Schurende gesprekken
In opinie door Ewoud Butter op 05-02-2017 | 10:02
Door Ewoud Butter
Mijn ouders zijn al bijna 53 jaar getrouwd. Ze zijn nog steeds blij en gelukkig samen. Ze zijn het vaak met elkaar eens, maar er is één onderwerp waarbij ze lijnrecht tegenover elkaar staan: het Israelisch – Palestijns conflict. Mijn moeder, die zich actief inzet voor het behoud van het joods cultureel erfgoed in Nederland, voelt zich sterk verbonden met progressief liberale joden in Israel. Mijn vader is juist uitgesproken pro Palestijns.
Omdat een discussie over dit onderwerp wel eens pittig kan worden, wordt het in onze familie soms gemeden of wordt het met kleine plaagstootjes afgehandeld. Onbespreekbaar is het echter niet.
In de familie van Henriette, die een enorme kinderwens had maar geen kinderen kon krijgen, wordt op familiefeestjes amper over kinderen gesproken. Henriette kan daarop namelijk heel emotioneel reageren.
Het woord ‘calorie’ is verboden in het gezin van Fleur uit angst voor een terugkeer van anorexia en in de familie van John wordt niet meer over Zwarte Piet gesproken nadat een discussie op Facebook uit de hand was gelopen.
Bij Marco thuis mijden ze gesprekken over Ajax en Feijenoord, in de families van Anton en Daniel wordt niet over de oorlog gesproken en op de familiefeestjes van Anneke, Pepijn, Chantal, Ali, Joyce, Huseyin, Geert, Tofik en Jimmy is een gesprek over politiek taboe
Zo kennen veel gezinnen en families wel onderwerpen die gemeden worden. Om de sfeer goed te houden of om mensen geen pijn te doen.
Het ontwijken van gespreksonderwerpen is lang niet altijd verstandig, maar wel begrijpelijk.
In een familie of een gezin kan het, in een schoolklas niet. Daar moet alles bespreekbaar zijn. Leerkrachten kunnen geen onderwerpen mijden, ook al weten ze dat de emoties hoog op kunnen lopen. In de klas kunnen wereldbeelden, levensstijlen, geschiedenissen, politieke voorkeuren, vooroordelen, waarden en ‘alternatieve feiten’ botsen. Dat kan soms best pittig zijn.
Twee voorbeelden:
De dag na de aanslag in Brussel gaf ik toevallig een gastles op een Amsterdams VMBO (Sweelinck college) in het kader van het project Roadshow Persvrijheid. De meningen waren soms fors, de gemoederen liepen hoog op, maar alles werd in goede banen geleid door een geweldige docent maatschappijleer. Iedereen kon zijn zegje doen, kreeg soms stevig weerwoord en aan het eind van de les had de docent voor een sfeer gezorgd waarin de leerlingen rustig en gezellig keuvelend op weg gingen naar de volgende les. Vakmanschap van de leerkracht waar menig gespreksleider nog een puntje aan kan zuigen.
Een paar maanden later presenteerde mijn oudste dochter met haar beste vriendin haar profielwerkstuk aan klasgenoten en ouders. Ze zat toen in een eindexamenklas op het multiculturele Cartesiuslyceum. Het profielstuk van de meiden ging over Sigmund Freud, seksuele driften en het Oedipuscomplex. Ze spraken, zoals ik gewend van ze ben, zonder enige gene of verhullend taalgebruik. Soms tot zichtbare schrik van enkele leerlingen en van ouders die onrustig gingen schuifelen of even wegkeken. Maar, iedereen bleef aandachtig luisteren en aan het eind klapten ze allemaal bijna even hard als ik.
Mijn dochter is inmiddels begonnen op de PABO en ze kan nu al oefenen met lastige gesprekken in de klas. Ze zal te maken krijgen met een veel grotere diversiteit aan levensstijlen en culturele en religieuze achtergronden dan de leerkrachten waarvan ik ooit les kreeg. Ze zal les moeten geven in een samenleving waarin meer dan ooit veel van het onderwijs eist. Dat vraagt niet alleen kennis, maar ook vele vaardigheden.
Deze week kwam er een onderzoek uit waaruit bleek dat 4% van de docenten op het basisonderwijs en 11% van de docenten in het voortgezet onderwijs wel eens onderwerpen mijdt. Onderwerpen als discriminatie, Zwarte Piet, de holocaust en de situatie in Turkije worden in sommige klassen niet besproken. Dat is treurig. Het goede nieuws is dat 96% van de onderwijzers en 89% van de VO docenten geen problemen ervaart om schurende onderwerpen te bespreken.
Ik gok dat met deze score in het onderwijs minder onderwerpen taboe zijn dan in de gemiddelde Nederlandse families en gezinnen.
Zorgwekkender vind ik misschien wel de enorme segregatie, die ook weer uit dit onderzoek naar voren komt. In een samenleving die steeds gesegregeerder lijkt te worden, moet juist het onderwijs de plek zijn waar kinderen geconfronteerd worden met verschillende perspectieven, met opvattingen die buiten hun ‘bubbel’ vallen. Dat kan flink schuren en knallen, maar het is ook een belangrijke voorwaarde voor empathie. Flinke verschillen van mening of inzicht hoeven goede relaties niet in de weg te staan.
Het tegengaan van segregatie, zeker in het onderwijs, zou voor mij daarom topprioriteit voor het nieuwe kabinet moeten zijn.
Ewoud Butter is oprichter van Republiek Allochtonië. Hij werkt als zelfstandig onderzoeker en publiceert over o.a. diversiteitsvraagstukken, emancipatie en radicalisering. Meer van en over Ewoud op zijn blog of volg hem op twitter
De foto is door Ewoud gemaakt in de Amsterdamse Czaar Peterstraat en werd gebruikt in de tentoonstelling van Jonas Staal over de vrijdenkersruimte
----------------------------------------
Het DUO-rapport in opdracht van het AD naar integratie is hier te lezen. Er valt veel kritiek te geven op de opzet en uitvoering van het onderzoek. Daar kom ik een andere keer op terug. In de Volkskrant verscheen een kritische bespreking.
Er is overigens eerder uitgebreid onderzoek door ITS gedaan naar de bespreekbaarheid van maatschappelijke thema's in de klas. De auteurs van ITS concluderen: "Vo-docenten behandelen de meeste thema’s met minder moeite dan de po-docenten. Het bespreken van de vrijheid van meningsuiting en de Holocaust gaat de docenten het gemakkelijkste af. Bij po is fundamentalisme het vaakst moeilijk te behandelen, bij vo geldt dit voor antimoslimisme."
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook.
Republiek Allochtonië wordt op vrijwillige basis onderhouden. Waardeert u ons vrijwilligerswerk? U kunt het laten blijken door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL12INGB0006026026 ten name van de stichting Allochtonenweblog te Amsterdam. Met een donatie van 5 euro zijn we al blij. Meer mag ook!
Meer over duo, ewoud butter, segregatie, taboes.
