen alsook in de Europese context ideologisch en praktisch aangepast. Dat schrijft Joas Wagemakers, islamoloog en kenner van de Moslimbroederschap.

Recent werd bekend dat GroenLinks Kauthar Bouchallikht op nummer 9 van de kieslijst voor de komende verkiezingen heeft gezet. Dit heeft nogal wat stof doen opwaaien omdat zij bestuurslid is geweest van FEMYSO (Forum of Muslim Youth and Student Organisations), een organisatie die deel zou uitmaken van de Moslimbroederschap.

Lijsttrekker Jesse Klaver nam het op voor zijn partijlid en liet in een verklaring weten dat de kritiek op Bouchallikht voortkomt uit vooringenomenheid jegens moslims. Hoewel dit voor een deel van de critici inderdaad geldt, gaat hij hiermee niet in op de centrale vraag: is FEMYSO onderdeel van de Moslimbroederschap en hoe gevaarlijk is dat? Wie spreekt de waarheid?

Zowel Bouchallikht als FEMYSO ontkent deel uit te maken van de Moslimbroederschap. Volgens wetenschappelijke literatuur is FEMYSO hier echter wel mee verbonden, hoewel dit eerder persoonlijk dan organisatorisch van aard lijkt te zijn. Bovendien blijkt uit onderzoek dat FEMYSO juist afstand probeert te houden tot de Moslimbroederschap.

Dit wetende is het goed mogelijk dat FEMYSO inderdaad voort is gekomen uit het gedachtengoed van de Moslimbroederschap en daar ook nog persoonlijke banden mee heeft, maar er organisatorisch los van staat. Voor FEMYSO-leden is deze band wellicht dan ook zo vaag dat men oprecht zegt niets met de Moslimbroederschap te maken te hebben.

Invoering sharia

Dan blijft de vraag of een relatie met de Moslimbroederschap – hoe vaag ook – niet sowieso al problematisch is. De kritiek op deze organisatie richt zich vooral op het idee dat ze (desnoods met geweld) de sharia in wil voeren in de landen waar ze actief is. Deze gedachte is niet uit de lucht gegrepen, maar hij is wel achterhaald.

De Moslimbroederschap is in 1928 in Egypte opgericht als brede, activistische organisatie zonder duidelijk programma. Onder de slogan “de islam is de oplossing” kreeg dit in de Arabische wereld gestalte door inderdaad te streven naar de vreedzame invoering van de sharia en de gewapende jihad tegen de koloniale machthebbers.

In de jaren ‘50 en ‘60 waren er zelfs elementen binnen de organisatie die – onder invloed van ideologische radicalisering en militaire onderdrukking – hun jihad tegen de eigen regimes in de Arabische wereld wilden richten om zo via gewelddadige revolutie de sharia in te voeren. Mede hieraan heeft de organisatie haar slechte reputatie te danken.

Hervormingen

De Moslimbroederschap van vandaag is echter niet dezelfde als die van destijds. De gewelddadige elementen hebben de organisatie vanaf de jaren ’60 verlaten. De koloniale machthebbers zijn weg en de organisatie heeft de wapens neergelegd, behalve in de strijd tegen Israël door Hamas, die tot in de huidige eeuw terreuraanslagen heeft gepleegd.

Op ideologisch vlak zijn er uitvoerig bediscussieerde hervormingen geweest. De Moslimbroederschap heeft haar eisen over de invoering van de sharia sterk afgezwakt en grote delen van de organisatie omarmen democratie. Zo heeft ze zich aangepast aan de diverse contexten van het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

Tegelijkertijd heeft de Moslimbroederschap zich door deze hervormingen felle kritiek op de hals gehaald van terreurorganisaties als al-Qaeda en de Islamitische Staat. Zij moeten al decennia niets meer van de organisatie hebben en beschouwen haar leden veelal niet eens meer als moslims.

Op één terrein botst de Moslimbroederschap echter snel op haar eigen rode lijnen, namelijk waar het burgerlijke vrijheden betreft: mogelijkheden voor vrouwen, het recht openlijk de islam te verlaten en het beledigen van Mohammed blijven voor grote delen van de organisatie heikele thema’s waar men maar weinig toegeeft.

Europa

Het brede, weinig strak omlijnde karakter van de Moslimbroederschap heeft haar echter in staat gesteld in de context van Europa zich toch verder aan te passen. Het invoeren van de sharia is in ons deel van de wereld simpelweg niet haalbaar. Mede hierdoor is dit doel in Europa – meer nog dan in het Midden-Oosten – volledig op de achtergrond geraakt.

In plaats daarvan krijgt het activisme van de organisatie in Europa vorm in het behartigen van de belangen van moslims, het benadrukken van persoonlijke vroomheid en de bestrijding van islamofobie. Dit alles vindt plaats in een context waarin democratie en burgerlijke vrijheden welhaast vanzelfsprekend zijn, ook voor de Moslimbroederschap.

De organisatie heeft zich dus door de tijd heen alsook in de Europese context ideologisch en praktisch aangepast. Onwetendheid hierover is niet hetzelfde als antipathie tegenover moslims. Tegelijkertijd moeten critici van Bouchallikht zich misschien ook afvragen of een achterhaald beeld van de Moslimbroederschap werkelijk een goede reden is om iemands politieke carrière in de kiem te smoren.

Joas Wagemakers is islamoloog en als universitair hoofddocent verbonden aan de afdeling Filosofie en Religiewetenschappen van de Universiteit Utrecht. Hij heeft meerdere publicaties over de Moslimbroederschap op zijn naam staan. Dit artikel verscheen ook in het Nederlands Dagblad en op de Academia-pagina van Wagemakers.  

Zie ook:

Het zogenaamde complot van de Moslimbroeders is flauwekul

Maak moslims die publiek actief zijn niet verdacht

Aanval op Bouchallikht is onderdeel van patroon (verklaring van diverse organisaties)

Nederland richt pijlen op klimaatactivist Kauthar Bouchallikht

Meer over Kauthar Bouchallikht, moslimbroeders, moslimbroederschap.

Reacties