Stedenband met Tel Aviv verdeelt Amsterdam
In opinie door Ewoud Butter op 28-06-2015 | 21:53
Moet Amsterdam wel of niet een stedenband met Tel Aviv en Ramallah aan gaan? Daarover neemt de Amsterdamse gemeenteraad woensdag 1 juli een (voorlopige) beslissing.
Het is een kwestie die de stad tot op het bot lijkt te verdelen. Voor - en tegenstanders, ook van (ver) buiten Amsterdam laten zich volop horen. De discussie gaat vooral over de stedenband met Tel Aviv. Een overzicht van de argumenten van voor- en tegenstanders.
Wat er aan vooraf ging
Een meerderheid van de vorige Amsterdamse gemeenteraad heeft in maart 2014 een motie aangenomen waarin het college werd opgeroepen om een stedenband met Tel Aviv te onderzoeken. Op verzoek van GroenLinks, dat moeite had met een stedenband met Tel Aviv, werd ook een samenwerkingsverband met Ramallah onderzocht. Het Amsterdamse College werkte de plannen uit. Deze verdwenen door de Gaza-oorlog tijdelijk in de ijskast, maar werden half juni dan toch in de Commissie Algemene zaken besproken. Tijdens deze commissievergadering bleek dat alleen D66 en het CDA volmondig steun aan het voorstel van het college gaven. Coalitiepartij VVD is voor een stedenband met Tel Aviv, maar vroeg zich af wat de meerwaarde van een stedenband met Ramallah was. GroenLinks, PvdA, PvdD en de SP verklaarden zich (voorlopig) tegen een stedenband.
Dat GroenLinks en PvdA in een eerdere instantie voor een onderzoek naar een stedenband waren, betekent volgens deze partijen nog niet dat ze dan ook akkoord moeten gaan met de uitkomsten van dit onderzoek. Daarnaast gaf GroenLinks leider Groot Wassink aan sowieso te twijfelen aan het nut van stedenbanden.
Burgemeester Van der Laan concludeerde na afloop dat de eerste discussie in de Amsterdamse raad hem juist gesterkt had in de mogelijkheden die een stedenband met beide steden kan bieden. Met die stedenbanden worden volgens hem geen conflicten geïmporteerd. Die zijn namelijk al geimporteerd, stelde hij. Door stedenbanden aan te gaan zou het juist mogelijk worden om de dialoog zowel hier als daar te versterken en te verdiepen.
Hij liet AT5 weten dat hij nog ruimte wil zoeken voor een oplossing door de onderzoeksfase te verlengen en een extra bezoek aan beide steden. Daarna kan de raad besluiten of tot iets formeels als een stedenband moet leiden of iets informeels of doen we misschien wel niets. Van der Laan hoopt dat de gemeenteraad over een half jaar of over een jaar gezegd 'ja graag' tegen een stedenband zegt. 'Dat in de wereld het beeld zou ontstaan dat Amsterdam als enige stad van de wereld zou zeggen, ik wil niet samenwerken met én Tel Aviv en Rammalah. Dan zijn we niet het braafste jongetje van de klas maar het bangste jongetje van de klas.'
De schending van de mensenrechten
Palestijnse organisaties vinden het onbegrijpelijk dat Amsterdam in zee gaat met een stad in een land 'dat stelselmatig mensenrechten schendt', zegt Benji de Levie, voorzitter van de Stichting Diensten en Onderzoek Centrum Palestina (DocP) in het Parool.
Marokkaanse organisaties schreven in een open brief aan het Amsterdamse college dat "Israël keer op keer mensenrechten schendt en vele VN resoluties niet heeft uitgevoerd. Bovendien heeft Israël momenteel de meest rechtse regering ooit. Een stedenband draagt bij aan polarisering, in plaats van dat het de polarisering vermindert.
De Amsterdamse leider van GroenLinks, Rutger Groot Wassink liet vooraf weten een stedenband met beide steden absurd te vinden. 'Dat gaat voorbij aan alles wat daar gebeurt en druist in tegen de tolerante stad die Amsterdam is, waar we mensenrechten hoog in het vaandel hebben,' zei hij in Het Parool. Voorafgaand aan het debat ging Jaap Hamburger namens Een Ander Joods Geluid uitgebreid in op de mensenrechtenschendingen door Israel. Hamburger stelde onder andere:
Er zijn in Israël zelf meer dan vijftig wettelijke regelingen en voorschriften met discriminerende werking ten aanzien van Palestijnen. De belangrijkste daarvan betreffen stedelijke uitbreidingsplannen, het recht op grondbezit, immigratie, mogelijkheden een partner te kiezen onder Palestijnen buiten Israël in samenhang met woon- en vestigingsrechten. Die discriminerende wetten en regelingen houden geen halt voor de stadsgrenzen van Tel Aviv. (..)
Bij alle ook in Israël aanwezige verschillen en tegenstellingen, heerst er op nationaal, regionaal en locaal niveau al decennia één dominante politieke ideologie, het zionisme. Het spijt mij als jood te moeten vaststellen dat het hedendaags zionisme in Israël op alle bestuurlijke niveaus en in alle lagen van de bevolking een politiek voorstaat die Palestijnen in hun rechten en vrijheden beknot, ook als zij inwoners van Israël zijn. . (..)
De militaire bezetting van Palestina is lafhartig, onverbiddelijk en meedogenloos. De stedenband met Tel Aviv voert ons een wereld binnen die alles ontkent waar Amsterdam zijn faam aan ontleent. Zij bezoedelt onze stad.
Selectieve verontwaardiging?
Voorstanders van een stedenband wijzen in dit verband op selectieve verontwaardiging bij de tegenstanders van een stedenband. Zo schrijft Ronny Naftaniel, voormalig directeur van het CIDI in Het Parool:
Amsterdam heeft stedenbanden met Peking (de hoofdstad van een land dat vierduizend doodstraffen per jaar voltrekt ), met Sisli in Turkije (het land waar de meeste journalisten ter wereld gevangen zitten) en Casablanca in Marokko (dat de Westelijke Sahara bezet houdt) en nog nooit heeft iemand daar een woord aan vuil gemaakt.
De joodse en Israelkritische journalist Martin (Maarten Jan) Hijmans schrijft naar aanleiding hiervan: "Het is een bekend argument van de verdedigers van Israel: kijk liever naar de landen om Israel heen, want daar is het nog erger. Blijkbaar is het volgens de Israel-verdedigers niet zo erg als ik mijn vrouw sla, zolang als een paar buren dat ook doen. Maar Naftaniel heeft toch een punt: misschien dat die andere stedenbanden ook nog maar eens tegen het licht gehouden moeten worden."
Wanneer Rutger Groot Wassink (GroenLinks) met deze selectieve verontwaardiging wordt geconfronteerd, reageert hij dat hij ook van die andere stedenbanden af wil.
En Clara Legene, tegenstander van een stedenband wijst erop dat Amsterdam de banden met (het land) Suriname juist wel heeft stopgezet na de verkiezing van Desi Bouterse tot president.
Door voorstanders van een stedenband wordt fijntjes gewezen op het gegeven dat Tel Aviv met tal van andere steden stedenbanden heeft, waaronder Gaza. Zo schrijft Natascha van Weezel:
De partijen die tegenstemden hebben zich duidelijk niet verdiept in de stedenbanden die Tel Aviv al wel heeft. Zij rekent namelijk niet alleen Den Haag, Keulen en Milaan tot haar zustersteden, maar ook… Gaza City.”
Clara Legene, reageert hierop op haar beurt: "Formeel heeft Tel Aviv sinds september 1998 samen met Barcelona een stedenband met Gaza, dat klopt. Maar sinds de Tweede Intifada heeft Tel Aviv er geen moer meer mee gedaan en ze willen al jaren het liefst af van die stedenband."
Stedenband, geen landenband
Naftaniel benadrukte in Het Parool ook dat het om een band met de stad Tel Aviv ging en niet om een band met de huidige regering van Israel:
De critici baseren hun protest vooral op oude voorvallen, of op het beleid van de huidige Israëlische regering. Dat slaat nergens op. Stedenbanden betreffen nu eenmaal geen regeringen, maar hoofdsteden en handelssteden uit zogenoemde acquisitielanden.
Andere voorstanders benadrukken de overenkomsten tussen Amsterdam en Tel Aviv. Zo schrijft Natascha van Weezel op Nieuwwij:
Ik ben vaak in Tel Aviv geweest, een mooie stad aan de Middellandse Zee, waar tachtig procent van de bevolking helemaal niet op de regeringspartijen stemt, maar op de linkse Arbeiderspartij of op het nog linksere Meretz. Het is een stad van vernieuwing, van verlichting (begin juni trok de stad nog 100.000 bezoekers in verband met de Gay Pride), van cultuur en literatuur, van filosofische discussies en kritische denkers. Als kleuter speelde ik er al op het strand met Arabische kindjes. Niet voor niets werd hier afgelopen zomer een gigantische vredesdemonstratie gehouden, waarbij tienduizenden mensen een hartenkreet ten gehore brachten om te stoppen met de bombardementen op Gaza. Daarnaast is Tel Aviv het centrum van de co-existentie: op zeer regelmatige basis worden evenementen opgezet door organisaties die joden en Palestijnen bij elkaar proberen te brengen, zoals Combatants for Peace, ex-militairen van beide kanten die zich nu hard maken voor vrede door middel van geweldloze communicatietrainingen, The Circle of Bereaved Parents, ouders en partners of familieleden van omgekomen Israëliërs en Palestijnen die door samenwerking hopen dat het bloedvergieten voor eeuwig stopt, het Hebrew-Arabic Theatre, dat toneelstukken opvoert in het Hebreeuws en Arabisch met joodse en Palestijnse acteurs en het Peres Center for Peace, waar joodse en Palestijnse kinderen met elkaar voetballen terwijl hun moeders gezamenlijk computerles krijgen.
Volgens tegenstander van een stedenband, Frank van der Linde, is Tel Aviv echter niet los te zien van Israel. Zo diende de burgemeester van Tel Aviv Ron Huldai 26 jaar bij de Israëlische luchtmacht (IAF) als gevechtspiloot. Van der Linde schrijft op joop.nl:
"Hij vocht in drie oorlogen. En ook tijdens de eerste intifada. Nooit heeft Ron Huldai zijn optreden als gevechtspiloot en zijn bijdrage aan de onderdrukking van de Palestijnen betreurd." Een stad, een burgemeester, een land waar het extremisme van afdruipt. Van der Laan weigerde Poetin de hand te drukken omdat hij homorechten niet respecteert, maar deze man de hand drukken is voor Van der Laan geen enkel probleem."
Voorstander van een stedenband, Anet Bleich, legt ook de link met de staat Israel. Zij suggereert in de Groene Amsterdammer (‘Een linkse stedenband – Amsterdam moet weten: Tel Aviv is het ándere Israël’) dat het afwijzen van een samenwerking van Amsterdam met Tel Aviv hetzelfde is als het afwijzen of het boycotten van de staat Israël:
“De boycotbeweging bds, die zich sterk maakt voor het verhinderen van de stedenband met Tel Aviv, vergist zich of is niet eerlijk. Druk om een einde te maken aan de bezetting van Palestijns gebied? Oké, prima zelfs. Maar voor mij als linkse jodin is het even belangrijk om zeker te weten dat het bestaansrecht wordt erkend van Israël binnen de grenzen van 1967 als staat van al haar burgers (joods, Palestijns, druzisch of bedoeïen) en als Joods Nationaal Tehuis. Die erkenning spreekt niet vanzelf (het is afgezaagd, maar lees het handvest van Hamas). Van links Nederland, dat zegt voor een tweestatenoplossing te zijn, mag ik toch wel verwachten dat het Israël niet als een hete aardappel laat vallen?”
Theodor Holman schrijft in Het Parool een column waarin Tel Aviv ook nadrukkelijk als onlosmakelijk onderdeel van Israel wordt geportretteeerd:
Ik dacht aan een land waar ze net zo zijn als wij: waar ze goede scholen hebben, goede ziekenhuizen, goede universiteiten, een land waar je, als je in vrede komt, in vrede kunt leven, een land waar je je vrij kunt voelen. Dat land dat begint met de letters IS. En in dat land is dan een stad. Een stad waar ze net zo zijn als wij. Waar homo's niet met de nek worden aangekeken, waar moslims en joden naast elkaar kunnen wonen; een stad die eerbied voor kunst uitstraalt, een stad ook waar je je kunt oefenen in muziek, dans, literatuur. Een stad ook waar, net als bij ons, de pers niet wordt gebreideld; een stad waar de vrijheid van meningsuiting wordt gezien als een fundament van beschaving.
Importeren van een buitenlands conflict?
De drie linkse partijen in de Amsterdamse gemeenteraad vrezen, in tegenstelling tot burgemeester Van der Laan, dat de spanningen in de stad door een stedenband zullen toenemen.
Rutger Groot Wassink (GroenLinks) schreef bijvoorbeeld: "Ik vind samenwerking met beide steden onwenselijk. We importeren buitenlandse politiek in de raad en maken onszelf kwetsbaar. Want hoe gaat het college garanderen dat we geen zaken doen met bedrijven die actief zijn in de nederzettingen? Of accepteren we dat dat gebeurt?"
Fractievoorzitter Daniel Peters van de SP verklaarde: 'De situatie is niet verbeterd. Wat gaan we doen als de raketten straks weer over en weer vliegen? Als Ramallah een Hamas-burgemeester krijgt? Als Israël de bezettingspolitiek doorzet? Wij zijn bang dat deze stedenband meer problemen geeft dan het oplost.'
En Marjolein Moorman, fractievoorzitter van de Amsterdamse PvdA, waarschuwt dat een stedenband Amsterdam-Tel Aviv slechts leidt tot 'controverses en boosheid van verschillende kanten'.
Remco Ensel, historicus en medewerker van het NIOD en voorstander van een stedenband ziet dat probleem niet. Controverse over Israel is er volgens hem al sinds de Zesdaagse Oorlog van 1967 en de Israëlisch-Libanese oorlog van '82. "Linkse activisten, 'kritiese tsionisten', migranten, vluchtelingen, Joden van linkse en rechtse gezindte troffen elkaar bij demonstraties en debatten. En dat is zo gebleven, want de herinnering en verwerking van hedendaags conflict en geweld behoren nu eenmaal tot het dna van de stad," schrijft hij in het Parool. "...Aansluiting zoeken bij echte betrokkenheid en internationale solidariteit tussen Amsterdammers en andere stads- en wereldburgers [is] te verkiezen boven een labbekakkerige vrees voor het binnenhalen van de wereld."
Docente Maja Mischke ziet een stedenband ook niet als een probleem, maar just als een oplossing:
Immers, juist mèt een stedenband tussen Amsterdam, Tel Aviv en Ramallah kunnen spanningen worden weggenomen. Er zal uitwisseling plaatsvinden van bewoners, studenten, scholieren, kunstenaars, ondernemers en meer. Door ontmoetingen en gesprekken, door de sfeer te proeven, door eigen waarnemingen zullen irreële beelden die hier bestaan van de werkelijkheid daar kunnen worden bijgesteld. Juist door leden van de Amsterdamse moslimbevolking.
Schrijver Abdelkader Benali ziet een stedenband juist als vooral leuk voor de Amsterdamse witte Nederlanders. Hij twittert dat een stedenband vooral leuk is voor witte Nederlanders; zij mogen doorlopen bij aankomst.
@abuPessoptimist @KustawBessems stedenband leuk als je witte Amsterdammer bent, mag je doorlopen bij aankomst.
— Abdelkader Benali (@abdelkabenali) 19 juni 2015
Iets vergelijkbaars schrijft Abdou Menebhi namens de Marokkaanse organisaties Emcemo en IOMA: " Ook op het vliegveld van Tel Aviv is sprake van een apartheidssysteem voor Amsterdamse Palestijnen, mensenrechten- en vredesactivisten. Mensen met een moslimachtergrond worden hier urenlang scherp ondervraagd."
Menebhi is bang dat een stedenband de tegenstellingen in Amsterdam alleen maar op scherp zal zetten en draagt daar alvast zijn steentje aan bij:
"Wij kunnen voor samenwerking met Tel Aviv binnen onze organisaties en onze achterban geen draagvlak vinden. Deze samenwerking heeft grote invloed op de binding in de stad en zal leiden tot meer polarisatie en meer radicalisering. Pas als er vrede is tussen Israël en Palestina is Amsterdam klaar voor het aangaan van een dergelijke stedenband of samenwerking.
Rabbijn Lody van der Kamp, één van de initiatiefnemers van de joods-islamitische vriendschapskring Shalom Salaam, ziet in de commotie ook aanleiding af te zien van een stedenband. Hij schrijft in zijn column in het ND:
Gezien de emoties en ‘beschuldigingen’ die nu klinken was het beter geweest om maar geen voorstellen te doen. En nu ze toch gedaan zijn, laten we ze dan maar intrekken om te voorkomen dat groepen in de samenleving tegen elkaar worden opgezet (..)De schade die nu ontstaan is, is al groot genoeg.
Van elkaar leren?
Een stedenband zou moeten leiden tot wederzijds voordeel. Het Amsterdamse College van B& W noemt er een aantal in haar raadsvoordracht, waarvan een aantal onomstreden economische voordelen, maar ook: Tel Aviv is net als Amsterdam een kosmopolitische stad waarin veel
verschillende nationaliteiten samenleven en die vergelijkbare stedelijke opgaven heeft als Amsterdam. (..) Tel Aviv heeft een Arabische minderheid en de aanpak van het Arabisch-Joodse vraagstuk in Tel Aviv kan interessant zijn voor Amsterdam.
Jaap Hamburger van Een Ander Joods Geluid hekelde dit voorbeeld tijdens zijn toespraak tot de Amsterdamse commissie Algemen Zaken:
Ik weet gewoon niet hoe ik mijn verontwaardiging over deze drogreden onder woorden moet brengen. Weten de leden van de Cie. eigenlijk hoe dat samenleven ooit is begonnen, in 1948? (..) Twintig ton explosieven regende die dag, 25 april 1948, neer op Jaffa. De 80.000 Palestijnse inwoners vluchtte naar het zuidwesten, naar Gaza. Bij het beëindigen van de vijandelijkheden mochten zij, in strijd met het internationaal recht, van Israël niet terug naar hun huizen en zij strandden in de inderhaast opgezette vluchtelingenkampen. Wie, geachte commissieleden, heeft de perverse gedachte verzonnen, dat de voorgenomen stedenband ons hier iets kan leren over het samenleven van bevolkingsgroepen, waar bij de aanvang een van deze groepen zo goed als geheel verdreven is? Gaan we ook naar de Republica Srpska, om te bestuderen hoe Serviërs en moslims samenleven?
Nut van een stedenband?
Tot slot Daphne Meijer. Zij schreef in 2008 samen met Brigitte Tillema een boek over het Genootschap Nederland-Israël, de vriendschapsvereniging tussen beide landen. Meijer vraagt zich in een blog af wat nog eigenlijk de meerwaarde van stedenbanden is. Een stedenband is volgens haar een leeg vat en biedt een photo opportunity voor burgemeesters of een project voor wethouders die te weinig te doen hebben. Een stedenband is, zo stelt zij, niet nodig om samen te gaan werken. Ook zonder stedenband is er al volop uitwisseling op allerlei terreinen. "In de praktijk verandert er helemaal niets, met of zonder een stedenband. Het zou goed zijn dat de extreme fracties binnen de pro-Palestijnse gelederen dit ook in hun oren knopen. Amsterdam blijft Israëlische schrijvers lezen, koken uit de kookboeken van Yotam Ottolenghi en kijken naar Israëlische films, of u dat nu leuk vindt of niet", schrijft ze.
Dat de emoties zo hoog oplopen komt, zo denkt Meijer vanwege "de wens van Joodse Amsterdammers om te worden geaccepteerd, inclusief hun enorm sterke verbondenheid met Israël. Voor veel Joden is de band die zij voelen met Israël de bodem onder hun identiteit, misschien zelfs de bodem onder hun bestaan. Een stedenband is balsem voor hun ziel."
Laten we een ding hierbij echter niet uit het oog verliezen. Israël is hierbij in veel gevallen wel een geïdealiseerde versie van het land, een plek waar de Palestijnen en die ethische can of worms geen deel van uitmaken. We hebben het hier dan over een Israël zonder nakba, zonder gesegregeerde bussen en zonder discriminatie van de vluchtelingen, Ethiopiërs, Arabieren en Joden uit de Arabische wereld. Vroeger hield je dan nog een heleboel Israël over, maar het toonbare stukje is langzamerhand ingekrompen tot het centrum van Tel Aviv. Hier kun je namelijk nog wel mee voor de dag komen: een internationale, kosmopolitische stad vol mooie architectuur, een heerlijk strand en interessante mooie mensen met een goede smaak en een sociaal bewustzijn. Een soort Grachtengordel, maar dan vol palmbomen en terrasjes, en leuke, intelligente, linkse en seculiere mensen die de straat op gaan om te demonstreren tegen onrecht. (..) Het vertegenwoordigt alles waar de Joodse extremisten een hekel aan hebben. Het is een soort Amsterdam, maar dan met een mediterraan klimaat. Een plek om trots op te zijn, als Joodse Amsterdammer.
De rest van het land is volgens Meijer echter geen oase van vrijzinnige vredelievendheid. En over Tel Aviv is volgens haar ook nog wel wat meer te zeggen dan dat het er zo leuk is. Je kunt de critici volgens Meijer, zelf lid van de Bestuurscommissie Oost namens GroenLinks, niet verwijten dat ze zich druk maken om de mensenrechtenschendingen van Israël. Je moet ze er juist om prijzen.
"De linksen in Amsterdam die zich kritisch hebben uitgelaten over de stedenband zijn niet kritisch over de Joden in Tel Aviv, maar kritisch over de mensenrechtenschendingen in het land waar Tel Aviv ligt. Als dat ze tot ‘Jodenhaters’ maakt in de ogen van sommigen, dan zegt dat alles over het onvermogen van de aanzeggers om de waarheid over die mensenrechtenschendingen onder ogen te zien. Hoezeer iemand zich ook verbonden voelt met Israël, het daar fijn vindt en geniet van het feit dat Joden een eigen staat hebben, het is goed om onder ogen te zien dat er ook veel mis is. Zolang elke kritiek wordt beschouwd als een persoonlijke aanval op iemands diepste wezen, of als een aanzet tot een nieuwe Holocaust, zolang blijft iedereen in het kippenhok kakelend rondrennen. En intussen gebeurt er niets constructiefs."
U kunt proberen de gemeenteraad van Amsterdam te bevinvloeden door een petitie te ondertekenen. Deze petities richten zich beiden alleen op de stedenband met Tel Aviv.
Bent u voor een stedenband met Tel Aviv, klik dan hier
Bent u tegen een stedenband met Tel Aviv, klik dan hier
Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonie. Hij heeft een gelukkige jeugd gehad met een uitgesproken pro-Israelische moeder en een pro- Palestijnse vader.
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over antisemitisme, daphne meijer, ewoud butter, menebhi, natascha van weezel, stedenband, tel aviv.
