Bijzondere Leerstoel Alevitisme in Europa aan Universiteit van Amsterdam
In achtergronden op 14-02-2016 | 15:11
De Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) krijgt binnenkort een bijzondere leerstoel alevitisme in Europa. De leerstoel is ingesteld vanwege de Stichting Onderzoeksfonds voor Alevitisme (OVA) en wordt ondergebracht bij de leerstoelgroep Religiewetenschappen. Centraal staat de studie naar de constructie, ontwikkeling en diversiteit van de alevitische gemeenschappen en culturen in Europa.
Dat laten zowel de Universiteit van Amsterdam als het Onderzoeksfonds voor Alevitisme in een persbericht weten.
Alevieten worden door de soennieten vaak als ketters beschouwd omdat ze losser omgaan met de regels van de Koran. In de alevitische gemeenschapshuizen (cemevi's) zitten mannen en vrouwen door elkaar. Alevieten vasten vaak niet, ze gaan niet naar de moskee en ze bidden wanneer ze daar behoefte aan hebben. Ze geloven wel in Allah en in Mohammed als zijn profeet, maar ze zien twaalf imams als de rechtmatige opvolgers van de profeet Mohammed. Ali, de neef en schoonzoon van Mohammed is de eerste en de belangrijkste imam. De verering van Ali en de twaalf imams is de enige overeenkomst met het shi'isme. Behalve door het shi'isme, is het alevitisme ook beïnvloed door het sjamanisme en het vroege christendom.
Omdat het alevitisme nergens is vastgelegd, is het een verzamelbegrip geworden voor vrijzinnige opvattingen.
Alevieten erkennen de Koran, maar hebben daarnaast hun eigen heilige boeken. De belangrijk¬ste manier waarop het alevitische geloof wordt overgebracht is door middel van alevitische poëzie, die vaak onder begeleiding van de saz (een luit met lange hals) wordt gezongen. Het alevitisme kent geen hiërarchische structuur. Iedere gemeenschap heeft alleen een dede, een wijze man die de religieuze bijeenkomsten (cems) leidt en in geval van geschillen als bemiddelaar optreedt.
De alevieten hebben een pantheïstisch wereldbeeld: Allah manifesteert zich in alle levende wezens. Je moet Allah daarom volgens de alevieten niet in de hemel, in de moskee of onder een steen in Mekka zoeken, maar in jezelf en in de mensen en de dieren om je heen. De belangrijkste morele gedragsregel voor een aleviet is: eline, diline, beline sahip olmak, oftewel: beheers je hand, je tong en je lende.
Uit een onderzoek dat de antropologe Annelies van Vugt begin jaren 90 onder Nederlandse alevieten deed, bleek dat een deel van de Nederlandse alevieten niet meer gelooft, maar zichzelf nog wel als aleviet beschouwt. Voor hen is het alevitisme een humanistische, vaak progressieve levenshouding.
Met de Turkse arbeidsemigratie kwamen sinds de jaren zestig van de twintigste eeuw ook Alevieten naar West-Europa, waar ze ook tegenwoordig nog een belangrijk deel vormen van de van oorsprong diverse Turkse bevolkingsgroepen.
De alevitische herinneringscultuur benadrukt het leed van alevieten als minderheid in het Osmaanse rijk en het latere Turkije enerzijds, en hun emancipatie anderzijds. Tegelijkertijd heeft de arbeidsmigratie (en de verstedelijking in Turkije) geleid tot een verlies van de orale traditie. Sinds de jaren tachtig hebben alevitische organisaties zich ingespannen om dit erfgoed te behouden. Dit heeft bijgedragen aan het ontstaan van verschillende visies op het alevitisme die in het huidige wetenschappelijke en maatschappelijke debat nog niet zijn uitgekristalliseerd.
Het Onderzoeksfonds voor Alevitisme wil met de leerstoel bijdragen aan wetenschappelijke kennis van het alevitisme. De bijzonder hoogleraar gaat zich in onderzoek en onderwijs bezighouden met de ontwikkeling van de alevitische identiteit en cultuur onder immigranten en hun nakomelingen in Europa, en in het bijzonder in Nederland.
De Faculteit der Geesteswetenschappen versterkt met deze leerstoel de aandacht voor de diversiteit aan religieuze stromingen in ons land, en voor de diverse religieuze en culturele tradities van onze maatschappij in een Europese context. Het onderzoek zal plaatsvinden binnen het Amsterdam Institute for Humanities Research van de Faculteit. De bijzonder hoogleraar zal onderwijs geven in de bachelor- en masterprogramma’s van Religiewetenschappen. De colleges zullen ook openstaan voor studenten van Geschiedenis, Europese studies en andere opleidingen.
De werving voor de nieuwe bijzonder hoogleraar start binnenkort. Het gaat om een aanstelling voor twee dagen per week.
Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonië
Bronnen:
Onderzoeksfonds voor Alevitisme
Meer lezen:
Ibrahim Yerden, (2010) “Mijn Mekka is de mens: Alevieten in de Nederlandse samenleving”. Uitgeverij Van
Gennep.
Annelies van Vugt (1992) “Ze zeggen dat ik aleviet ben.” Een onderzoek naar de alevitische identiteit onder in Nederland woonachtige alevieten. Amsterdam: doctoraal scriptie culturele antropologie, Universiteit van Amsterdam.
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over aleviet, alevitisme, Stichting Onderzoeksfonds voor Alevitisme (OVA), Universiteit van Amsterdam.
