Correcties op 13 populaire uitspraken over de islam

In achtergronden door Wim Raven op 29-01-2017 | 13:56

Wim Raven, een gepensioneerde arabist, houdt al enige tijd het bijzonder informatieve blog Het Leeswerk Arabisch en Islam bij. Het blog is een uitdijend bloek dat notities en opmerkingen bevat naar aanleiding van overwegend oude literaire en religieuze teksten in het Arabisch.

Op zijn blog is Raven een serie Correcties over de islam gestart waarin hij vaak geuite uitspraken over de islam aan de kaak stelt. Hieronder de tekst van Raven met de eerste dertien uitspraken.

In de hetze die nu al vijftien jaar aan de gang is tegen de islam worden massa’s desinformatie verbreid. Rare pruiken en varkensmutsen zijn niet toegankelijk voor informatie van buiten, maar aan de vooravond van de fascistische machtsovername kan het misschien geen kwaad, wél denkende mensen wat correcties mee te geven voor de donkere jaren. Wie mijn blog vaker leest, weet dat een aantal onderwerpen al eerder uitgebreider aan de orde zijn geweest. Ik verwijs met een link naar die bladzijden.

1.DE ISLAM: ‘De islam zegt ….’ ‘

De islam’ is geen persoon en geen rechtspersoon. Hij kan niet praten, hij kan niet doen. Zinnen als: De islam is oorlogszuchtig, de islam is vrede, de islam onderdrukt vrouwen, de islam is heel goed voor vrouwen, de islam zegt … zijn onzin. De islam wil/kan/verbiedt/beveelt niets, is geen vrede en geen oorlog; het zijn altijd moslims die iets doen of laten, en daarvan zijn er meer dan een miljard, die niet allemaal hetzelfde willen of doen.

2. GODSDIENST: ‘De islam is geen godsdienst, maar een ideologie’

Als je de islam tot ideologie verklaart, zou hij misschien in sommige landen verboden kunnen worden. Een godsdienst verbieden gaat meestal moeilijker; in de meeste grondwetten staat wel iets over vrijheid van godsdienst. Maar in de islam is er een hoofrol weggelegd voor een God, die de wereld heeft geschapen en haar in stand houdt, die van eeuwigheid een heilige schrift bij zich had, deze aan profeten heeft geopenbaard en aan het einde der tijden de mensheid zal richten. Zo’n stelsel noemen wij godsdienst, per definitie. Als de islam geen godsdienst is, bestaat er helemaal geen.

3. DE KORAN: ‘Maar de koran zegt toch …?’

Wat staat er in de koran? Zoals alle heilige schriften ‘zegt’ de koran ongeveer alles, maar ook zijn tegendeel. Boodschappen van liefde en haat; meedogenloosheid en ontferming. Het heeft dus geen zin in de stijl van Jehova-getuigen allerlei discussies te voeren op basis van enkele eenzijdig gekozen koranverzen. Bovendien staat ook heel veel niet in de koran. Het boek is slechts goed voor een deel van de geloofsopvattingen van moslims en van het islamitisch recht (sharia). Niet in de koran staan, om maar ergens te beginnen: sharia, kalifaat, de bestraffing in het graf, martelaren direct naar het paradijs, 72 maagden, honden en katten, het verbod op afbeeldingen van levende wezens, vijf maal per dag bidden, steniging. Een kwestie van interpretatie zijn: de sluiering van vrouwen, verbod op alcohol e.v.a. Let wel: als iets niet in de koran staat, is het daarom niet onislamitisch.

4. MOHAMMED: ‘Mohammed was …’

Duizenden pagina’s tekst berichten over het handelen van Mohammed, maar die hebben geen waarde als bron voor wetenschappelijke geschiedschrijving. Met behulp van die teksten kan iedereen de profeet knutselen die hem/haar aanstaat: een strenge rechter, een milde rechter, oorlogszuchtig, een vredestichter, vrouwvriendelijk of juist niet, een vaderlijke figuur, meedogenloos, zedelijk hoogstaand of veeleer bedacht op zijn eigen belang, een held, een kinderschender, menselijk-zwak, altijd bereid tot een compromis of juist onbuigzaam, kiest u maar! Over de historische Mohammed is heel weinig bekend. Enkele vroege teksten over hem dateren van zestig(!) jaar na zijn dood, de meeste zijn aanzienlijk jonger. We weten dus bij voorbeeld in geen velden of wegen of hij getrouwd was met een klein meisje. Daarover bestaat slechts één oud tekstje, dat niet zo heilig is dat moslims het beslist voor waar moeten houden, en niet-moslims hoeven dat zeker niet. Een ander voorbeeld: de verhalen over de uitroeiing van joodse stammen door Mohammed zijn al in 2008 ontmaskerd als fictie.

5. DE KORAN: is het werk van Mohammed

Nee hoor. Het is niet aantoonbaar dat de Koran door God in afleveringen gedurende twaalf, dertien jaar aan de profeet Mohammed is geopenbaard, zoals Moslims geloven. Maar hij is ook niet geschreven door Mohammed, zoals in Europa lang is aangenomen. Heel vroeger heette het al: de koran kon niet van God stammen want die was de God van de bijbel; Mohammed had het boek met kwaadaardige bedoelingen zelf verzonnen. Later geloofde men dat God niet bestaat en dat Mohammed de auteur moest zijn omdat die het dichtst bij het ontstaan van de tekst zat. Hij heeft de koran zelf geschreven, daarbij zwaar leunend op de joodse en christelijke traditie. Met de openbaring door God kunnen moderne onderzoekers niets beginnen, maar met het auteurschap van Mohammed ook steeds minder. De meesten van hen zien in de koran een anonieme tekst, of veeleer een verzameling van verschillende soorten tekst, die mogelijk ook verschillende herkomsten hebben. De bundeling van al die teksten in één boek vond plaats tussen ± 650 en 700. Zonder twijfel waren er tevoren al losse gedeelten in omloop. Deze zijn van groot belang geweest voor de snelle maatschappelijke veranderingen in Arabië, de vereniging van de Arabische stammen en de enorme Arabische veroveringen vanaf 632. Meer lezen? Hier.

6. MIDDELEEUWEN: ‘De islam is in de Middeleeuwen blijven hangen’

Het Nabije Oosten heeft nooit Middeleeuwen gekend. Toen in Europa de vroege, ook wel ‘donkere’ Middeleeuwen aanbraken, ging daarginds de Oudheid gewoon door. Daarna brak er een uitgesproken bloeitijd aan, waarin het Europa verre vooruit was: in industrie, handel en economie, in het bankwezen, de wetenschap, de inrichting van de maatschappij en zelfs in de theologie. Wel raakte het Nabije Oosten de islamitische wereld omstreeks 1800 in verval, doordat handelsroutes veranderd waren (Amerika!), door achterblijvende bewapening en door koloniale machtsuitoefening vanuit Europa. Maar het zou onjuist zijn om de tijd daarvóór middeleeuws te noemen, een begrip dat met Europese geschiedschrijving te maken heeft en misschien ook daar misplaatst is.

7. ‘De islam is een WOESTIJNgeloof.’

Het ontstaansgebied en de westhelft van het verspreidingsgebied van de islam is een aride en semi-aride gordel waar inderdaad veel woestijnen zijn. Maar daar woont niemand permanent; men vestigt zich wijselijk in de vruchtbare gebieden die er ook zijn, in de rivierdalen en -delta’s, en in steden. De nomadische woestijnbewoners, de bedoeïenen, zijn vanouds meestal weinig tot religie geneigd; daarover wordt in de koran al geklaagd. De islam is voor een deel ontstaan in de stad Mekka en de oase Medina, heeft omstreeks 700 pas goed vorm gekregen in Syrië en is een eeuw later nog weer eens grondig omgewerkt in Irak. Later kreeg iedere periode en iedere streek zijn eigen vorm van islam.

8. ‘MARTELAREN krijgen in het paradijs tweeënzeventig maagden.’

Werkelijk? Er is welgeteld één wat obscure hadith waarin dat terloops wordt vermeld. Steviger verankerd in de islamitische traditie is deze: ‘De grond is nog niet droog van het bloed van een martelaar of daar komen zijn beide echtgenotes al aangesneld; het lijken wel kamelinnen die hun jong in een kale vlakte waren kwijtgeraakt… .’ Hier is slechts sprake van twee vrouwen, wier verlangen naar de martelarenwordt vergeleken met het moederinstinct(!) van kamelinnen. Nog vaker vind je teksten als deze: ‘Toen jullie broeders in Uhud gesneuveld waren deed God hun zielen in de buiken van groene vogels, die drinken uit de rivieren van het paradijs, eten van de vruchten daarvan en nestelen in gouden lampen die zijn opgehangen in de schaduw van Gods troon… .’ Hun woonplaats is dus heel dicht bij God, maar maagden vinden ze daar niet. In hun toestand zouden ze daar ook niets mee kunnen beginnen.

9. ‘Een FATWA is een doodvonnis’

Nee. Een fatwa is een niet-bindend geleerd advies op het gebied der Sharia. Een fatwa wordt gegeven door een mufti op aanvraag van rechters, particulieren en soms van overheden. Sharia is islamitisch recht, maar ook méér dan recht: het gevraagde advies kan daarom ook op het gebied van ethiek, goede manieren en geloof liggen. Wie zich niet persoonlijk tot een mufti wil wenden, kan ook fatwa-verzamelingen lezen van bekende shariageleerden uit vroegere of latere tijd, of via het internet ergens een fatwa zoeken; zie bij voorbeeld hier. Sinds de Rushdie-Affäre (1989) is het woord fatwa ook in West-Europea verbreid geraakt, maar het wordt vaak verkeerd begrepen. In de frase: ‘Een fatwa over iemand uitspreken’ klinkt het haast als een doodvonnis. Maar een fatwa is geen vonnis, laat staan een doodvonnis.

10. ‘STENIGEN is een middeleeuwse straf’

Nee, stenigen op basis van een vonnis van een bevoegde rechtbank wordt pas sinds de twintigste eeuw, vooral na 1979, in enkele landen gedaan en is alweer op zijn retour, waarschijnlijk omdat het een erg onpraktische manier van terechtstelling bleek. Vóór de twintigste eeuw werd er niet op grond van een vonnis gestenigd. Weliswaar wordt steniging in geval van overspel in enkele oude rechtsbronnen duidelijk voorgeschreven, maar de juristen wisten zich daar met behulp van andere rechtsbronnen en redeneertrucs handig onderuit te draaien: leven en laten leven was altijd het devies. Bij onderzoek is er slechts één geval van steniging in het Ottomaanse Rijk gevonden: omstreeks 1670. De rechter die dat vonnis wees werd onmiddellijk ontslagen; tijdgenoten waren verontwaardigd over het geval.

11. VERLICHTING: ‘De Islam heeft een Verlichting nodig.’

Je hoort soms dat het met ‘de islam’ zonder een proces van Verlichting nooit meer goed komt. Maar in de negentiende eeuw waren het de rechtlijnigheid van de Verlichting met zijn ondubbelzinnigheid, zijn klare taal en zijn gecodificeerde wetten (Code Napoléon) en de invloed van Europa (dat men in het Nabije Oosten toen nog graag nabootste) die moslims ertoe hebben gebracht hun soepele omgang met oude teksten overboord te gooien en ze voortaan allemaal letterlijk te willen nemen, zonder oog voor alternatieve interpretaties. De ambiguïteitstolerantie, die vanouds een kenmerk was van de islamitische beschaving, is in de negentiende en twintigste eeuw door de Verlichting grotendeels verloren gegaan. Het Nabije Oosten werd een platte en tweederangs imitatie van Europa. Moslims hebben de Verlichting dus wel degelijk leren kennen, maar die is hun slecht bekomen.

12. ‘De islam is het werk van Mohammed’

Gelooft U het zelf? De arme man zou verbijsterd zijn geweest als hij gezien wat moslims er na zijn dood van bakten. De islam is natuurlijk niet kant en klaar uit de hemel gevallen, maar heeft zich ontwikkeld. Mohammed heeft niet meegemaakt hoe Arabieren vrijwel onmiddellijk na zijn dood de halve wereld veroverden, en hoe daardoor al spoedig de koranische vrees voor het Jongste Gericht vergeten werd. Evenmin hoe verschillende groepen van zijn aanhangers met elkaar slaags raakten in burgeroorlogen. En hoe kalief ‘Abd al-Malik in ± 695 zijn eigen islamontwerp de wereld in stuurde, door zich te distantiëren van de christenen en de vroege islamitische geschiedenis te laten opschrijven. En hoe weer honderd jaar later schriftgeleerden hun plaats in de staat hadden veroverd, ten koste van het gezag van de kaliefen. Ook van de Sjiïeten en van de opkomst van de sufi-mystiek, die meer dan duizend jaar gezichtsbepalend zou blijven voor de islam, had de profeet geen enkele notie.

13. ‘De sharia is de wet van de islam’

Nee, de sharia is islamitisch recht; dat is wat anders. Zij regelt alle betrekkingen tussen de mens en God én tussen de mensen onderling en is dus omvattender dan Europees recht: ook geloofsleer, ethiek en goede manieren vallen eronder. De sharia is niet een gecodificeerde wet. Het is geen boek dat iemand eens en voor altijd neergeschreven heeft en dat opengeslagen kan worden. ‘De sharia zegt …?’ ‘Wat staat er in de sharia?’ ‘Wie heeft de sharia geschreven?’ zijn dus zinloze vragen. De sharia zegt niets, maar moet telkens worden gevonden, in de jurisprudentie en in de rechtsbronnen (koran en hadith). Zij is dus flexibel, al nemen rechtsgeleerden maar al te vaak genoegen met wat hun collega’s van vroeger al hadden gevonden. Dat hoeft echter niet zo te zijn. De omvang, de grote verscheidenheid van de rechtsbronnen en hun vatbaarheid voor verschillende interpretaties maken vernieuwing mogelijk. De vraag of men de ouden moet navolgen of over bepaalde onderwerpen opnieuw zelfstandig moet nadenken is sinds een eeuw hét punt van discussie in de hele islamitische wereld. Die discussie wordt echter vertraagd door 1. het optreden van salafisten, ISIS, enzovoort; 2. het voortdurende hitsen van hun bondgenoten: de islamhaters en -foben. De sharia was overigens nooit ergens het enig geldende recht. Daartoe zou zij ook niet geschikt zijn.

Wim Raven is arabist en islamkenner. Bovenstaand stuk is eerder verschenen op zijn blog Leeswerk Arabisch en Islam in twee verschillende artikelen: hier en hier. In overleg met Raven zijn deze stukken ook op Republiek Allochtonië geplaatst.

Meer artikelen over islam op Republiek Allochtonië kijk hier, meer over islam in Nederland op polderislam.nl

Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.

Republiek Allochtonië wordt op vrijwillige basis onderhouden. Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!

Meer over achtergrond, fatwa, islam, koran, martelaren, mohammed, sharia, wim raven.

Reacties

Joop Romeijn - 30/01/2017 11:07

Heel nuttig, en leerzaam, voor mij tenminste wel.
Overigens: vergelijkbare uitspraken zijn er over bv het christendom en het boeddhisme; terwijl er daar toch geen sprake is van een " hetze die nu al vijftien jaar aan de gang is tegen de islam worden massa’s desinformatie verbreid. " Gewoon onwetendheid (uit luiheid) kan toch ook?

Hannes Minkema - 30/01/2017 10:20

1. Jodendom, fascisme en communisme zijn ook geen personen of rechtspersonen. Dus volgens de auteur zeggen die ook allemaal niks. Ideologieën of godsdiensten die van zichzelf niks zeggen, verschillen dus ook niet van elkaar. In die zin is de islam gelijk aan het jodendom, het fascisme en het communisme. Allemaal nietszeggend.

2. Ten onrechte impliceert de auteur dat als X trekken heeft van een godsdienst, het geen ideologie kan zijn. Dat heet een vals dilemma. X kan zowel godsdienst als ideologie zijn; bijvoorbeeld als X ook trekken vertoont van een ideologie. Waarvan akte.

3. Iemand die stelt dat de koran X zegt, stelt noch dat de koran niks anders dan X zegt, noch dat de koran de enige bron van islamitische opvattingen is. Hij stelt gewoon dat de koran X zegt, meer niet. En daar kan hij gewoon gelijk in hebben.

4. Godsdiensten als christendom en islam zijn niet geïnteresseerd in de historische werkelijkheid achter hun hoofdfiguren, zoals de historische Jezus en de historische Mohammed. Godsdienst is immers geen wetenschap. Wat voor de gelovige telt is de informatie uit zijn heilige boek. Zo is het voor een christen belangrijk dat Jezus zijn vijand 'de andere wang toekeerde', ongeacht of dat bewijsbaar is voor een historische Jezus. Zo is voor een moslim de overgeleverde omgang van Mohammed met de joodse stammen belangrijk, niet de historische realiteit.

5. Anders dan de voorgaande en de volgende 'populaire stellingen' die een kritische houding t.a.v. de islam oproepen, gaat het hier om een islamitisch dogma. Zie verder punt 4. Voor gelovige moslims doen 'wetenschappelijke opvattingen' over het ontstaan van de koran er niet toe. Van belang is dat zij stellen dat de koran onaantastbare, want van Allah gegeven waarheid bevat.

6. Toen in Europa de 'donkere middeleeuwen aanbraken', bestond de islam nog helemaal niet. De stelling dat 'later' (?) in het Nabije Oosten een 'bloeitijd' was die 'Europa ver vooruit was', alsmede de contextuele suggestie dat deze verband hield met de islam, roept de vraag op welk criterium de auteur aanlegt voor 'vooruit & achterop'. Of hij bijvoorbeeld gewelddadig imperialisme en slavernij ziet als tekenen van vooruitgang. Overigens is voor de vraag of de islam in een soort 'middeleeuwen' (het gaat om een metafoor, he?) is blijven hangen belangrijker om te bepalen of er van een zekere verlichting sprake is geweest, van een duidelijke verdraagzaamheid jegens andere levensbeschouwingen, van een relativering van theologische dogmata en van een scheiding tussen Kerk en Staat.

7. Is dit een poging tot sofistische spitsvondigheid? Wie de islam associeert met 'de woestijn' beweert niet dat alleen of vooral woestijnbewoners dat geloof aanhangen. Die gedachte willen ontkrachten is een voorbeeld van de stromandrogreden.

8. Het concept van de 72 maagden is soennitisch, en daarmee verbonden met 1,5 miljard moslims (verreweg de grootste groep). Een aanzienlijk deel daarvan hecht geloof aan deze volgens jou 'obscure' hadith (die veel islamgeleerden juist voor een authentieke hadith houden). Je alternatieve geloofsartikelen doen daar niets aan af.

9. Ook hier weer een poging tot sofisme. Ja, je hebt letterlijk gelijk. Nee, je doet geen recht aan wat de spreker wil uitdrukken. Een 'fatwa' zoals uitgesproken in de zaak-Rushdie komt in de praktijk wel degelijk neer op een doodvonnis, als de aangeklaagde niet langer vrijelijk over straat kan zonder te worden vermoord. En ja, dat is achterlijk en middeleeuws. Dat daarnaast nog tal van anderssoortige fatwa's bestaan, doet daar niets aan af.

10. Anders dan je suggereert, is steniging geen bedenksel van de moderne tijd. Al in de koran zijn bewijsplaatsen: 11:82, 7:84, 26:173 en 27:58. Ook in de hadith vind je zulke plaatsen. Lees https://wikiislam.net/wiki/Stoning_to_Death. Dat jij er nu de voorwaarde 'op grond van een vonnis' aan verbindt, maakt de eerdere praktijk in zichzelf islamitisch beschouwende gemeenschappen niet minder reëel. Of minder 'middeleeuws' in de overdrachtelijke zin.

11. Wat een maffe redenering geef je hier ten beste. Nu is het ineens ónze West-Europese schuld dat moslims hun godsdienst onverdraagzamer maakten? Omdat wij hier in het westen 'klare taal' bezigden, verdraagzamer en seculierder werden? Ga nou gauw met de a-historische en tevens niet-falsifieerbare verklaringen. Moslims zijn zelf verantwoordelijk voor de invulling van hun godsdienst, en kunnen misstanden niet afschuiven.

12. Je strijdt weer eens tegen een rare stelling, waarin niemand gelooft. Ook de grootste islamcritici geloven niet dat de islam het werk van één man is. Waarom zou je die malle gedachte dan bestrijden, als een Don Quijote die op windmolens afstormt?

13. Je schetst wederom een vals dilemma. Immers, ook 'de wet' zoals die in het seculiere westen geldt, is een flexibel systeem dat steeds opnieuw wordt 'uitgevonden' en aangepast aan de opvattingen van de tijd. Een verschil is dat aanpassingen van de westerse wet democratisch tot stand komen, terwijl exegese in de islam het voorrecht is van geleerden, en gewone gelovigen daarvan af te blijven hebben.
Een belangrijke overeenkomst tussen de westerse 'wet' en het islamitische 'recht' is dat de laatste in de praktijk ook fungeert als 'wet' voor gelovigen: gedragsregels waaraan men zich te onderwerpen heeft, op straffe van dit of dat.
Dus ook al houdt 'de sharia' op tijdstip X of plaats A iets anders in dan op tijdstip Y of plaats B, de maatschappelijke functie doet, gegeven tijd en plaats, niet onder voor onze westerse 'wet'.

Waardeert u ons werk en wilt u doneren?

lees meer

Uitgelicht