Salafisme en democratie in Nederland
In opinie door Michel Hoebink op 25-04-2013 | 07:07
Tekst: Michel Hoebink
De fundamentalistische stroming van het salafisme is populair onder Nederlandse moslimjongeren. Antropologe Ineke Roex onderzocht het democratisch gehalte van de beweging. “Laat ze meedoen in de Nederlandse samenleving, dan worden ze democratischer”, stelt ze in een interview met Michel Hoebink.
De salafi's vinden democratie in principe verwerpelijk, legt onderzoeker Ineke Roex uit. Uiteindelijk is God immers de enige wetgever en niet de mensen. Toch roept de overgrote meerderheid van de Nederlandse salafis op tot het respecteren van de democratie. “De meeste salafis accepteren de democratische rechtsorde om pragmatische redenen. Ze zijn zich sterk bewust van de rechten die ze in Nederland hebben, in tegenstelling tot sommige Arabische landen. Hun redenering is dat je de wetten van het land waar je leeft moet accepteren zolang je je belangrijkste religieuze plichten kan vervullen.”
Sinds de moord op filmmaker Theo van Gogh door een salafi in 2004, is men in Nederland bezorgd over deze stroming, die veel aanhangers telt onder moslimjongeren. De binnenlandse veiligheidsdienst AIVD kwam al snel tot de conclusie dat maar een kleine minderheid van de salafis geweld en jihad propageert. Maar de bezorgdheid over het democratisch gehalte van de beweging bleef. Ineke Roex deed onderzoek naar de ideologie en de praktijk van verschillende salafi netwerken in Nederland. Haar conclusie: Afgezien van een kleine minderheid radicalen vormen de salafisten geen bedreiging voor de democratische rechtsorde.
Op ideologisch niveau zijn de salafisten zonder meer onverdraagzaam, zegt Roex. Ze geloven dat er maar één waarheid bestaat, één correcte interpretatie van de islam, en dat zij die in pacht hebben. De ideologische onverdraagzaamheid leidt echter niet tot het goedkeuren van onverdraagzaam gedrag. “Dwang en het veroordelen of zelfs verketteren van anderen wordt door de overgrote meerderheid van de Nederlandse salafis afgekeurd. Zo is homoseksualiteit verboden, maar geweld tegen homoseksuelen ook. De enige manier waarop je anderen op het rechte pad kan leiden is door opvoeding en onderwijs.”
Door hun ideologische onverdraagzaamheid hebben de salafi’s weinig op met democratisch pluralisme, het idee dat iedereen recht heeft op zijn eigen waarheid. Maar in de praktijk leidt diezelfde onverdraagzaamheid er juist toe dat de beweging heel pluriform is, stelt Roex. “Juist door die scherpslijperij wordt de beweging gekenmerkt door onderlinge verdeeldheid en ideologische discussies. Dat heeft als netto effect dat er binnen de beweging meer vrijheid is voor het individu, wat een belangrijke democratische waarde is.”
Al met al is het salafisme in Nederland volgens Roex een vat vol tegenstrijdigheden. Bepaalde aspecten van de beweging werken tegen democratie en andere juist ervoor. Als de Nederlandse overheid de democratische tendensen binnen de beweging wil stimuleren, moet ze de beweging niet stigmatiseren. “Isoleer ze niet maar laat ze participeren, want dat maakt ze democratischer.”
Logisch gesproken zijn de religieuze opvattingen van de salafi's misschien niet te verzoenen met democratische principes, zegt de Amsterdamse antropologe. Maar in de praktijk is het volgens haar niet uitgesloten dat er in de toekomst mensen zullen zijn die zowel principieel salafist zijn als principieel democraat. “Vergeet niet dat heel veel gelovigen dat doen in Nederland, niet alleen moslims maar ook fundamentalistische protestanten bijvoorbeeld. Ze zeggen: Ik heb een religieus ideaal en daarnaast ben ik democraat.”
Ineke Roex verdedigt vandaag (25 april) haar proefschrift 'Leven als de Profeet in Nederland' aan de Universiteit van Amsterdam. Haar boek wordt in september uitgegeven bij de Amsterdam University Press. In 2010 schreef zij samen met Sjef van Stiphout en Jean Tillie de studie 'Salafisme in Nederland. Aard, omvang en dreiging'. Zie over dat onderzoek ook dit artikel.
Michel Hoebink werkt voor de Arabische Afdeling van de Wereldomroep. De Arabische versie van dit interview verschijnt op hun website. Meer blogs van hem op Republiek Allochtonië vindt u hier.
Meer over salafisme op dit blog: hier
Volg Republiek Allochtonië op twitter of like ons op facebook. Republiek Allochtonië (voorheen Allochtonenweblog) bestaat 7 jaar. Waardeert u ons werk? U kunt het laten blijken door ons te steunen.
Meer over aivd, democratie, ideologie, ineke roex, jihadisten, michel hoebink, overdraagzaamheid, salafisme.
