Home » Blog » Opinie » Vooral veel nare open deuren over antisemitisme in Nederland

Vooral veel nare open deuren over antisemitisme in Nederland

In opinie door Roemer van Oordt op 06-12-2016 | 20:30

Door Roemer van Oordt

Gisterenavond ging ik eens goed zitten om via Uitzending Gemist te kijken naar de eerste aflevering van het EO-programma ‘De Kanarie in de Kolenmijn’. Een drieluik waarin journalist en presentator Hanneke Groenteman probeert te achterhalen hoe het er voor staat met antisemitisme in Nederland en Europa. Een onderwerp dat mij nauw aan het hart ligt. Zelf zei ze er in DWDD over: “Het was een interessant project, maar helemaal niet leuk eigenlijk. Ik raakte er overstuur van. Ik werd geconfronteerd met een verschijnsel waar ik me veiligheidshalve nooit zo mee bezig heb gehouden.” Dat bleek overduidelijk in de eerste aflevering over Nederland.

Groenteman, met een flinke staat van dienst in de journalistiek, begaf zich in haar zoektocht met stijgende verbazing en groeiende tegenzin door Amsterdam, wat in haar woorden eens ‘het Jeruzalem van het Westen’ was geweest. De uitzending bevestigt vrijwel uitsluitend bekende beelden en bestaande, uitermate nare, soms irritant hardnekkige realiteiten en biedt weinig context, nauwelijks houvast en geen sprankje hoop.

Uitzichtloos beeld
In het zuiden van Mokum (de Apollobuurt) treft Groenteman een gesloten joodse gemeenschap die weinig (bewegings)vrijheid (meer) heeft. Het dragen van religieuze symbolen zoals de keppel, kan in de eigen omgeving nog net, maar is in alle andere windstreken van de stad problematisch. De Nederlandse opperrabbijn Jacobs laat Groenteman toezichtcamera’s bij de synagoge zien en verhaalt over een aantal afschuwelijke incidenten. Vergelijkingen met de jaren dertig van de vorige eeuw worden getrokken – nu kunnen we nog in vrijheid vertrekken - zonder daar wat meer diepgaande duiding aan te geven. Volgepakte tassen suggereren het symbolische vertrek naar Israël van rabbijn Evers, maar hij blijkt (gelukkig) opperrabbijn in Düsseldorf te worden. 

Antisemitisme wordt in een groot deel van de uitzending conform de overheersende opvatting afgeschilderd als een exclusief domein voor jonge moslims, vooral die met Marokkaanse roots. Dat beeld krijgt flinke voeding door een ‘confrontatie‘ van Groenteman, zelf joods, met een groep hangjongeren in Amsterdam Geuzenveld die volgens een radicaliseringsdeskundige worden geïndoctrineerd door hun eenzijdige (social) media gebruik. Een interview met het buitenbeentje Mano Bouzamour, die uit de doeken doet hoe het er in het gemiddelde Marokkaans-Nederlandse gezin in zijn optiek aan toe gaat, vergroot dat beeld verder uit.

Zelfverdedigingscursussen, vechtsporten, eigen bewakingsdiensten en marechaussee bij scholen blijven hangen na het zien van de uitzending. De moed zinkt je volledig in de schoenen als David Beesemer van Maccabi Nederland de vloer aanveegt met bezoekjes aan het Anne Frankhuis en excursies naar Auschwitz voor scholieren met hun oorsprong in andere delen van de wereld. Weggegooid geld en verspilde moeite; ze zijn niet heropvoedbaar. Een bom op Mosul is de enige oplossing, zegt hij. Beesemer voorspelt uitsluitend op basis van een ruk naar rechts een burgeroorlog na de komende verkiezingsronde in Europa. Groenteman is in tranen.

De bredere context had moeten komen van bijzonder hoogleraar hedendaags Jodendom, Evelien Gans en Vrij Nederland-journalist Max van Weezel. Gans probeert door begripsduiding, historische achtergronden (de Kanarie in de Kolenmijn!) en aandacht voor de voedingsbodem (Palestina-Israël en discriminatie/uitsluiting) Groenteman nog wel wat bij te brengen, maar slaagt daar schijnbaar onvoldoende in. Van Weezel lijkt - anders dan zijn dochter - na de inderdaad hete zomer van 2014 de hoop te hebben opgegeven. Ook hij schetst toch vooral een met islamitische complottheoriën doorwrongen gitzwart beeld, waarin hij nog wel openlijk blijft staan voor zijn eigen joodse identiteit - inclusief uitingsvormen - en zegt te geloven in het belang van het gesprek.

De presentatrice put daardoor op een Amsterdamse VO-school nog wat hoop uit Trudy Coenen, een docente die met haar leerlingen doorpraat over relevante actualiteiten en complottheorieën, maar constateert in een adem door dat daar die hangjongeren - de kern van het probleem (?) - niet zitten. Na deze rondgang concludeert ze emotioneel:

“Het valt me veel zwaarder dan ik dacht. Mijn vertrouwde onbenulligheid heeft me in de steek gelaten. Het maakt me heel ongelukkig….Ik heb kleinkinderen, die zijn pas vijf. Als er een burgeroorlog komt ga ik alleen maar bang naar huis. Ik word alleen maar bang van dit programma.”

Samenwerking en cijfers
Begrijp me niet verkeerd. Deze incidenten en (gevoelens van) onveiligheid bagatelliseer ik geenszins en de kansen op erger zijn misschien zelfs wel reëel. Maar er gebeurt in Amsterdam met succes een heleboel meer om iets aan die nare realiteit te veranderen dan Groenteman hier laat zien. Met geen woord rept ze over de gezamenlijke verbindende initiatieven van moslims en joden zoals die van Mo en Moos, Saïd & Lody en Salaam Shalom. Volledig buiten beschouwing blijven programma’s als het project Gelijk=Gelijk van Diversion (joodse, islamitische en homoseksuele peer educators maken taboes bespreekbaar in het primair en voortgezet onderwijs) of Leer je buren kennen, een samenwerking tussen de Liberaal Joodse Gemeenschap Amsterdam met het naast hun synagoge gelegen ‘zwarte’ ROC (en inmiddels vele anderen).

Ook niets over het Veiligheidspact tegen discriminatie , waarin organisaties van moslims, joden en LHBT-ers samen optrekken, om ondanks fundamentele verschillen in opvattingen over de meest uiteenlopende zaken in woord en daad te staan voor de bescherming van elkaar en een vuist te maken tegen discriminatie en iedere vorm van verbaal en fysiek geweld. Dat is geen lege huls, Ondertekening van het Pact is een committment om de boodschap uit te dragen en naar vermogen uit te voeren. Sinds de formele oprichting in 2012 is dat (helaas) zeer regelmatig nodig geweest en gebeurd.

Net zo belangrijk: Groenteman staaft de veronderstelde toename van en het monopolie op antisemitisme op geen enkele manier met feiten en cijfers. Dat is jammer. Op grond van recent onderzoek van het Verwey Jonker Instituut concludeert Ewoud Butter dat het aandeel van antisemitische incidenten in het totaal aantal meldingen bij de politie al jaren schommelt rond de 1,4%. In 2014 was het aandeel antisemitische incidenten door de oorlog in Gaza iets hoger (1,9%). Het aantal en het aandeel meldingen van antisemitische scheldpartijen bij de politie neemt de afgelopen jaren af en is sinds 2012 meer dan gehalveerd. Dat hoeft overigens niet per se te betekenen dat er minder antisemitisch gescholden wordt, het kan ook betekenen dat er veel minder vaak melding van wordt gemaakt.

Ook uit de rapportages van bijvoorbeeld het CIDI en de discriminatiemonitor die ruim twee maanden geleden uit kwam, blijkt dat het aantal meldingen van antisemitisme vorig jaar afnam. Aan het begin van deze eeuw lag het aantal meldingen van antisemitisme veel hoger dan de afgelopen jaren het geval is (zie Neemt het antisemitisme in Nederland toe of af?).

De suggestie dat antisemitisme gemonopoliseerd zou worden door moslimjongeren is ook niet houdbaar. Justitie registreert geen religieuze achtergronden van de daders, maar wel etnische. Op grond van deze cijfers, die gepubliceerd worden door de Anne Frankstichting en het Verwey Jonker Instituut, kun je over 2014 concluderen dat antisemitisme in Nederland voornamelijk een autochtoon probleem is: bij racisme en intentioneel antisemitisme is het percentage autochtone daders iets meer dan 2/3, bij het antisemitisch en racistisch schelden ligt het autochtone aandeel iets onder 2/3. Ook uit de publicatie Cijfers in Beeld uit november 2015, blijkt dat de meerderheid van de daders autochtoon is, maar dat er wel sprake is van een oververtegenwoordiging van Turkse en vooral Marokkaanse daders.

Gemiste kans
Afsluitend; de uitzending lijkt mij vooral een klap in het gezicht van veel joodse Amsterdammers, die zich al dan niet georganiseerd en met of zonder moslims of andere bondgenoten inzetten om de strijd tegen antisemitisme en alle andere vormen van discriminatie en uitsluiting tegen te gaan. Ik kan me niet voorstellen dat Hanneke Groenteman een uitzending over antisemitisme wilde maken die op Geen Stijl als 'overwinning' wordt gevierd, terwijl ze nauwelijks context en duiding geeft en verbinders uit de joodse gemeenschap als Lody van de Kamp, Chantal Suissa, Fred Salomon, Menno ten Brink, Erwin Brugmans, René Dotsch en vele anderen niet aan het woord laat. Een gemiste kans.


Roemer van Oordt is politicoloog, redacteur van Republiek Allochtonië en doet onder meer (actie)onderzoek naar processen van radicalisering en uitsluiting. Meer van Roemer op dit blog: hier

Meer over antisemitisme op dit weblog: hier

Misschien geïnteresseerd in de bijeenkomst Moslimhaat, jodenhaat en homohaat: Wat is ons antwoord?

Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.

Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook! 

Meer over antisemitisme, complottheoriën, de kanarie in de kolenmijn, discriminatie, hanneke groenteman, joden, jodendom, rabbijn, roemer van oordt.

Reacties