Veel gesteggel over lijst met ‘salafistische moskeeorganisaties’
In achtergronden door Roemer van Oordt op 20-07-2017 | 11:00
Met de motie Roemer/Zijlstra vroeg de Kamer in november 2015 het kabinet een lijst op te stellen met salafistische organisaties die in ons land actief zijn. Achterliggende reden van de indieners: de AIVD ziet het salafisme als voedingsbodem voor jihadisme. Een nogal ongenuanceerde aanname, want de rapporten van de AIVD zijn daarover lang niet zo eenduidig als de motie suggereert. Na herhaaldelijke verzoeken stuurde het kabinet net voor het reces een bijlage met 23 organisaties naar de Kamer uit een nog niet afgerond onderzoeksrapport naar het salafisme. Daarover wordt direct flink gesteggeld.
In de optiek van het kabinet (PDF: zie paragraaf over motie Roemer/Zijlstra) is het salafisme ‘een verzamelterm voor een spectrum aan fundamentalistische stromingen binnen de soennitische islam die zijn gericht op morele ‘heropvoeding’ en ‘zuivering’ van de geloofsgemeenschap en de maatschappij’.
Het kabinet gaf - waarschijnlijk om uitvoering aan meerdere moties over het salafisme te geven - het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) de opdracht onderzoek te doen naar ‘het salafistische landschap in Nederland’. De publicatie ‘Salafistische moskeeorganisaties in Nederland; markt en competitieve voordelen nader onderzocht’ had dit voorjaar moeten verschijnen, maar is om niet nader genoemde redenen vertraagd en wordt nu deze zomer verwacht.
Doel van het WODC-onderzoek is volgens het kabinet ‘nader inzicht te bieden in de wijze waarop salafistische moskeeorganisaties groei van het salafisme in de hand werken’. Het WODC koos er voor om hoofdzakelijk te kijken naar het belang van financiering voor deze moskeeorganisaties en naar de concurrentie die ze daarbij ondervinden van andere spelers in dat veld.
Centraal in het onderzoek staan de vijf bekendste salafistische moskeeorganisaties: As-Soennah in Den Haag, Al-Fourkaan in Eindhoven, El-Tawheed in Amsterdam, Al-Fitrah in Utrecht en As-Sunnah in Tilburg. Die zijn volgens de onderzoekers ‘expliciet en exclusief’ salafistisch. Het WODC vulde de lijst aan met 18 organisaties (PDF; onder aan document; bijlage 2) waarmee deze vijf toen het onderzoek liep publiekelijk (via internet/website) aangaven samen te werken. Die lijken volgens de onderzoekers ‘in meer of mindere mate door het salafisme te zijn geïnspireerd’.
De regering noemt het zelf geen uitputtend overzicht, ‘gezien de diversiteit en diffuse begrenzing van de beweging en omdat organisaties en personen zichzelf ook niet altijd aanduiden als salafistisch’.
Antropoloog en kenner van het salafisme Ineke Roex van de Universiteit van Amsterdam liet in het NRC weten de lijst op z’n minst ongenuanceerd te vinden. Roex stelt in het artikel dat zo’n lijst per definitie problematisch is, juist omdat het salafisme niet onder een noemer valt te vangen. Bovendien geeft zij terecht aan dat er genoeg moskeeën zijn waar zo nu en dan salafistische predikers lezingen houden, vooral omdat zij - in tegensteling tot traditionele imams - vaak goed Nederlands spreken. Daar kunnen volgens Roex echter geen grote conclusies aan worden verbonden. Belangrijker is de - opnieuw terechte - constatering van Roex dat in het politieke debat salafisme op één hoop wordt gegooid met jihadisme, terwijl veel salafistische stromingen juist uitgesproken anti-jihadistisch zijn. “In feite sta je dus op een soort IS-lijst. Daar gaat een vaak onterecht stigma van uit”, zegt ze in het NRC.
Reacties
Het mag dan ook geen verbazing wekken dat op de lijst meerdere moskeeën staan die daar zelf bepaald niet blij mee zijn. Reacties kwamen er onder meer in het NRC van Abdelhafied Mouden van moskee Badr in Amsterdam en van Abdelmajid Khairoun van moskee Al Farouk in Utrecht. Moskee Badr zou volgens de onderzoekers samenwerken met Al Fitrah, maar Mouden geeft aan dat hoewel die organisatie in het verleden een leslokaal in de moskee huurde, dat contract door het nieuwe bestuur twee jaar geleden is stopgezet. Khairoun noemt de vermelding van zijn moskee onzinnig en islamofoob: “Bij ons komen sprekers van allerlei stromingen over de vloer”.
Een bestuurder van moskee moskee El Houda uit Brunssum reageerde in de Limburger: "Dergelijke lijsten scheren veel verschillende stromingen over één kam. Onze imam is orthodox, maar heeft zich vanuit zijn geloof altijd uitgesproken tegen terrorisme en Islamitische Staat. Er bestaat in Nederland een verkeerde neiging om salafisme te koppelen aan jihadisme".
Ik ben benieuwd naar de rest van het WODC-rapport, maar vrees dat het - zoals zo veel onderzoeken over vergelijkbare thema’s die voortkomen uit Tweede Kamermoties - door de broodnodige nuancering niet zal brengen wat de indieners of de regering er van verwachten, of dat het - zoals de lijst op het eerste gezicht doet vermoeden - wel erg gemakkelijk uitgaat van ‘quilty by association’. We zullen het zien.
Roemer van Oordt is redacteur van Republiek Allochtonië en doet onder meer onderzoek naar processen van uitsluiting en radicalisering en naar de institutionalisering van de islam. Meer van Roemer op dit blog: hier
Meer over salafisme op dit blog: hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over achtergrond, ineke roex, motie, roemer, roemer van oordt, salafisme, salafistische (moskee)organisaties, wodc, zijlstra.
